Sranantongo icoon Eddy van der Hilst heengegaan
door Audry Wajwakana
PARAMARIBO – Sranantongo icoon Eddy van der Hilst is donderdagmiddag [21 april 2022 – red.] op 78-jarige leeftijd overleden. Hoewel het bekend was dat hij al een poosje ziek was, kwam het verdrietige nieuws bij velen hard aan. Ook voor schrijver/dichter Romeo Grot, die in de afgelopen dertig jaar heel nauw heeft samengewerkt met Van der Hilst, was dat niet anders. “De laatste keer dat we elkaar lijfelijk hebben gesproken was anderhalf jaar geleden. Daarna stuurde ik hem wel regelmatig een appberichtje”, vertelt Grot verdrietig.
Hij memoreert de icoon als degene die hem verder wegwijs heeft gemaakt in het Sranantongo toen hij in 1985 naar Suriname remigreerde. “Ik ben bij hem op taalles geweest en in 1987 kwam mijn eerste boek ‘Georgette mi lobi’ uit, waarin Eddy de wortu na fesi (het voorwoord) schreef en heel mooi verwoordde hoe het Sranantongo zich in de afgelopen eeuwen heeft ontwikkeld”, zegt Grot.
Alle Surinaamse auteurs die de laatste dertig jaar iets in Sranantongo publiceerden, hebben Van der Hilst geconsulteerd. Hij studeerde linguïstiek met name Afrikaanse en creooltalen aan de Rijksuniversiteit Leiden. Terug in Suriname begon hij als maatschappelijk werker en communiceerde niet in het Nederlands met de mensen, omdat hij ervan uitging dat ze dan half verstaan van wat hij zei.
“Eddy’s belangstelling voor het Sranantongo kreeg handen en voeten toen hij colleges volgde bij professor Jan Voorhoeve”, weet Grot. Later werd hij assistent van Voorhoeve bij verschillende projecten in Suriname, zoals de totstandkoming van de eerste boeken met poëzie van Johanna Schouten-Elsenhout. In de commissie die belast was met de spelling van het Sranantongo had hij zitting met onder anderen André Kramp, Hugo Overman en Hein Eersel.
Sranantongo cursus
Eén van de mythes was dat Sranantongo geen taal was, omdat het geen grammatica had. In samenwerking met Gerard Alberga van drukkerij Alberga, een goede vriend van Van der Hilst, werd er in 1987 een Sranantongo cursus op de STVS verzorgd. “Eddy liet in zijn uitzendingen zien dat er wel degelijk regels ten grondslag lagen aan goed gebruik van Sranantongo. Zo had hij voor het woord agenda het woord memre buku bedacht. In die periode kende men alleen de Memre Buku Kazerne.”
Grot vervolgt: “Hij pleitte ervoor om gebruikelijke theorieën achterwege te laten die dachten in termen van onderwerp en gezegde. Hij toonde aan dat het Sranantongo veel gebruik maakt van seriële werkwoorden. De theorie van Chomsky werd dankbaar gebruikt.”
Het grote voorwerk van de Sranantongo heeft Julius Koenders ‘Papa Koenders’ met zijn tien jaar lange publicatie van ‘Foetoe-boi’-verzet (1946-1956), met als gevolg de ‘Wi Eygi Sani’-beweging door Eddy Bruma, Overman, Voorhoeve en anderen. “Maar op een gegeven moment was er stilte, die Eddy weer oppakte”, weet Grot.
Sranan Akademiya
In 1986 nam Van der Hilst de stok bij Sranan Akademiya over van Overman. Verschillende commissies werden ingesteld (vergelijkbaar met de huidige samenstelling van culturele werkgroepen bij Naks). Echter, toen hij het voorzitterschap overnam, begon ook de Binnenlandse Oorlog in Suriname en trok veel kader weg, waardoor vele werkgroepen werden ontbonden.
Een groep die wel doorliep was die zich bezighield met de ontwikkeling van een Sranantongo-woordenboek. Elke maandagavond kwamen de leden bij elkaar thuis bij Robert Wijdenbosch. Doordeweeks kon worden gewerkt in het Rekencentrum van de Anton de Kom Universiteit van Suriname. Maar ook deze groep had last van het wegtrekken van kader. Uiteindelijk bleef Van der Hilst alleen achter.
Grot: “Nu Eddy er niet meer is, komt het werk nu over op de huidige generatie. Ik denk hierbij aan Naks, Tata Julius Koenders Instituut, Kwasi Koorndijk Consultancy.” Daarnaast is hij blij met de beweging van de Facebookgroep ‘Kruderi nanga Kruktu’, waarbij liefhebbers als Hermine Haman en Stuart Rahan er alles aan doen om de taal veelvuldig te gebruiken.
De Sranantongo-icoon heeft ook aan de wieg gestaan bij de tot de totstandkoming van de Naks-iconenkalender in 2017, waarbij niet alleen de Surinaamse helden in de schijnwerpers worden geplaatst, maar ook het Sranantongo. Grot, die ook deel uitmaakt van Naks, geeft aan dat samen met Van der Hilst jaren is gewerkt om taalcursussen bij de organisatie te ontwikkelen. “Naks wil in navolging hiervan een vertaalbureau opzetten. Dit is een voorzetting van het werk van Eddy”, zegt Grot.
[uit de Ware Tijd, 22/04/2022]
RSS
Facebook
Twitter
