President contra asiel
door Theo Para
De 16 Cubaanse asielzoekers in Paramaribo zullen worden teruggestuurd naar Cuba. Dat heeft president Bouterse in de Nationale Assemblee verklaard. De Cubanen, al vele maanden in Suriname, hadden met een demonstratie voor het Rode Kruis gebouw, publieke aandacht gevraagd voor hun schrijnende en uitzichtloze situatie. Zij voelden zich geïntimideerd door de Cubaanse Staat en vroegen politiek asiel in Suriname. Zij vroegen aan Suriname hen, als vluchtelingen, bescherming en verblijf te bieden. In De Nationale Assemblee liet de president hen geen hoop: ‘Cuba is een bevriende natie. Wij gaan geen politiek asiel verlenen aan mensen die denken hier spelletjes te komen spelen’.
Het Vluchtelingen Agentschap van de Verenigde Naties becijfert dat er internationaal ongeveer 65,5 miljoen ontheemden zijn, van wie 22,5 miljoen vluchtelingen. Zij hebben hun land verlaten vanwege oorlogsgeweld en dreigingen als politieke vervolging. In de jaren tachtig, onder de militaire dictatuur van bevelhebber Bouterse, kende ook Suriname vluchtelingen. De vluchtelingen in vredestijd, vooral kort na de decembermoorden, kregen vooral in Nederland, politiek asiel. Tijdens de Binnenlandse Oorlog, vonden veel vluchtelingen vooral in Frans Guyana, bescherming. De existentiële ervaringen met de fenomenen van ontheemding en vluchtelingschap, zijn een belangrijke bron van solidariteit van democratische Surinamers met ontheemden en vluchtelingen. De Stichting 8 december 1982 heeft het anti-asiel besluit van de president ‘voorbarig’ genoemd en gewezen op de rechten van vluchtelingen. Suriname is partij bij het Verdrag betreffende de Status van Vluchtelingen (1951) en het Protocol betreffende de Status van Vluchtelingen (1967).
Refoulement (terugsturen)
Het zonder enige vorm van onderzoek, laat staan het recht op een eerlijk proces, terugsturen van asielaanvragers naar het land, waar ze zich bedreigd voelen, is een ernstige schending van internationaal humanitair recht. Het is een van de grofste vormen van refoulement (terugsturen) die door artikel 33 lid 1 van het Verdrag (Protocol) betreffende de Status van Vluchtelingen, wordt verboden. Het quasi-legalistisch vaststellen van de ‘juridische status’ van de Cubaanse asielzoekers, om vast te stellen of ze zich illegaal in Suriname bevinden, is een open deur van symbool politiek, om de schijn van rechtsstatelijkheid op te houden. Het diskwalificeren van de Cubaanse asielzoekers, waaronder vier kinderen – die geen weerwoord hebben in de Nationale Assemblee – als mensen die ‘spelletjes’ spelen, is een schoolvoorbeeld van de stijl van de onmenselijkheid. De flagrante schending van het internationaal vluchtelingenverdrag door de president, impliceert ook een schending van de grondwet van de republiek Suriname. In artikel 7, lid 2 wordt immers de ‘bevordering van de ontwikkeling van de internationale rechtsorde’ opgedragen.
Dictatuur
De asielzoeker heeft het recht dat zijn aanvraag individueel, in lijn met de internationale en nationale rechtswaarborgen, wordt onderzocht en beoordeeld, waarbij ook een onafhankelijke rechtsgang past binnen de standaard van de mensenrechten. In het geval van Cuba is de kans op represaille na refoulement zeer reëel. Het Freedom House, een onafhankelijke organisatie die vrijheid en democratie in de wereld monitort, deelt ook in zijn World Report van 2017, Cuba in, bij de statencategorie ‘not free’. Cuba is een dictatuur, een 1-partij Staat zonder vrije meningsuiting, persvrijheid, vrije verkiezingen en een onafhankelijke rechterlijke macht. Human Rights Watch en Amnesty International, maken melding van tientallen politieke gevangenen. Human Rights Watch meldt in haar rapport van 2017, het systematisch vervolgen van mensenrechtenactivisten en burgers die in het openbaar kritiek uiten. Er is sprake van stelselmatige intimidatie, willekeurige gevangenneming en mishandeling. De aan de dictatuur verbonden Brigades de Respuesta Rápido, pesten, intimideren en gebruiken geweld tegen mensenrechtenactivisten en hun families, zoals tegen de Damas de Blanco (vrouwen in het wit), de moeders en vrouwen van politieke gevangenen.
‘Het grote verraad’
Afgezien van het feit, dat een president die de Surinaamse grondwet en het internationaal humanitair recht zou respecteren, ook in het geval dat een asielzoeker uit een bevriend land komt, zijn of haar rechten zou respecteren, speelt kennelijk in relatie tot de Cubaanse regering een ander aspect. De president koos voor een pontificale mededeling van zijn anti-asiel besluit in de openbare vergadering van het hoogste orgaan van Staat. Moest deze gratuite ‘solidaridad’ ten koste van de meest kwetsbaren, ook in Havanna worden gehoord? Een motivatie voor theatraal loyalisme is denkbaar. Een regering met een van massamoord verdachte, drugsveroordeelde aan het hoofd, bevindt zich internationaal, in een moreel isolement. Cuba behoort tot de op één hand te tellen autoritair populistische staten, waar de regering-Bouterse enige steun van kan verwachten.
Bouterse staat bovendien historisch in het krijt bij Cuba. In het boek Wraak der wijsheid (1998) beschreef ik die morele schuld als volgt: ‘Na de Amerikaanse inval in chaotisch ‘revolutionair’ Grenada en de boze blik van een Braziliaanse generaal, die ongevraagd in Paramaribo op bezoek kwam, wees de opportunist Bouterse zijn Cubaanse ‘kameraden’ in 1983 de deur. Brazilië, zelf ook chronisch lijdend onder de politieke ambities van het leger, wilde geen Cubaanse communistische invloed op het grondgebied van zijn kleine noorderbuur. Bouterse stelde zijn capitulatie voor als een overwinning. “Brazilië steunt de revolutie”, riep zijn regering in de gelijkgeschakelde pers. “Het grote verraad”, brieste de Cubaanse ambassadeur die halsoverkop zijn koffers moest pakken. De frustratie van ambassadeur Osvaldo Cardenas was invoelbaar. Hij was ook direct na 8 december 1982 loyaal gebleven aan de militaire dictatuur in Suriname, en dat, ondanks zijn persoonlijke evaluatie van de rol van bevelhebber Bouterse in de decembermoorden: ‘This man is a goddamned butcher.’*
*Harmen Boerboom en Joost Oranje. De 8-decembermoorden. Slagschaduw over Suriname. (1992)
[van Starnieuws, 25 juni 2017]