Serge Patient (1935-2021)
door Kathleen Gyssels
Serge Patient, geboren op 23 maart 1935 in Cayenne, studeerde in Frankrijk, net als veel andere Guyanezen, voordat hij terugkeerde naar het land om te werken als leraar Spaans aan het “Lycée Félix Eboué” in Cayenne. Vervolgens was hij directeur van de middelbare school Monnerville in Kourou. Patient was lid van de U.P.G (“Union du peuple guyanais”). Tot 1995 was hij algemeen raadslid van Guyane en burgemeester van Kourou.
In zijn opnieuw uitgegeven roman, Le Nègre du Gouverneur (Ibis Rouge, 2001), herschept Serge Patient de koloniale sfeer, met een knipoog naar The Tempest en Othello (Shakespeare), enerzijds, en Une Tempête (Aimé Césaire), anderzijds. De roman gaat over de onmogelijke liefde tussen witte Virginia en haar donkere aanbidder, D’Chimbo. Dit personage komt ook in de poëzie terug van Léon-Gontran Damas (1912-1978), namelijk in het gedicht “Bouclez-la” van Pigments (1937). Patient duidt aan hoe belangrijk de poëzie was van Damas in zijn eigen doorbraak als romanschrijver. D’Chimbo is de Caliban figuur die de eer van de witte vrouw in gedrang brengt en schandaal veroorzaakt; hij zal vervolgd worden voor zijn oprechte gevoelens.
Zoals veel auteurs uit de Caraïbische diaspora (Caryl Phillips in The Nature of Blood, 1997, de Surinaamse Cynthia McLeod in De Vrije Negerin Elisabeth, 2000) toont de auteur aan hoe de raciale verhoudingen totaal onmogelijke situaties in de kolonies voortbrachten. Zoals overal in de Guyana’s en de Antillen was een relatie tussen een slaaf en zijn meesteres ondenkbaar en het onderwerp van een schandaal. Naast deze roman schreef hij ook nog gedichten. In Le mal du pays komt de slavernij en het plantageleven obsessief terug. De dichter wordt achtervolgd door het grimmige verleden van zijn moederland. De dichter krijgt grip op zijn eigen geschiedenis en op de toekomst van het geboorteland, tevens gebruik makend van het Creools. Vaak weerkerende thema’s zijn de figuur van de “marron”, de Guyanese identiteit, négritude en de universalistische zoektocht naar geluk en evenwicht.
Serge Patient stierf op 19 januari 2021 op 85-jarige leeftijd. Woensdag 20 januari kwamen kunstenaars, studenten, schrijvers en vrienden samen voor een wake. In aanwezigheid van oud-minister Christiane Taubira was de avond een happening in Creoolse stijl: op woensdag 11 maart 2020 werd een portret van Serge Patient gemaakt, als onderdeel van de “Rendez-vous du Cinéma”, aangeboden door de EPCC les Trois-Flués en de Territoriale Collectiviteit van Guyana. Deze documentaire, geproduceerd door Luc Germain van “Tic Tac Production”, bracht eerbetoon aan een sterke persoonlijkheid in het culturele en politieke landschap van het derde Overzeese Departement in de Antillen. De avond verliep sfeervol in aanwezigheid van de familie van Serge Patient: Evelyne Patient, zijn vrouw en kinderen, waaronder Isabelle Patient, vice-president van de CTG, en Georges Patient, senator. Aanwezig bij dit eerbetoon waren de heer en mevrouw Rodolphe Alexandre, Christiane Taubira, Rolande Chalco-Lefay, vice-president van de CTG en vele andere persoonlijkheden.
Geboren in Mana, leefde Serge Patient achtereenvolgens in Teheran, Auckland, en Kisangani. Hij was een goede vriend van Léon Damas en van André Schwarz-Bart (zie ile.en.ile) die verschillende malen bij hem te gast was. Beide schrijvers waren dank verschuldigd aan Patients gastvrijheid.
De laatste keer dat ik het genoegen had om met hem te praten was op de internationale conferentie voor het honderdjarig jaar van de geboorte van Léon Damas (1912-1978) in Cayenne, georganiseerd door mijzelf in samenwerking met de UAG. Bij die gelegenheid benadrukte Serge Patient de erfenis van de voormalige “député de l’outre-mer”: broederschap. Het is deze eigenschap die de nederige en eerlijke man voor eeuwig zal kenmerken.