Ston Oso naar Stichting Gebouwd Erfgoed Suriname: enkele kanttekeningen
door William L. Man A Hing
In mijn vroege jeugd en zeker vanaf de dertiger jaren van de vorige eeuw was het pand bekend als Ston Oso (1) in handen van achtereenvolgende ondernemers van de Tjon-clan.
Te noemen zijn de families: Tjon Kwie Sem (2) en Tjon Joe Tjoen (3). Verder hebben verschillende andere Chinese nieuwkomers er de praktijk van het handelsvak geleerd en stage te hebben gelopen. Tot hen hebben behoord: Tjon A Tham (4) en Tjin Kiem Jien (5).
Op de benedenverdieping van het in rode bakstenen opgetrokken monumentale hoofdgebouw was ononderbroken een winkelbedrijf gevestigd.
Aan de zijde van de dr Sophie Redmondstraat werd een magazijn en opslagplaats aangebouwd in hout met eigen ingang.
De bovenverdieping van het hoofdgebouw met balkon en ijzeren sierwerk en een aparte opgang vanuit de Zwartenhovenbrugstraat no. 88 (6) werd kennelijk niet (meer) als woning benut.
In de jaren zestig werd er onder politieke leider Jopie Pengel de Chinese afdeling van de NPS (Nationale Partij Suriname) opgericht en gevestigd. Daarvoor werd er een bijeenkomst van bekende Chinese representanten georganiseerd die ik ook mocht bijwonen.
Tot eerste voorzitter werd bij die gelegenheid aangewezen de bekende restaurateur Peter Fatai Sr. (7). Aan het balkon werd een uithangbord aangebracht voor het Clubgebouw van de Fa Tjauw (afdeling van de NPS).
(8)
In de hectische periode voor de Onafhankelijkheid werd het pand inclusief winkelbedrijf ter overname aangeboden met het oog op emigratie-plannen van de laatste exploitant. Hoewel ik enigermate belangstelling had leek mij de vraagprijs wat aan de hoge kant door verwachte reparatie- en restauratiekosten, zodat ik er geen verdere aandacht aan heb besteed.
Na de Onafhankelijkheid en emigratie van de familie Tjon Joe Tjoen bleef het pand gesloten, onbewoond en onbeheerd.
Uiteindelijk kon het pand vanuit de boedel van laatstgenoemde familie worden overgedragen aan de Overheid in een ruilovereenkomst.
Het wordt vervolgens toevertrouwd aan de Stichting Gebouwd Erfgoed Suriname (SGES) die tot doel heeft het als nationaal historisch bezit te restaureren en te behouden voor het nageslacht.
Noten:
(1)In de Chinese gemeenschap staat het pand Ston Oso algemeen bekend als: Sak Loeu (Shi Lou / 石楼), weergave van een letterlijke vertaling van één-op-één;
(2) Tjon Kwie Sem = Zhang Gui Sen / 張 貴 森.
Van Tjon-Kwie-Sem die plaatselijk nogal wat verwanten had is bekend dat hij “Moi Boi” (= Mooie knul) werd genoemd die verwikkeld raakte in verschillende romantische avonturen.
Bij zijn terugkeer naar China in de jaren twintig van de vorige eeuw had hij een in 1915 mede-erkende zoon meegenomen: Akwien Bertus Rudolf, a.k.a. Edwin, geboren uit Josephina Charlotte Gerharda van Lierop. Deze zoon zou na de Tweede Wereldoorlog met zijn gezin naar Canada emigreren waar hij is overleden. (Man A Hing, 2015: 9 evv.)
Overigens komt de naam stamvader Tjon Kwie Sem als achternaam in Suriname nog enkele malen voor en is ze in Nederland als volgt geregistreerd: NFB 2007 = < minder dan 5 pers.;
(3) Tjon Joe Tjoen = Zhang You Zhong / 張 悠 忠;
(4) Tjon A Tham = Zhang Ya Tan / 張 亞 譚.
Registratie Nederlandse Familienamenbank (NFB): 2007: 11 pers.;
(5) Tjin Kiem Jien = Zeng Jin Rong / 曽 金 榮;
Registratie Nederlandse Familienamenbank (NFB): < minder dan 5pers.;
(6) Aan het pand met nummer 88 (dubbel acht) zouden de achtereenvolgende numerologisch gevoelige Chinese bewoners beslist zijn gehecht. Met of zonder verhalen met spoken;
(7) Peter Fa Tai Sr. = Lau Kiem Hung ( 劉 錦 洪 / Liu JinHong ).
Fa Tai (華 泰) is de oorspronkelijke naam van de Chinese drogisterij annex speelgelegenheid van stamvader aan de Maagdenstraat: Lau Yuk Lin
( 劉 玉 麟 / Liu YuLin ).
Zowel stamvader Lau YuLin als zoon Lau Kiem Hong, alias Peter Fa Tai Sr., heeft als bestuurslid gefungeerd van de vereniging Kong Ngie Tong Sang.
(8) Uithangbord van Chinese afdeling van de Nationale Partij Suriname (N.P.S.): Fa Tjauw = 華 僑HuaQiao);
Geraadpleegd:
– Evy Bouwman-Tjon A Tham e.a. “Familie Tjon A Tham. Korte herinneringen”. S.l. en s.d.
– Kong Ngie Tong Gedenkboek 1880-1980. Paramaribo;
– Man A Hing, William. L. “ De Tjon-clan: Van Tjon-Kwie-Sem en verwanten”, in: Wi Rutu, jaargang 15 no. 1 (2015): 8-17;
– Man A Hing, William L. “ Sranan Roots: Van Opa Tjon Joe Joen en andere verwanten”, in: Wi Rutu, jaargang 15 no. 2 (2015): 16-29;
– Marck van der, Rolf. “Ston oso: zwarte smet op Paramaribo’s blazoen”, in: blogsite Caraibisch Uitzicht van 28 october 2022;
– Telesur. Suriname Telefoongids 2016;
Digitale vindplaatsen:
http://www.digibron.nl/search/detail/012dccb61a800adfa32156b3/uniek-spookhuis-lijkt-verloren
betr.: Fam. Tjon Joe Tjoen (raadpleegdatum: 09-08-2015)
https://www.google.com/search?q=parbode+2011+peter+lau+chi+wai-+ondernemer&oq=parbode+2011+peter+lau+chi+wai-+ondernemer&aqs=chrome..69i57.53123j0j1&client=ms-android-xiaomi&sourceid=chrome-mobile&ie=UTF-8 (raadpleegdatum: 28-10-2022)
Zie ook deze bijdrage over Ston oso
RSS
Facebook
Twitter
Re: noot (6) Het is moeilijk voor te stellen dat het nr 88 ad zwartenhovenbrugstraat met aparte ingang aangrenzend aan het hoofdgebouw op nr 116 zoveel nrs kan verschillen..