blog | werkgroep caraïbische letteren

Sranan roots: Kok-Sey-Tjong: Een hybridische achternaam?

door William L. Man A Hing

Sinds een kennismaking met een mevrouw Kok-Sey-Tjong (1) in de jaren zeventig van de vorige eeuw is haar weinig voorkomende naam mij steeds bijgebleven. De naam die in Suriname nog nauwelijks bekend is maar kan worden aangetroffen in een groot aantal websites geeft aanleiding tot een nadere beschouwing.

Kok-Sey-Tjong: van zijn herkomst en naam

Kok-Sey-Tjong was een 25-jarige Chinese jongeman die als contractarbeider 13 mei 1869 vanuit Hong Kong met het Franse schip Véritas was aangevoerd in Suriname. Hij werd in Suriname in de immigratieregisters geregistreerd onder volgnummer 2031. Niet bekend is van welke plaats hij afkomstig was.2

Van zijn naam verwijst “Kok” naar de clannaam (= xing) en “Sey-Tjong” naar de persoonlijke naam (= ming).3 De clannaam die in dit geval was geromaniseerd vanuit een Zuid-Chinese taal duidt zeer waarschijnlijk op een schriftteken dat in Hanyu Pinyin (Mandarijn) wordt weergegeven als: Guo.4 Deze naam is behalve uit Suriname ook vanuit Hong Kong, Indonesië en Zuidoost Azië in Nederland terechtgekomen, zij het in andere (geromaniseeerde) schrijfwijzen.5

Zoals in veel andere gevallen werd door de wijze van registreren in Suriname de volle – driedelige – naam van de contractarbeider Kok-Sey-Tjong als familienaam overgedragen aan zijn nageslacht. Van de nakomelingen en naamdragers kan op het internet een opvallend aantal sites worden aangetroffen met persoonsgegevens. Uit een overzicht blijkt dat het merendeel van hen buiten Suriname is gevestigd.6 Over de persoon van de stamvader die in Suriname leefde zijn geen bijzonderheden bekendgemaakt.

Naamkundige perikelen

Over het lokaliseren en duiden van de achternaam Kok-Sey-Tjong zijn verschillende opvattingen mogelijk. Volgens een methode worden de drie delen van de achternaam elk afzonderlijk als lemma toegepast voor een “sorteertoets” met als doel het identificeren van namen die zijn samengesteld uit een of meer van de elementen: Kok, Sey en Tjong. Het resultaat van een dergelijk onderzoek kan met het veelzeggende opschrift “Naamgenoten Kok-Sey-Tjong” worden geraadpleegd op het internet. (www.wiezoekje.nl/kok-sey-tjong; raadpleegdatum: 27-03-11).7

Het feit dat diverse namen van Chinese origine in hun samenstelling een element bevatten van Kok-Sey-Tjong hoeft op zich niet te betekenen dat ze gerelateerd zijn aan deze naam. Zeker is dit het geval wanneer het gemeenschappelijk naamdeel betrekking heeft op de persoonlijke naam Sey en/of Tjong.

Onderzoek naar naamverwante personen pleegt te verlopen via de familie- of achternaam; voor Chinezen is van toepassing de clannaam die hier wordt voorgesteld door “Kok”. Door in deze de nadruk steeds te leggen op de persoonlijke naam is het zoekproces naar een ander spoor verlegd.

Een ander aspect is dat Chinese namen door verschillende spellingsvarianten in bepaalde gevallen licht kunnen worden aangemerkt als namen van/met andere herkomst.8 Met voorbijgaan aan de achtergrond van de samengestelde achternaam heeft een website bekendgemaakt “De betekenis van de Kok-Sey-Tjong” te kunnen onthullen. Hierbij is gekozen voor een eenzijdige uitleg van de naam met volledige nadruk op “Kok” in de Nederlandse betekenis.9

Ter ondersteuning van de verklaring wordt voor “Kok” het volgende citaat meegegeven uit Dictionary of American Family Names (Oxford University Press, March 2003):
“ 1. occupational name for a cook, Middle Dutch coc. 2. occupational name from a Middle Dutch (scarp) coc “executioner”, “hangman”.” Dat de naam “Kok” uit twee verschillende culturen en taalgroepen afkomstig is lijkt overigens geen belemmering op te leveren voor de manifeste opvatting.

Slot

De hier beschreven zoekactiviteiten die het onthullen van de achtergrond en verbanden van de naam Kok-Sey-Tjong tot doel hebben lijken wegen te bewandelen die nauwelijks als adequaat kunnen worden beschouwd. Het meest opmerkelijke in deze affaire is evenwel dat de Chinese naam Kok-Sey-Tjong, die pas bij vertrek van de immigrant uit China dan wel bij aankomst in Suriname is geromaniseerd en dus als zodanig ontstaan, thans geheel los van zijn oorsprong en context elders (in dit geval dus Nederland) wordt beoordeeld op zijn betekenis en mérites.

Geraadpleegd

– Crystal, David, 1999. The Penguin Dictionary of Language, Second Edition, Penguin Books,  Engeland.

– Dijs, H.G. (ms), (s.l. en s.a.). “Diverse gegevens betreffende personen van “Chinese” afkomst in de archieven van de Evangelische Broedergemeente te Suriname, voorheen beschikbaar in het Rijksarchief te Utrecht onder Inventarisnummer 212, Toegangsnummers: 508 (Post Clevia) en 267 (Paramaribo)”.

– Man A Hing, William L., 1995. “Chinese Geslachtsnamen in Nederland”, in: Burgerzaken & Recht , 2e jaargang, juli/augustus  no. 7/8.

– Man A Hing, William L., 2010. Werkboek Contractarbeiders uit China voor Suriname 1858 – 1869. Amstelveen.

– Oxford Concise English-Chinese/ Chinese-English Dictionary, Third edition. Oxford University Press, 2003. p. 163.

Surinaamsche Courant/Gouvernements Advertentie Blad van zaterdag 17 April 1880 no. 49.

– Telesur. Suriname Telefoongids 2010 – 2011.

Verdere digitale vindplaatsen

– www.meertens.knaw.nl/nfb/detail_naam.php?gba_lcnaam=kok-sey-tjong&gba_naam=Kok-Sey-Tjong&nfd_naam=&operator=eq&taal= (raadpleegdatum: 30-12-10)

– http://www.nationaalarchief.nl/suriname/base_china/database/engine (raadpleegdatum: 03-12-10)
– Nederlandse Familienamenbank; http://en.wikipedia.org/wiki/Guo (raadpleegdatum: 30- 11-10)

Noten

1 Van de naam Kok-Sey-Tjong worden eveneens de volgende variaties in schrijfwijzen aangetroffen: – Kokseytjong; http://www.google.nl/#q=kokseytjong&hl=nl&prmd=iv&ei= rZj_TICwH9S38QOihaiNCw&start=60&sa=N&fp=fd9597298b76696a (raadpleegdatum: 08-12-10); es.linkedin.com/pub/lia-kokseytjong/25/a71/b9b – Spanje; (raadpleegdatum: 08-12-10); – Kok Sey Tjong; Vincent Kok Sey Tjong, coördinator van de stuurgroep, …, www.korps-politie-suriname.com/…/2005-11-nieuwsbronnen.htm (raadpleegdatum: 08-12-10); – KokseyTjong O.; hiphopinjesmoel.com/forums/1/categories/5/topics/5952 (raadpleegdatum: 08-12-10); – LRL Kok sey tjong; www.marketvisual.com/de/…a82e…/L+R+L+Kok+sey+tjong (raadpleegdatum: 08-12-10).

2 Man A Hing 2010: K 42. Er zijn geen bijzonderheden over de persoon van Kok-Sey-Tjong of zijn nageslacht in Suriname gevonden. In een krantenbericht is de volgende bekendmaking aangetroffen. “Overleden 22 mei 1916 te Paramaribo: Françoise Helena d/v Geertruida Carolina Kok-Sey-Tjong, oud 1 mnd en 3 weken” (CBB Paramaribo 1916 folio 34).

3 Het aantal Chinese personen met de clannaam Kok dat zich in Suriname heeft gevestigd is beperkt gebleven. Behalve Kok-Sey-Tjong zijn de volgende registraties – Kok-Sing-Sjak, als 20 jarige ingevoerd met het Engelse schip Golden Horn (9 juli 1866), afkomstig uit Wijtjoe en geregistreerd onder no. 1170; (Man A Hing, 2010: K 43). – Kok-Tek-Lay, als 24jarige ingevoerd met het Nederlandse schip De Twee Gezusters (21 april 1858), afkomstig uit Wijtjoe en geregistreerd onder no. 12; (Man A Hing, 2010: K  44); – Kok-Sei-Schou, Johannes Hermanus. Van hem is niet meer bekend dan dat zijn doop werd vermeld in Missions Konferenz van 7 januari 1890; (Dijs).

Verder zijn aangetroffen: – Kok-A-Son, Jacob Theodorus, genoemd als een der oprichters en bestuurleden in de statuten van de Chinese vereniging Kong Ngie Tong te Paramaribo; (Surinaamsche Courant/Gouvernements Advertentieblad 1880 no. 49). – Kok-asan; (Suriname Telefoongids 2010-2011).

In de Chinese database (van de Historische database Suriname) van het Nationaal Archief (03-12-10) leverde de zoekterm “Kok” twee treffers op: – Kok-Tek-Ley, geslacht man – leeftijd jaren 24 – plaats van herkomst Wijtjoe – schip De Twee Gezusters – aankomst jaar 1858 – contractcode C12; – Ling-A-Kok, geslacht man – leeftijd jaren 30 – plaats van herkomst Wijtjoe – schip Tricolor – aankomstjaar 1865 – contractcode C532 ”. Voor de duidelijkheid dient opgemerkt te worden dat in het laatste geval maakt Kok deel uit van de persoonlijke naam en is Ling de clannaam van betrokkene en niet Kok.

4 Het schriftteken voor de naam Kok met de betekenis van “ buitenmuur van een stad “ staat op de 18e plaats van Chinese clannamen, aldus Wikipedia.

5 De clannaam Guo komt in Nederland voor in de volgende schrijfwijzen: a.  Kuo (Mandarijn volgens Wade-Giles spelling, nog gangbaar buiten de Volksrepubliek China); b. Kok (Hakka-dialekt); c. Kwok (Kantonees dialekt); d. Koay; Kwee; Kwek; Kwik en Quek (Hokkian en andere Chinese dialecten) (Man A Hing 1995: 120 no. 046).

6 Overzicht van aantal personen met de achternaam Kok-Sey-Tjong: a. Nederlandse Familienamenbank: 1947: 0 personen; 2007: 11 personen; b. Suriname Telefoongids 2010 – 2011: 2 vermeldingen.

7 Ook op de volgende website wordt een aantal  “naamgenoten” opgevoerd.
www.yasni.de/kok-sey-tjong/person+information (raadpleegdatum: 1-12-10).

8 Andere Chinese clannamen die bij Nederlandstalige lezers mogelijk voor misverstand kunnen zorgen zijn: Han; Jong; Kan; Kwik; Lam; Loe; Man; Poon; Siem; Tam; Tang; Wang; (Man A Hing, 1995).

In het onderhavige geval van Kok dient bedacht te worden dat er wel sprake is van homografie maar niet van homofonie of homonymie: dus wel identieke schrijfwijze maar geen gelijke uitspraak of betekenis (vgl. Crystal, 1999). Het verklaren van vreemde namen vanuit de eigen Nederlandse taal en cultuur kan een onverwachte en mogelijk ook ronduit confronterende ervaring opleveren. Zo blijken de in dit opzicht ongebruikelijke Nederlandse woorden “Kut” en “Pik” deel uit te maken van namen in Chinese en andere talen. Voorbeelden: – de van oorsprong Turkse naam: Sule Kut, www:ipsaorg/organization/executive-committee/kut…(raadpleegdatum: 22-12-10). – de van oorsprong Chinese naam: Pik Sen Lim; www.imdb.com/name/nm0510586/…(raadpleegdatum: 22-12-10); – de van oorsprong Zuid-Afrikaanse naam: Pik Botha;  http://nl.wikipedia.org/wiki/Pik_Botha (raadpleegdatum: 04-12-10).

9 www.lastnames.myheritage.com/last-name/Kok-sey-tjong (raadpleegdatum: 01-12-10)

[Eerder verschenen in Wi Rutu 11 no. 1, p. 22-24.]

Your comment please...

  • RSS
  • Facebook
  • Twitter