Stemmen van sociaal verzet in de literatuur van Zuid-Amerika
Een essay over literaire weerstanden tegen machtsusurpatie, door Anneke Visée
Begin april verscheen in het Grieks een essay van Anneke Visée over Zuid-Amerikaanse literatuur rond het thema dictatuur en revolutie. In Zuid-Amerika zijn heel veel romans geschreven waarvoor dictatoriale en revolutionaire toestanden als inspiratiebron dienden. Geen wonder, want de geschiedenis van veel van deze landen bestaat uit een eindeloze reeks staatsgrepen sinds hun “onafhankelijkheid” van de koloniale mogendheden.
Dat betekent dat veel is geschreven in een sfeer van onderdrukking en intimidatie en dat juist daarom veel niet is geschreven. In zijn monumentale uit vier delen bestaande Historia de la literatura hispanoamericana zei de gerenommeerde Peruviaanse literatuurhistoricus José Miguel Oviedo hierover, dat het politieke aspect zich altijd met “ons” intellectuele leven vermengde, het was niet alleen belangrijk voor veel schrijvers, maar voor het leven van hele volkeren, want: “De ervaring die zij hadden, was ballingschap, gevangenis, martelingen en dood. […] Hoeveel werken zijn er niet geschreven binnen het klimaat van intimidatie? Er heerste een algemeen klimaat van geweld en politieke onverdraagzaamheid dat zowel ongeletterde boeren als intellectuelen en kunstenaars beïnvloedde. Zeer weinigen van diegenen die verantwoordelijk zijn voor de verdwijning en de dood van duizenden zijn ter verantwoording geroepen: de oude wond is nog steeds open.”
In het essay wordt gepoogd de “gemeenschappelijke vruchtbare ader die de auteurs delen en samen ontwikkelen” te belichten in werken die in de categorie dictatorroman/revolutieroman/getuigenis en protestroman vallen vanaf de 16de tot het begin van de 21ste eeuw. Ondanks de onderlinge verschillen geven zij een aantal gemeenschappelijke punten te zien in hun strijd geen “literaire kolonie” te worden.
Beknopte samenvatting van de inhoud
In de inleiding legt de schrijver uit waarom het Zuid-Amerikaanse subcontinent zo rijk is aan literatuur over dictaturen en revoluties. Het essay begint met een paar klassieke voorbeelden uit de eerste helft van de 19de eeuw die de basis voor het genre vormden. Vandaar dat veel aandacht besteed wordt aan de historische context die bepalend was voor het schrijven van deze werken. Bewust is voor de term “Zuid-Amerikaans” in plaats van “Latijns-Amerikaans” gekozen. Immers niet het gehele continent was in Spaanse handen. Zo heeft de Surinaamse schrijver Albert Helman een plaats gekregen in het essay met zijn roman De dolle dictator over de Argentijnse heerser Juan Manuel de Rosas. Maatstaf voor de essayist was niet of een roman al of niet in het Grieks vertaald was. Dit zou de keuze teveel beperken.
Het derde hoofdstuk bevat een lijst van de geselecteerde schrijvers onderverdeeld in de categorieën dictatuur, revolutie, protest/getuigenis, gevolgd door een hoofdstuk over de twee voorlopers van het eerste genre, beiden uit het Argentinië van de eerste periode van onafhankelijkheid van Spanje. Daarna komen de twee voorlopers van het genre in de 20ste eeuw aan de beurt.
Het hoofdstuk revolutieroman bevat een kort historisch overzicht van het land dat dit genre initieerde: Mexico, naar aanleiding van de Mexicaanse Revolutie van 1910-1917, die een abrupte breuk teweegbracht met de vroegere romantraditie en in deze zin Mexico een belangrijke plaats gaf in de ontwikkeling van de Latijns-Amerikaanse roman.
In het laatste hoofdstuk worden de schrijvers gepresenteerd die in het derde hoofdstuk genoemd zijn met één of twee van hun werken die karakteristiek zijn voor het behandelde genre.
Φωνές κοινωνικής αντίστασης στη λογοτεχνία της Νότιας Αμερικής [Stemmen van sociaal verzet in de Zuid-Amerikaanse literatuur] [door] Anneke Ioannatou-Visée. Δοκίμια, Εκδόσεις Ατέχνως/ Uitgever: Ekdoseis Atechnos, april 2023. Aantal pagina’s: 130. Afmetingen: 14×21
Te bestellen: e-mail: info@ekdoseis-atexnos.gr. Prijs: 12 euro. ISBN: 978-618-5685-24-9
RSS
Facebook
Twitter
