Robotkunst en auteursrecht
door Dirk Visser
Afbeeldingen en teksten gemaakt door kunstmatige intelligentie staan de afgelopen maanden sterk in de belangstelling door de programma’s DALL-E, Stable Diffusion en ChatGPT. In deze bijdrage wordt een overzicht gegeven van auteursrechtelijke en aanverwante vragen die deze programma’s oproepen.
‘Robotkunst’ en ‘robottekst’ bestaan al minstens een halve eeuw en de daarmee samenhangende juridische vragen worden al even zolang bestudeerd en beantwoord. Nieuw is de kwaliteit, de plotselinge beschikbaarheid en laagdrempeligheid en het massale gebruik van DALL-E3 en ChatGPT4 van OpenAI5 en Stable Diffusion6 van Stablility AI.7
Iedereen wordt nu geconfronteerd met het potentieel vervreemdende, misleidende of parasitaire karakter van deze technologie en de mogelijke bedreiging voor echte schrijvers en kunstenaars. Hoe zit dat auteursrechtelijk?
Plan van behandeling
In deze bijdrage ligt de nadruk op door kunstmatige intelligentie vervaardigde tekst en stilstaand beeld. Centraal staan het auteursrecht en de daar aan verwante rechten en zorgvuldigheidsnormen. Na een beschrijving van wat de bewuste programma’s ongeveer doen en wie daarbij betrokken zijn, wordt besproken wat en waartegen auteursrecht beschermt. Vervolgens wordt geconstateerd dat de programma’s zelf beschermd zijn en wordt kort naar het octrooirecht verwezen. Daarna begint het echte werk: Is robotkunst beschermd? Bij wie ligt de bewijslast van menselijke inbreng? Wat zijn de gevolgen? Minstens even belangrijk is vervolgens de vraag: wanneer maakt een individueel ‘robotkunstwerk’ inbreuk op auteursrechten van anderen? Dan komt de vraag waarover in de VS inmiddels procedures aanhangig zijn: Wordt er in het (voorbereidende) samenstellingsproces inbreuk gemaakt door de robot op de auteursrechten van anderen? In de EU is de vraag of sprake is van toegestane ‘tijdelijke reproductie’ of ‘tekst- en datamining’, in de VS moet worden onderzocht of sprake is van ‘fair use’. Daarna worden de in de EU (en niet in de VS) bestaande aan het auteursrecht ‘naburige’ rechten besproken die rusten op databanken en perspublicaties, beschermingsvormen die geen menselijke creativiteit vereisen. Ook de bescherming van bepaalde geluids- en bewegende beeldopnames, die evenmin menselijke creativiteit vereisen, komt even aan de orde. Vervolgens worden de wetenschappelijke en maatschappelijke zorgvuldigheidsnormen kort besproken (bedriegen en misleiden mag niet), en is er bijzondere aandacht voor eventuele bescherming tegen stijlnabootsing (‘maak een tekst of een kunstwerk in de stijl van (nog levende) kunstenaar X’). Er wordt afgesloten met een samenvatting, met de vraag of het waarschijnlijk is dat de wetgever gaat ingrijpen en met de open vragen wat wenselijk is: meer of minder kunstmatig intelligente
kunst? En is verzet zinvol?
Klik hieronder om het hele artikel te lezen.
RSS
Facebook
Twitter
