blog | werkgroep caraïbische letteren

Quito Nicolaas: Sombra di recuerdo

Reseña pa Lidia de Cuba, Swinda Arendsz, Cesar Kelly y Maureen Luidens (Aruba) (University of Curaçao, Fakultat General; Master of Education, Papiamentu)

Julio Rafaël (Quito) Nicolaas ta un escritor, poeta y ensayista Arubiano. E tabatin diesdos aña ora cu el a skirbi su prome poema tocante amor y namoramento como tema. E tabata skirbie na man y tabata lor’e manera un percament y ta mara cu un streki pa duna. Cu su diesshete aña el a bay Hulanda pa studia. Prome el a studia trabounan cultural y despues a studia politicologia y ley. Lesamento semper tabata su pasion y mas tanto e tabata lesa tres buki pareu. Pa hopi tempo el a dedica su mes na e practica di ciencia, pero despues di a descubri literatura, el a dicidi di explora e mundo nobo di skirbimento.

Sombra di recuerdo

E portada di e ultimo novela Sombra di recuerdo(2012) ta un potret di entrada di Museo Arquelogico di Aruba cu ta duna un refleho statico di e titulo di e obra. Titulo cu ta cuadra cu e recuerdonan cu ta sigui cada un di e personahenan den e obra. Recuerdonan cu ta bibo cerca cada un y cu ta pone nan refleha riba nan pasado y preocupa pa e futuro.

Den e obra e autor ta uza diferente perspectiva pa conta e storia. E narado principal ta esun auctorial cu conoce cada un di e personahenan principal, e ta conta e storia saliendo for di cada un di e cuater protagonistanan principal: Andres, Jane, Dennis y Germaine. Den algun escena e narado mes ta conta tambe.

Sombra di recuerdo ta conta di diferente tempo; tempo cu e personahenan principal tabata hoben, despues den nan adolescencia y di e desaroyo pa adulto. E obra ta papia di tempo di guera, di e dictador na Cuba, di gobierno di Peron na Argentina y di e dictador Trujillo di Sto. Domingo. Tambe e ta corda e ceramento di Lago cu a laga hopi habitante emigra pa Hulanda, pero tambe di e desaroyo di Aruba cu yegada di imigrantenan di habla Spaño.

E narado ta uza diferente tecnica pa trece e sucedido dilanti; e ta uza monologo internal y dialogo entre e protagonistanan mes. E novela ta cay den categoria di romanticismo cu ta exalta den e descripcionnan di libertad cu ta lucha pa habri caminda den mente di e hobennan, inspira pa e movemento popular liberal di e epoca den cua e hobennan a crece aden y a haya nan confronta cune na e pais cu nan a emigra.

Contenido 

Sombra di recuerdo ta cuminsa cu un situacion di panico, guera, momentonan di flashback, cu a resulta di tabata un soño di un di e protagonistanan principal. Den e prome capitulo Andres ta topa cu su otro tres amigonan. Amigonan di infancia. Amigonan cu ta forma e circulo di recuerdo-nostalgia-realidad-recuerdo. Recuerdo di nan infancia, un nostalgia pa e tempo ey, rebeldia den un realidad, cu no por cambia facil, cu a lo largo ta laga recuerdonan den un sombra cu lo biba cu nan pa semper. Ta describri y compara varios situacion di antes y awor, cu critica fuerte riba e situacion actual tanto na Aruba como na Hulanda, manera educacion di e pueblo, cu tin un structura colonial y cu nos enseñansa te ainda no tin un propio identidad. Jane ta bisa cu nos cultura ta haci bo dependiente di otro cultura. E personahe ta enfatisa e echo cu na Aruba nos ta depende di otro. Nos mester di otro cultura pa e desaroyo y bienestar di nos isla. Pero alavez e ta bisa cu cultura ta un herencia cu bo antepasadonan a laga pa bo. Andres ta splica di e mucha muhernan cu tin y cu ta enfoca riba e echo di ta e persona cu en berdad mester reproduci nan mes, cu nan mundo tabata asina chikito y no tabatin e minimo idea kico nan ke den bida. Germaine ta papia di un comunidad cu un cultura di obedece.

Den e novela ta bin varios subtema dilanti. E autor ta describi con Jane tabata pensa di e tempo cu e tabata chikito y su mama tabata fors’e pa saca potret erotico y tabata hib’e na luga pa adulto. Cu e potretnan tabata percura pa pan riba mesa. E experencia aki por a conta pa e decision di bira un reportero den futuro.

Otro subtema cu un punto di semehansa refleha den un comparacion di actualidad y pasado ta e relacion amoroso cu Andres tabatin cu un poeta Spaño di 60 aña. Ta papia di e pelicula cu a sali na 1967 ‘The Graduate’ cu a tuma luga na aña 1960, cu tabata e fuente di inspiracion pa e autor,  y ta trata tambe di un graduado di universidad cu a namora di un persona hopi mas bieu cu ne.

Estilo

Por bisa cu Sombra di recuerdo ta un novela cu hopi comparacion y alabes critica riba situacionnan di e pais di origen, pero tambe e pais di residencia of un otro pais compara. Critica y comparacion cu ta pone e lesado na dado momento perde e escencia di e novela mes y reflexiona si e critica ta na su luga of tin un meta scondi su tras.

Sombra di Recuerdo ta mayoria parti recuerdo y pensamento di cuater amigo, for di infancia te na adulto. Den recuerdo y pensamento di e ser humano no tin orden cronologico; pues asina e autor a elabora esaki den e buki y pa cuater personahe pareu.

Den e ultimo capitulo e autor ta describi con e apariencia di e cuater protagonistanan a cambia; cara cu lachi, cabey shinishi, pues nan a bira bieu.

Contexto

Quito Nicolaas su prome novela ta Tera di Silencio(2004) cu ta trata tradicion den famia, politica y cultura di silencio. Su di dos novela, cu ta na Hulandes Verborgen leegte (2010), tin como tema Aruba y San Nicolas, e refineria y e migrantenan cu a bin traha. Sombra di Recuerdo den cual cuatro amigo ta reflexiona riba nan bida ta diferente den tema, pero atrobe e autor ta uza Aruba y San Nicolas como su escenario. Ta parce cu e autor ta mara emocionalmente na su bario di nacemento; esta San Nicolas; esaki ta bisto tanto den su novela Verborgen Leegte como den Sombra di Recuerdo.

Cuater hoben a biba y studia pafo di Aruba den ciudadnan grandi y a bira personan intelectual cu opinionnan masha skerpi tocante con malo e gobernacion y e maneho di e isla ta. Pero ironicamente, maske con malo segun nan e situacion ta na e isla, nan no por stop di bolbe na nan isla natal pa recorda nan hubentud. Den e buki e autor ta trata tema manera colonialismo, identidad propio, educacion reproductivo en bes di productivo, politica di haci fabor y e poder di e politiconan.

Por bisa cu el a saca e mensahe for di su recuerdonan y e ta reclama y urgi esnan encarga pa haci un cambio. E temanan cu e ta trece dilanti pa medio di su amigonan ta manera lesnan di historia; e.o. dictadura, filosofia, sicologia, cultura, relacion intimo; pues e autor ta sinti su mes comodo den su conocemento y pa trata tur e topiconan aki. Aki tin un indicacion cu e autor kier ‘educa’ e lesado of e kier mustra su conocemento amplio of e ta skirbi solamente pa un grupo di lesado elite cu ta na altura di e temanan ariba menciona. E autor ta skirbi den un lenguahe cla y ta menciona cada cos na su nomber.

E texto ta cubri un periodo politico for di 30 di mei 1969 na Corsou te cu Aruba su Status Aparte, despues di 1986 y te cu awo. Den historia di Antiya Hulandes e tabata un periodo turbulento tanto na Aruba como na Corsou te cu awo cu ta hiba supuestamente, dependiendo di e color politico, un politica moderno cu vision y ta trata di mantene lasonan cu Hulanda. Esaki lo por ta un motibo cu e autor a skirbi su di dos novela na Hulandes y e novela aki, su di tres, na Papiamento. Esaki ta mustra cu toch e tin confiansa den su publico lesado na Hulanda y cu e ta sigur di su lesadonan na Aruba, Corsou y Bonaire.

Balorisacion final

Den Sombra di Recuerdo di Quito Nicolaas, e lesado por lesa varios evento for di e perspectiva di cuater studiante cu despues di varios aña a topa otro. Nan ta sinta hunto pa conta otro nan aventuranan. Cada personahe ta haya e oportunidad pa relata e aspectonan politico, social y cultural di Aruba.

E lesado por reconoce tema manera: machismo, incesto, movemento femenista,  diferencia cultural y tradicional entre Aruba y Hulanda y tambe e situacion politico di Aruba y di region Caribense. Hulanda tampoco no ta scapa di e critica, ya cu e personahenan tambe ta relata nan experencia malo di Hulanda, manera, discriminacion.

Asina Sombra di Recuerdo ta mas un novela social, un critica riba tur e aspectonan cu tabata vigente durante e temporada cu e autor mes tabata studiando na Hulanda.

Ta net e temanan aki no ta hala atencion di e lesado, mirando cu e autor a haci uzo di masha hopi pagina na discusion entre e personahenan, loke a resulta den un buki hopi diki; talbes innecesariamente diki. E tema historico-politico lo no atrae atencion di e lesado, ya cu e no ta forma parti di su realidad di e tempo aki. Esnan cu ta interesa den historia y politica, sigur lo por haya esaki interesante y lo por motiva nan pa lesa e buki.

Your comment please...

  • RSS
  • Facebook
  • Twitter