Strafkolonie Jodensavanne
door Christine F. Samsom
De journalist Twan van den Brand schreef na veel speurwerk De Strafkolonie, Een Nederlands concentratiekamp in Suriname 1942-1946. Vanaf 1994 circuleerde al het boek De Groene Hel van A.G. Besier die zich als advocaat het lot van de in Nederlands-Indië gevangen genomen ‘NSB-ers’ aantrok. Besier had al vastgesteld dat veel gevangenen weliswaar lid waren (geweest) van de pro-Duitse NSB, maar dat die beweging in Indië niet verboden was. Veel andere gevangenen waren op grond van hun linkse, antikolonialistische sympathieën of zelfs vanwege een door hun buren opgevangen ongelukkige uitspraak, opgepakt. Toen de Japanners Nederlands-Indië dreigden aan te vallen, werden 146 gearresteerden na overleg met de strenge gouverneur Kielstra, met de boot overgebracht naar Suriname. In een speciaal voor dat doel gebouwd kamp bij Jodensavanne, onder een zeer streng regiem en zonder vorm van proces, moesten ze daar dwangarbeid verrichten. Acht overleefden het niet: ze stierven na een hongerstaking, of aan ziekte en ontbering. Twee mannen, Raedt van Oldenbarnevelt en Van Poelje, werden in Fort Zeelandia ‘op de vlucht’ doodgeschoten. Op 5 mei 1945 kregen de overgebleven 138 gevangenen te horen dat Nederland bevrijd was, maar zij werden pas op 15 juli 1946, ruim een jaar later, vrijgelaten.
In het boek van Van den Brand, dat trouwens voorzien is van prachtige tekeningen van de hand van de pas achttien jaar oude gevangene Rolf Breier, worden vier overlevenden geïnterviewd, evenals andere betrokkenen zoals een aantal bewakers, onder wie de bekende, in 2010 overleden sportman en -verslaggever Guno Hoen, die destijds bij de Schutterij diende. De Surinaamse gemeenschap sympathiseerde duidelijk met de gevangenen. Van den Brand heeft ook uitgebreid archiefonderzoek gedaan, waardoor een interessant stuk geschiedenis van Suriname wordt prijsgegeven. Nederland heeft na veel pogingen om de zaak in de doofpot te stoppen (dat gebeurt niet alleen in Suriname!) uiteindelijk via Joris Voorhoeve, in 1994 minister van Defensie in de regering Kok, erkend ‘dat er in die dagen dingen zijn gebeurd tussen Nederlanders die niet door de beugel konden. De regering betreurt dat ten zeerste’.
Twan van den Brand, De Strafkolonie. Een Nederlands concentratiekamp in Suriname 1942-1946. Amsterdam: Uitgeverij Balans, 2006. ISBN 90 5018 808 7
RSS
Facebook
Twitter
Bij de ‘kwestie Meijer’ in Fort Zeelandia voorkwam de toenmalige directeur Gummels dat ook twee medegevangenen werden geexecuteerd. Mijns inziens is deze Gummels dan ook met terugwerkende kracht als held te zien.