blog | werkgroep caraïbische letteren

Surinaamse-Chinezen: zoektocht naar voorouders en repatrianten

door William L. Man A Hing

In de uitgave The Chinese in Me (1) is een uitvoerig verslag opgenomen van een georganiseerde groepsreis van Surinaams-Chinese nazaten naar China op zoek naar de herkomst van voorouders en mogelijke verwanten. Dat voor een dergelijke onderneming een behoorlijke voorbereiding en onderzoek vereist is spreekt voor zich.

Irene Tjon Joe Gin. Foto C.F.A. Bruijning

Van de betrekkelijk bescheiden Chinese bevolkingsgroep zijn weinig persoonlijke gegevens aan de nazaten achtergelaten dan wel oraal gecommuniceerd.
Naast het zoeken naar de plaats van herkomst van de voorouders blijkt het “terugvertalen” van hun meestal uit een dialekt geromaniseerde namen naar de Chinese schrijftaal en moderne officiēle spelling van het Chinees Hanyu pinyin vaak een tamelijk onderschat probleem te vormen. Niet-correcte terugvertalingen in het Chinees van de namen kunnen meestal niet leiden tot gunstige genealogische resultaten. Verschillende voorbeelden van “vrije” en arbitraire terugvertalingen zijn aan te treffen op het Monument van de Eerste 18 Chinese  immigranten naar Suriname en in de vertaalbundel van Xu Xiaodong.(2)

Er dient derhalve meer aandacht te worden besteed aan het gericht zoeken naar en het registreren en conserveren van (ego-)documenten, archivalia en artefacten van de betrokken voorouders.

Bij verschillende gelegenheden en exposities is gebleken dat het aantal foto’s van voorouders en familieleden in ruime mate bewaard is gebleven en een belangrijk deel zal kunnen vormen van een basiscollectie van deze bevolkingsgroep. Al blijken in veel gevallen de oorspronkelijke namen van de migranten niet meer, dan wel moeilijk te traceren.

Repatrianten en hun bestemming

Migranten koesteren over het algemeen de al dan niet stille wens om toch eens terug te keren naar hun geboorteplaats, voor een bezoek of vestiging te midden van verwanten en bekenden. Deze groep van gerepatrieerde migranten lijken vaak zonder achterlating van bijzonderheden over hun (eind-)bestemming in het niets te zijn verdwenen. In een aantal gevallen wordt evenwel door de aangenomen Surinaams-Chinese naam wel verder onderzoek mogelijk gemaakt.

Dit betreft twee andere voorbeelden van repatrianten en de reden voor hun keuze van vestiging bij terugkeer; de ene koos voor het nieuwe Chinese Staat: de Volksrepubliek China (1949) en de andere koos voor de Republiek China (1911) op het eiland Taiwan. Beiden blijken nog weinig verwanten te hebben in Suriname en hun namen worden in Suriname niet meer gevoerd. Hun aanwezigheid in Suriname is wel vastgelegd in de annalen van de Kong Ngie Tong (Sang) die zijn opgenomen in het Gedenkboek Kong Ngie Tong 1880-1980.

In 1994 bracht president R.R. Venetiaan om hem moverende redenen een bezoek aan het dorp Yu Kam Pu. (zie: Historische dwarsverbanden van Suriname en China, 2018)

Chang Ting Ying (3)
Deze was afkomstig van Yu Kam Pu (4), prefectuur Dongguan (5) in de Zuidchinese provincie Guangdong (6). Na zijn opleiding aan de Fudan Universiteit in Shanghai had hij als leraar gewerkt in Zuidoost-Azië. Vervolgens emigreerde hij naar Suriname waar hij lange tijd was gevestigd en achtereenvolgens op verschillende locaties een handelsbedrijf exploiteerde; laatstelijk aan de Waterkant tegenover de veersteiger naar Meerzorg. Hij had een flinke postuur en deed veel aan sport. Hoewel hij niet direct ambitieus was en weinig op de voorgrond trad werd hij actief lid van de FaTjauw Chinese Handelsvereniging (7) en de Kong Ngie Tong  (8) en vervolgens de Kong Ngie Tong Sang (9). Hij heeft deel uitgemaakt van de 29-koppige Commissie in de jaren veertig van de vorige eeuw ter voorbereiding van de algemene Chinese begraafplaats Fa Tjauw Koen Sang (10).  Ook zou hij volgens mondelinge overlevering als tolk hebben gefungeerd bij de onderhandelingen van de Chinese bemanningsleden van het Duitse s.s. Goslar die geleid hebben tot hun vertrek uit Suriname. (11)  Na zijn “pensionering” in de jaren zestig van de vorige eeuw vertrok hij met een Surinaamse zoon naar Taiwan en werd hij door de overheid aldaar benoemd tot lid van een Adviesraad. Hij is te ruste gelegd op een Public Cemetary van Taipei, de hoofdstad van Taiwan.

Het grafmonument voor Tjon Joe Gin

Tjon Joe Gin (12)
Deze was eveneens afkomstig van Yu Kam Pu (4), prefectuur Dongguan (5 ) in de  Zuidchinese provincie Guangdong (6).
Hij vestigde zich 1920 in Suriname waar hij een handelsbedrijf opbouwde aan de Waterkant.
Van zowel de Kong Ngie Tong (8), later: Kong Ngie Tong Sang (9) en Chung Fa Foei Kon (13) als de Fa Tjauw Chinese Handelsvereniging (7) was hij lid.
Voorts heeft hij ook deel uitgemaakt van de 29-koppige Commissie in de jaren veertig van de vorige eeuw ter voorbereiding van de Chinese begraafplaats Fa Tjauw Koen Sang (10).
Aan het eind van de vijftiger jaren vertrok hij naar Hong-Kong en China.
Op de dodenakker van zijn dorp in China is gezamenlijk door twee landelijke organisaties van China een grafmonument met portret en opschrift geplaatst voor hun mede-bestuurslid Tjon Joe Gin. (14)
Initiatiefnemers waren de Nationale Associaties van Gerepatrieerde Burgers en Adviesraad van de Nationale Handelsverenigingen.
Opmerkelijk is dat het grafmonument in 1962 was geplaatst en in 2006 opnieuw werd opgesteld in geheel  gerestaureerde staat.

John Alexander Tjon Joe Gin
7 december 1937 – 20 september 2010

Zijn twee Surinaamse kinderen: Irene en John Alexander volgenden hun ouders niet naar China en gaven er de voorkeur aan zich naar Nederland te begeven voor verdere studie en opleiding.
Irene die na terugkeer in Suriname werkzaam was in het laboratorium van het ‘s Lands Hospitaal (15) is gehuwd met de plaatselijke Roy May, een bekende ploeggenoot van wijlen President drs. Henk Chin A Sen van de basketbalvereniging China’s Little Devils.
Roy was tot zijn pensionering werkzaam voor de Suralco (Suriname Alcoa Company) en haar moedermaatschappij de Alcoa in de U.S.A.
Zoon John Alexander, a.k.a. Johnny, studeerde met lof af in de natuurkunde en promoveerde eveneens cum laude aan de Universiteit Utrecht. Na een docentschap in Nijmegen fungeerde hij tot zijn emeritaat als hoogleraar in de theoretische physica aan de Universiteit Utrecht. (16) Hij koos voor een vestiging in Nederland en was gehuwd met Henny Schaminée. Bij de Nederlandse Familienamenbank (2007) is de naam Tjon Joe Gin als achternaam geregistreerd bij een aantal van 6 personen.

Noten

(1) Voor de uitgave in boekvorm: “The Chinese In Me” 苏里南- 中国 “ 血 脉 相 连 ” 纪 念 册 | blog (zie deze link).
(raadpleegdatum: 20-04-2022)

(2) Chinese monumenten in Nederlands West-Indië (II) “, in Wi Rutu, december 2012, jaargang 12 no. 2, p. 38 t/m 45 ;
Bespreking van Xu Xiaodong: Helanwen Sulinan Yueji Huaqiao Shiliao Bianyi. Guangzhou, 2016.[Vertaalbundel van nederlandstalig historisch materiaal inzake Kantonese migranten in Suriname] (zie Caraibisch Uitzicht: 14-07-2017)

(3)  Chang Ting Ying: [ 張 挺 英 / Zhang Ting Ying];

(4) De naam van het voorouderlijk dorp Yu Kam Pu (in de Hakka-taal) wordt op verschillende wijzen weergegeven:
– You Gan Bu: 油 甘 布 a.k.a. 油 甘 埔;
– You Gan Pu:  油 甘 浦;
– Yu Gam Boo [You Gan Pu / 柚 柑 埔], in:
Hakka Villages of the Jamaican Chinese Ancestors in Hui Yang, Dong Guan & Bao An Districts in Southern Guang Dong Province
客家 圍;

(5) Dongguan [東  莞 ], thans naam voor een prefectuur en een hoofdplaats;

(6) Guangdong [ 廣 東 省 / Zuidchinese provincie];

(7)  Fa Tjauw Chinese Handelsvereniging [ 華 僑 商會 / Huaqiao Shanghui];

(8)  Kong Ngie Tong [ 廣  義 堂 / Guangyitang] ;

(9) Kong Ngie Tong Sang [ 廣  義 堂 生 / Guangyitang Sheng];  

(10) Fa Tjauw Koen Sang [ 華 僑 公 山 / HuaQiao GongShan);

(11) De roemloze ondergang van het stoomschip s.s. “Goslar”;

(12) Tjon Joe Gin: Zhang You Quan [張 有 權 /  张有 权 (vereenvoudigd schrift)] a.k.a. 張 友 權 / 张 友 权 (vereenvoudigd schrift): Zhang You Quan.
Een Anglo-saksisch georiënteerde vertaler zal de Surinaams-Chinese naam Tjon Joe Gin ongetwijfeld anders lezen en omzetten in andere schrifttekens van het Chinees;

(13) Advertentie van Chung Fa Foei Kon in De West van 7 januari 1942 inzake nieuw bestuur. Chung Fa Foei Kon [中華 會館 / Zhonghua HuiGuan];

(14) Foto van grafmonument voor Tjon Joe Gin;

(15) Foto van Irene Tjon Joe Gin werkzaam in ‘sLands Hospitaal te Paramaribo, in: Suriname: geboorte van een nieuw volk (1957);

(16) John Alexander Tjon Joe Gin a.k.a. Johnny: 張 专 儒 / Zhang Zhuan Ru (1937- 2009):
– “In Memoriam prof. dr. John A. Tjon Joe Gin”;
– Knaw: Levensberichten (2012);

Geraadpleegd

– Bruijning, C.F.A. Surinam, neues Leben auf alter Erde. Bild: C.F.A. Bruijning. Text: Lou Lichtveld. Deutsch von Albert Vigoleis Thelen. Berlin/ Darmstadt/ Wien: Deutsche Buch-Gemeinschaft, 1957. P. 104.
re: portret van I. Tjon Joe Gin als medisch laborante in ‘s Lands Hospitaal te Paramaribo;

Suriname: geboorte van een nieuw volk. C.F.A. Bruijning (fotografie), Lou Lichtveld (tekst). Amsterdam: Amsterdamse Boek- en Courant Mij, 1957;

Hakka Villages of the Jamaican Chinese Ancestors in Hui Yang, Dong Guan & Bao An Districts in Southern Guang Dong Province
客家 圍. Research & writing of text, photo, design & illustration of map by Patrick Chen 曽 燕 山; Hakka names by Patrick A. Lee 李 子 通 ;
Photo: Hakka “ Cool Hat” by Sonia Wong; © 2004; re: 101. Yu Gam Boo (You Gan Pu) 柚 柑 埔;

Kong Ngie Tong Sang. Gedenkboek Kong Ngie Tong: 1880-1980. Paramaribo: Kong Ngie Tong Sang, 1980;

-Man A Hing, William L.: – “In Memoriam prof. dr. John A. Tjon Joe Gin”; dagblad De West (Paramaribo) van zaterdag 2 oktober 2010, # 40960. p. 8 ( zie Caraïbisch Uitzicht van 02-01-2016;

–  “ Historische dwarsverbanden van Suriname en China: kanttekeningen bij twee vriendschapsbezoeken “. Geill. met vijf foto’s, in: Caraibisch Uitzicht van 05-04-2018;

De West van: 26-04-2018, no. 43220 p. 8; en 27-04-2018, no. 43221 p. 8;

https://werkgroepcaraibischeletteren.nl/suriname-china-the-chinese-in-me
(20-04-2022)

– Chinese monumenten in Nederlands West-Indië (II) “, in Wi Rutu, December 2012, jaargang 12 no. 2, p. 38 t/m 45 ;

– Bespreking van Xu Xiaodong: Helanwen Sulinan Yueji Huaqiao Shiliao Bianyi. Guangzhou, 2016.[Vertaalbundel van Nederlandstalig historisch materiaal inzake Kantonese migranten in Suriname]

(Caraibisch Uitzicht: 14-07-2017)

– E. van Laar en William L. Man A Hing. “ De roemloze ondergang van het stoomschip ‘Goslar “ , in: Caraïbisch Uitzicht, 1e aflevering: 24 november 2016; Tijdschrift voor Zeegeschiedenis, 8e jrg. No. 1, 1989, en Dagblad De West (Paramaribo) van 11 en 12 september 1989;

Digitale vindplaatsen
https://www.cbgfamilienamen.nl/nfb/
(raadpleegdatum: 08-02-2023)

re: Tjon Joe Gin: 6 pers.;
(raadpleegdatum: 08-02-2023);

https://dwc.knaw.nl/DL/levensberichten/PE00009276.pdf

re: J.A. Tjon Joe Gin; (2012)
(raadpleegdatum: 08-02-2023)

https://www.wikidata.org/wiki/Q63004192;
(raadpleegdatum: 08-02-2023)

Your comment please...

  • RSS
  • Facebook
  • Twitter