blog | werkgroep caraïbische letteren

Sinterpiet, de Minstrel Show & Blackface

Sinterpiet in Amerika


Hoe leg je aan een Amerikaan uit wat “Sinterklaas” is? Ik woon nu drie-en-een-half jaar in de VS, en wanneer het december wordt en de Sint via Facebook en mijn moeders pepernoten in de post komt binnen rollen, dan wil ik dat wel eens delen met mijn vrienden hier; de controversie van deze gekke traditie die ik als kind ooit zo magisch en spannend vond. Maar de reactie is steeds weer hetzelfde: verschrikte gezichten, verontwaardiging, ongeloof. Zoals mijn vader zou kijken als ik een Sieg Heil-groet zou hebben gebracht. Het is duidelijk, met mijn plaatjes van Sinterpiet raak ik iets aan dat heel taboe is. Blackface, de zwart geschminkte Piet met de rode lippen en pruik met kroeshaar, betekent hier in Amerika iets heel wat anders dan in mijn kikkerlandje… Of niet?
Jim Crow
Met het einde van de slavernij werden in de VS de Jim Crow- wetten ingevoerd, gekenmerkt door een hardhandige segregatie tussen zwart en wit, maar vooral ook door wreed geweld tegen zwarten, en het belachelijk maken van hun leefstijl, hun manieren van doen, en hun ondergeschikte maatschappelijke positie. Net als gedurende de slavernij werden zwarte Amerikanen tijdens de Jim Crow-periode gestereotypeerd als mensen die dom waren, bijgelovig, lui, armoedig, onhandig en luidruchtig; als minderwaardige mensen die nog maar net aan het stadium van de “halve wilde” waren ontsnapt. Deze denigrerende ideeën hadden het destructieve racisme van de slavernij gerechtvaardigd, en rechtvaardigden nu de lynchpartijen van de KKK en de gewelddadige segregatie.
Bij dit stereotype hoort ook dat zwarte mensen een goed gevoel voor ritme en beweging hadden. Ze konden goed dansen en zingen, waren muzikaal, grappig, grollig en bijdehand, en ze hadden soepele, bewegelijke lijven. Gecombineerd met de “domme” dingen die ze volgens het stereotype beeld zeiden en deden, ontstond er een clownesk personage, de coon, dat al snel de kern werd van het eerste Amerikaanse volkstoneel.
De Minstrel Show & Blackface
De “Minstrel Show,” waarin dit personage centraal stond, ontstond al tijdens de slavernij. Aanvankelijk werd de coon gespeeld door witte acteurs die zichzelf zwart schminkten in de typische zwarte-pietenstijl: dikke rode lippen, een zwart gezicht, grote rollende ogen, en een pruik met kroeshaar. Na de afschaffing van de slavernij speelden ook zwarte acteurs mee in de Minstrel Show, maar ook zij schminkten zich in Blackface. De karakters die men speelde waren clownesk en grotesk, “zwartheid” werd gereduceerd tot domheid, vrolijkheid, kinderlijke naïviteit, muzikaliteit, en uitbundige lijflijkheid.
Zoals het een goede klucht betaamt weer altijd dezelfde rollen neergezet; de slaaf, de dandy, de mammy a.k.a. de moederlijke huisslavin die met de pollepel regeert, en de sensuele mulatto verleidster. Deze personages dansten, zongen, en stampten een vaudeville-cabaret bij elkaar met komische sketches, parodieën en burlesk in “neger-engels”. Vaste onderdelen waren de bijdehante grappen, de sketches over de plantage, en zwarte muziek, zoals de spirituals en de stomps.
Hoogtij
Tijdens het Jim Crow-tijdperk beleefde de Minstrel Show met het Blackface haar hoogtijdagen. De muziek- en cultuurindustrie draaide meer dan een eeuw lang om de parodies op het zwarte Amerikaanse volk, dat sinds de afschaffing van de slavernij nog maar net als voor-de-wet-volwaardige burgers deelnam aan de Amerikaanse natie. Door die overweldigende populariteit breidde het Blackface zich ook uit naar 19de-eeuws Europa, waar de meest succesvolle Minstrel-showgezelschappen voorstellingen gaven in de grote steden. Hiermee sijpelde het Blackface als theatrale traditie voorzichtig door in de Europese theaterkunst. Aangezien Europa geen slavernij op eigen bodem kende zoals in de VS bleef de populariteit aanvankelijk beperkt, maar het stereotype van de “coon” werd opgenomen door de film-, cartoon- en reclame-industrie, die al snel een wereldwijd bereik kreeg.
Verborgen Ideologie
De Minstrelshows werden onder andere gecreëerd door de voorstanders van de afschaffing van de slavernij. Enerzijds gaven de Minstrelshows inzicht in het leven van zwarte mensen, wat vele witte mensen niet uit eerste hand hadden. En de shows leverden in hun parodieën op het leven van slaven tot op zekere hoogte ook kritiek op de slavernij. Maar desalniettemin was de coon een verlammende parodie, die zwarte Amerikanen bevroor in de stereotypes van de sobere, armoedige lifestyle, de zingende en dansende “neger,” en de “natuurlijke” domheid en klunzigheid die hen minder waardig maakte aan de witte bevolking. En daarmee paste de Minstrelshows precies in de verborgen ideologie van het Jim Crow-racisme; het opnieuw bevestigen van de superioriteit van de witte bevolking, juist nu de slavernij niet langer bestond.
Taboe
De Civil Rights Movements van de jaren 60 maakten een einde aan het Jim Crowism, en daarmee ook aan de Minstrelshows. De shows waren sinds het begin van de 20ste eeuw al vervangen door andere theatervormen, en vooral door de filmindustrie. Blackface werd iets voor het amateurtheater, voor studente verenigingen en familiefeestjes. Maar de emancipatiebewegingen van de jaren 60 maakten korte metten met de gehele traditie. Het was klaar, afgelopen met de coons. De meer dan anderhalve eeuw van dit denegrerende volksvermaak is een traumatische ervaring geweest voor zwarte Amerikanen, waar men niet graag naar teruggrijpt. Het is daarom best begrijpelijk dat mijn Amerikaanse vrienden niet warmlopen voor Zwarte Piet. Blackface is vandaag de dag buitengewoon politiek incorrect in Amerikaeen taboe dat je niet makkelijk aanraakt. Dus de Sint? Die zou nog wel binnen kunnen komen in hier. Maar Piet? Nee. Die niet.
.
Angela E. Roe, M.A. is een doctoraalstudent Culturele Antropologie aan Florida International University, Miami (USA). Haar onderzoek betreft racisme als koloniale erfenis in de Nederlandse Caraiben.

19 comments to “Sinterpiet, de Minstrel Show & Blackface”

  • het is precies hetzelfde maar dan anders..men heeft er een andere draai aan gegeven en er zijn dus mensen die dat dus geloven..ook dat het al eeuwen oud is. Ach…wellicht dat compassie meer op z’n plaats is voor de witte medemens die kennelijk toch deze drang nog voelt en blijft voeden.

  • Wow, eindelijk een goed geschreven artikel dat inzicht geeft in de geschiedenis van de ”black face” En nu maar hopen dat voorstanders van Zwarte Piet hier ook voor open staan zodat we er op een volwassen manier met elkaar over in gesprek kunnen gaan.

  • Heb met interesse dit artikel gelezen, vond de uitleg van opkomst en neergang van blackfase en
    minstrelsshow duidelijk, maar meer op de amerikaanse cultuur van toepassing zijn.
    Ik heb eens opgezocht hoe het sinterklaas feest ontstaan is, en las dat het misschien komt door een kinderboek, geschreven door een amsterdamse onderwijzer Jan Schenkman in 1850.
    Sint Nicolaas en zijn knecht.En het is niet moeilijk uit te leggen waarom zijn knecht zwart of in ieder geval vuil is, hij ging toch door de schoorstenen zijn pakjes brengen. De knechtjes waren geen negers, maar gewoon blanke knechtjes, die door de roet in de schoorstenen zwart werden, weleens een schoorsteenveger gezien die in de kolentijd een schoorsteen had geveegd. Nu weet ik ook wel dat veel mensen denken dat de knechtjes negers zijn, omdat de sint uit spanje komt, dat in vroegere tijden gedeeltelijk door de moren was bezet, en het liedje gaat van moriaantje zo zwart als roet, maar de moren waren over het algemeen licht gekleurd, die als knechten slaven uit de lagere gebieden van afrika hadden die donker gekleurd waren(overgens waren er ook blanke slaven in die tijd). Ik denk dat je met het voorgaande aardig aan je amerikaanse kennisen kan uitleggen hoe het komt dat de knechtjes zwart zijn.

    • Wat storend als men hun mening fundeert op een open source als Wiki. Er staat nl. in het boek van Schenkman, onder zijn goedkeuring gedrukt toch duidelijk: “De knecht, een neger..” Zwarte Piet is een decoratieve page. Een trend uit die tijd pro slavernij om te laten zien dat het geen wilde beesten waren, maar door ze een functioneel bestaan te geven waarin ze zouden falen in laten doen wegens hun culturele achtergrond, te tonen dat heerschappij over hen nodig was, en als volksvermaak voor toeschouwers, en huiselijk vermaak voor de eigenaar. Voor die tijd werd Sinterklaas vergezeld door een geketende zwarte duivel. En dan de tekst: “Ook al ben ik zwart ALS roet” stelt niet zwart VAN roet. Dus laten we eens verantwoordelijk nemen voor ons verleden en eerlijk zijn over de herkomst in plaats van dit soort onzinnige bull shit te verkopen in de hoop er goed vanaf te komen.

  • Als de knechten van de Sint blank waren zoals men claimt wordt het dan niet onder hand tijd dat deze mannen eens een bad nemen en hun werkelijke kleur laten zien???
    Of zijn wij te vast houdend aan de traditie om er eens een moderne draai aan te geven. Ik bedoel maar als de Amerikanen het kunnen waarom zouden wij het niet???

  • Beste Anoniem(2 december 2010 20:17),

    Het verhaal wat u verteld over de schoorsteen, en dus eigenlijk blanke knechtjes, is een veel voorkomend verhaal. Een verhaal dat vaak wordt opgevoerd door mensen die geloven in de traditie van Sinterklaas én Zwarte Piet.
    Een traditie die zoals u zegt hoogstwaarschijnlijk is ontstaan uit de gedachte dat Sinterklaas één knecht had. En ja hoogstwaarschijnlijk een Moor en u zult wel weten dat in 1850 niet al te positief werd gekeken naar Moren.
    Moren werden eind negentiende eeuw als duivelskinderen gezien(dat even terzijde).

    Maar geen haar aan mijn hoofd die zal komen aan uw traditie waarvan u zegt dat mensen met een Noord-Afrikaans uiterlijk, want dat hadden de Moren, blanke mensen zijn.

    Wel zal ik u zeggen dat deze traditie vele mensen, of nazaten van, pijnlijk raakt. Pijnlijk omdat het toevallig erg lijkt op andere, onderdrukkende, belachelijkmakende, minderheidsbevestigende, tradities.
    Tradities waarvan Angela ons in haar stuk uitleg over heeft gegeven. Tradities waarvan steeds meer mensen over zullen zeggen dat ze pijnlijk, onfatsoenlijk zijn en simpelweg niet horen.

    En u krijgt van mij de volledige vrijheid om aan deze pijnlijke traditie van Sinterklaas en een, van oorsprong Noord Afrikaanse, knecht vast te houden.
    Maar het zou een boel verzachten als u elk jaar vóór de komst van Sinterklaas uw schoorsteen, zelf, grondig schoonmaakt.

    Groet,
    Jermain Lo

    • Amen.

  • men claimt niets zoek onder zwarte piet of sinterklaas en kijk bij wikipedia. en hoeveel verhaaltjes waar de schoorsteen in voorkomt moeten dan herschreven worden

  • Oh Angela! I’m so glad to see your research I have some thoughts of my own to share (being half blacknativeamerikaan and half blackantilleancuracaoenaar through some jewisharabandafricansouthernbaptist. Any “minority or allochtone just add it in there ). But always found it interestig when some said Negro in my predominantly Caucasian classroom or refer to coonery the eyes would automatically turn to me cause there is no mistaking my identity in that situation. There is strangely something so superficial about it all. With consequences Just as severe as with Serbia and Herzegovina , the holocaust, Sudan , Korea, south Africa …. They all figured out that fear in numbers was powerful and that humor and laughter is contagious. What a double edged sword. As for the minstrel shows and coonery juxtaposed with the spanish moors and how closely they resemble … Years later Very interesting . The European cultural incentives have been very lucrative 🙁 .. I say we make the zwart/wit Piet paint black stripes on white peopl and white stripes etc.. Etc.. Lol. People with Big lips paint small ones. People with tiny lips paint on big ones. .. Sorry bout the punctuation typing on my phone is annoying 🙂 look forward to reading more of your stuff and your thesis when it is done!

  • Sinterklaas is ouder dan 1850 en had toen ook geen zwarte knecht, die is pas ontstaan na het boek van de onderwijzer in een tijd waar we nog slavernij hadden en de knecht dus een slaaf was. dat heeft echt niets met schoorstenen te maken en als dat al zo was zouden ze ook zwarte steenkool smerige kleren aan moeten hebben en vegen ipv mooi zwart en ook geen grote rode lippen moeten hebben maar ook vegen steenkool erover…

    De echt traditie waar we tegenwoordig blijkbaar onze identiteit ineens aan ontlenen was dus gewoon een sinterklaas zonder ZWARTE knecht die is er later bij verzonnen en kunnen we er dus wat mij betreft ook zo weer UIT verzinnen…. als we dan zo aan onze tradities willen vasthouden laten we dat dan doen aan de werkelijke oude traditie dus gewoon terug naar Sinterklaas!

  • Mijn voor ganger heeft volledig gelijk.
    En als er tradities zijn die de “andere” medemens voor de borst stoten, zij het voor een etnische reden, sexuele geaardheid of lichamelijke afwijking of wat dan ook, dan vind ik dat men toch moet gaan bezinnen…

  • Mijn voorganger heeft volledig gelijk.
    Als een gebruik de medemens tegen de borst stoot, zij het om een etnische reden, sexuele geaardheid, lichamelijk afwijking of iets dergelijk, dan moet men toch even gaan bezinnen…

  • Heb je ooit een foto gezien van schoorsteenvegers uit de vorige eeuw. Deze waren grijs tot hooguit donker grijs. Opvallend dat de pieten zogenaamd schoorsteenvegers waren en uit de schoorsteen zijn gekomen met kroeshaar!, dikke, rode lippen! een zeer zwarte huid, waar geen straaltje wit of grijs in te zien is!, gouden oorringen! morenkleding (de eerste echte moren waren zwart, zie ook grootste gaper ter wereld) en om het nog af te maken… soms ook nog met een gemaakt surinaams accent!! Wil je me nou zeggen dat ze zwart zijn geworden door de schoorsteen?! Zal dan wel een magische schoorsteen zijn geweest waarin witte europeanen een totale metamorfose en zelfs andere etniciteit kregen!

    Mensen die dit verkondigen zijn aanhangers van de struisvogel politiek. Dat is Nederland sowieso wanneer het komt op erkennen van fouten in de eigen ‘politiek’. Maar wanneer het gaat om misstanden elders in de wereld aan de kaak te stellen staan ze altijd wel in de rij om zich ermee te bemoeien!

  • Deze discussie is gewoonweg ridicuul. Het gebruik van Sinterklaas en Zwarte Piet is doorheen de eeuwen gegroeid in de Westerse folklore en cultuur (niet alleen de nederlandse) en dient alsdusdanig gerespecteerd te worden. In Afrikaanse culuren worden bvb. witte maskers gebruikt (o.a. bij de Fang en de Songye), in Voodoo en soortgelijke op Afrikaanse basis gestemde rituelen worden vaak witte figuren gebruikt. Geen zinnig mens die daar ooit een allegorie op gemaakt heeft dat het wel eens een racistische afbeelding van een blanke man zou zijn. Het is niet met het afbreken van de cultuur van een westers land dat men tot een betere “interculturele” verstandhouding komt. De politieke correctheid wordt zo ten top gedreven dat samenleven alleen maar problematischer wordt.
    In feite draait het om een tegenstelling die vaak in sprookjes en verhalen voorkomt tussen het goede (de wijze man met lange witte baard, schitterend gekleed, hoog op een wit paard) en als contrast het “kwade” (donker/vuil, niet bijster snugger, te voet of op een ezel). De symboliek speelt hier een grote rol, gezien het tijdperk waarin de sage zich ontwikkelde, met weinig geletterde werkmensen in een christelijk dominante maatschappij.
    De “goedheilig man” en zijn knecht zorgden generaties lang voor kinderplezier en daar draait het toch om. Hoewel het gebruik de laatste decennia fel gecommercialiseerd werd en de “heiligheid” door de toegenomen secularisatie, pastoorschandalen en kerkvlucht waarschijnlijk ook geen lang leven meer beschoren zal zijn.
    Maar makkers, staak dat wild geraas… 😉

    • Zwarte Piet is een bewuste creatie onder de opvoedkundige methode Kinderschrik. Dat alleen al geeft aan dat uw opmerking over “kinderplezier” totaal uit de lucht gegrepen is en druipt van onwetendheid. Uw opmerking over politieke correctheid tevens ook. De discussie betreffende Zwarte Piet is nooit geïnitieerd vanuit politieke correctheid maar vanuit meerdere landen onderzocht met als gevolg nodige maatregelen en verzoeken aan Nederland vanuit transgenerationele transmissie. Psycho – en neurbiologische correctheid dus, gebaseerd op wetenschappelijke basis die vooral participatie geniet vanuit Nederland op gronde van de Holocaust en uit onderzoek op 2 miljoen kinderen in de V.S. is gebleken. Een volkomen plausibel uitgangspunt en gegrondheid om deze discussie op maatschappelijk vlak te voeren. En waarbij een knipogende smiley een bijzonder bagatelliserende afsluiting van een zwaarwegend onderwerp is.

  • Geen negerzoenen maar zoen. In de tussentijd een oude traditie met een oud beschimmeld man op schimmel met zwarte knechten…doet met ook wel denken aan de koloniale tijd toen de blanken de zwarte slaven naar de gekolonialiseerde gebieden brachten….

  • ik vind sinterklaas het grootste bullshit-feest ever….kom op ..een ieder die de geschiedenis kent weet dat het een racistisch iets heeft en nog iets de pieten worden met de dag bruiner ipv zwart let maar goed op … maar niet getreurd lang zal dit feest niet volhouden als we onze kids de next generation goed inlichten over het hoe of wat en de achterliggende gedachte ervan in elk geval weet die van mij het wel

  • ook ik kies ervoor de cirkel te breken en mijn kinderen in te lichten. Veel mensen vinden het zielig voor de kinderen…nou ik vind het zielig mijn kinderen te laten geloven in zo’n denegrerend feest.

  • Eerlijk gezegd stuit die uiterst commerciële Amerikaanse Coca Cola ‘Sinte Klaas’ mij meer tegen de borst dan de zogenaamd denegrerende Sinterklaas en Zwarte Piet. Elk land heeft zo zijn culturele en folkloristische gebruiken welke in de loop der jaren nu eenmaal aan oorspronkelijkheid inboeten door de omstandigheden en invloeden van dat moment. Big deal! Als niet-blanke voel ik mij in ieder geval absoluut niet aangesproken. Sterker nog: Deze ‘Black Pete’ loopt ook volgend jaar weer vrolijk mee in de optocht.

Your response at Anonymous

  • RSS
  • Facebook
  • Twitter