Praatjes voor de West: Promotie Jos de Roo
Op vrijdag 12 september verdedigt Jos de Roo zijn proefschrift Praatjes voor de West. De Wereldomroep en de ontwikkeling van de Antilliaanse en Surinaamse literatuur: 1947-1958. Dit gebeurt om 13:00 uur in de Aula van de Universiteit Amsterdam (de Oude Lutherse Kerk aan het Spui). Promotor is Prof. dr. Michiel van Kempen. Toegang vrij.
Jos de Roo (1942) werkte als neerlandicus onder meer in Suriname en op Curaçao. Hij was van 1979 tot 2002 programmaker bij de Caribische afdeling van de Wereldomroep en van 2005 tot 2010 correspondent op Aruba. Voor de Amigoe en Trouw recenseerde hij Caribische literatuur. Vele andere publikaties heeft hij op zijn naam staan, onder meer: De tijd zal het leren, Antilliaans Logboek, Antilliaans Proza, Oost en West en Nederland, Groot geld tegen klein geld en Curacao; Scenes and behind the Scenes.
Praatjes voor de West
De Wereldomroep was in de jaren 1947 tot 1958 de belangrijkste opdrachtgever voor Antilliaanse en Surinaamse auteurs. Met bijna 300 bijdragen publiceerde hij meer dan enig contemporain tijdschrift. De meeste hiervan waren tot nog toe onbekend. Voor schrijvers als Boeli van Leeuwen, Jules de Palm en John Leefmans waren deze vroege werken bepalend voor hun verdere ontwikkeling. Bij Frank Martinus Arion vertegenwoordigen ze de fase dat hij Nederland idealiseerde.
Johan van de Walle
J. van de Walle, het hoofd van de West-Indische afdeling, voerde al in de jaren veertig en vijftig een redactiebeleid dat pas in de jaren zestig algemeen ingang vond. Hij liet de literatuur uit het verleden vastleggen, wat leidde tot de grootste verzameling orale literatuur uit het Nederlandse Caribische gebied. Die van Sint Maarten valt op door de afwijkende verhaalinhoud. Hij bouwde met zijn opdrachten de Antilliaanse en Surinaamse literatuur op moderne wijze uit, waardoor deze verrijkt werden met zeer geprononceerde migrantenmotieven. Hij omhelsde het culturele en politieke nationalisme en liet de anti-koloniale beweging Wie Eegie Sanie 32 keer aan het woord. Uit deze bijdragen blijkt dat het latere beeld over deze beweging niet klopt. Het ging de leden eerst en vooral om de herwaardering van de Afrikaanse elementen uit de cultuur en ze was zo gezien een emancipatiebeweging die zich verzette tegen de op Europa gerichte lichtgekleurde Creoolse elite. In de uitzendingen werd ook aandacht besteed aan regionale ontwikkelingen zoals de négritude en de Latijns-Amerikaanse literatuur als spiegel van een eclectische cultuur. Tenslotte werd alle ruimte gegeven aan de volkstalen.
Stellingen behorend bij het proefschrift Praatjes voor de West
1. Het belang van de Wereldomroep voor de ontwikkeling van de Antilliaanse en Surinaamse literatuur in de jaren tussen 1947 en 1958 is in de literatuurgeschiedenis onderschat. Hij publiceerde meer dan enig contemporain literair tijdschrift, speelde een hoofdrol bij het vastleggen van de orale overlevering en was belangrijk voor de ontwikkeling van schrijvers als Boeli van Leeuwen, Jules de Palm en John Leefmans.
2. Voor de Surinaamse vernieuwingsbeweging Wie Eegie Sanie was de Wereldomroep het voornaamste medium om haar ideeën te verspreiden. Uit de 32 keer dat dit gebeurde, blijkt dat het heersende beeld van een beweging die bouwde aan een nationale Surinaamse cultuur niet klopt. Men maakte zich sterk voor de herwaardering van de Afrikaanse elementen in de Surinaamse cultuur en was dus in feite een emancipatiebeweging die zich richtte tegen de op Europa gerichte Creoolse elite.
3. Vanaf 1947 voerde J. van de Walle een redactiebeleid dat pas in de jaren zestig algemeen ingang vond bij andere media: vastleggen van de literatuur uit het verleden, de literatuur op moderne wijze uitbouwen, informeren over regionale ontwikkelingen, het ontwakende culturele en politieke nationalisme stimuleren en alle ruimte geven aan de volkstalen.
4. Van de Walle had meer oog voor de eigenheid van de verschillende Caribische culturen dan het BBC-programma Caribbean Voices. Schrijvers presenteerden zelf hun verhalen in de taal die zij wilden, terwijl de BBC een bovenregionaal Engels eiste en de verhalen heel lang door Engelse omroepers werden voorgelezen.
5. De Wereldomroep schakelde twaalf verhalenschrijvers in: Irving Plantz, Raúl Römer, Hubert Dennert, John Leefmans, Frits Moll, W. Halfhide, Carol Elassaiss, Boeli van Leeuwen, Jules de Palm, Johan Ferrier, Frank Martinus (Arion) en Henk Dennert. De eerste zeven debuteerden bij de Wereldomroep. Vijf van hen publiceerden na hun periode bij de Wereldomroep niet meer. Het is een illustratie van de stelling dat het belangrijk is dat er een publicatiemogelijkheid is die geleid wordt door iemand die actief aan talent scouting doet en die er ook voor zorgt dat de bijdragen fatsoenlijk worden gehonoreerd.
6. De Wereldomroep publiceerde zeer geprononceerde migrantenliteratuur, waarbij met name hoofdmotieven als de inburgering en de herwaardering en definiëring van het eigene voor het eerst in de Antilliaanse en Surinaamse literatuur voorkwamen.
7. Het effectiefst kan het Koninkrijksgevoel gestalte krijgen in een radionieuwsprogramma dat in alle delen van het Koninkrijk wordt uitgezonden met bijdragen afkomstig uit alle landen en eilanden.
8. De Nederlandse pogingen om een Rijkswet op het personenverkeer binnen het Koninkrijk tot stand te brengen, stranden steeds, omdat men er in een of andere vorm ook in wil opnemen dat sommige Caribische Nederlanders de toelating tot Nederland ontzegd kan worden of dat ze uit Nederland gezet kunnen worden. Hiermee neemt men in principe het discriminerende beleid tussen mensen met de Nederlandse nationaliteit van de Caribische landen over.
RSS
Facebook
Twitter
Erg jammer dat de geluidsbanden van het wekelijkse programma Tambu – dat over de ontwikkelingen op de eilanden en de nieuwsvoorziening over de Arubaanse en Antilliaanse gemeenschap in Nederland rapporteerde, om onbekende redenen werden vernietigd. Dit had een vervolgonderzoek kunnen zijn. Uiteindelijk ontstaat een ander beeld van de vermeende rol die de RNW op het culturele vlak had vertolkt.
Bij de NOS Radio en later de NPS Radio ( rechtsopvolger vanaf 1995) werden de uitzendingen van de zogenoemde minderhedenuitzendingen niet automatisch bewaard in de fonotheek ( later het instituut voor Beeld en Geluid). De eindredacteur – ik was dit voor de Surinaamse, Antilliaanse/Arubaanse en Molukse redactie – moest op aangeven van de medewerkers zelf ervoor zorgen dat gesprekken met historische waarde opgenomen werden in het centraal archief. Het lastige was dat de archivarissen niet konden werken met de informatie in de eigen taal. Dus wij moesten alle relevante informatie in het Nederlands aanleveren. Ik weet zeker dat er vóór de digitalisering van het archief – rond 2005 – items uit de Tambu (Antillen/Aruba) en de Suara Maluku (Molukkers) -uitzendingen zijn bewaard. Het meeste dat bewaard is komt uit het Nederlandstalige programma Zorg en Hoop en van andere omroepen en gaat vooral over 1980 – 1990 de jaren van de militaire dictatuur van Desi Bouterse in Suriname; voor de archivarissen was dit natuurlijk makkelijk werken – ik hoefde alleen aan te geven of iets belangrijk was.
Door de digitaliseren na 2005 werd elke uitzending automatisch opgenomen. Of deze nog bewaard zijn? Ik weet het niet. Feit is dat individuele medewerkers wel een eigen kopie maakten van uitzendingen/interviews die zij belangrijk vonden. Zo heb ik ook mijn Zorg en Hoop- dingen grotendeels bewaard. Onze uitzendingen stopten in augustus 2008. Overigens hadden we weinig literairs in onze programma’s. We waren gericht op het nieuws ‘thuis’ en op maatschappelijke ontwikkelingen binnen onze eigen gemeenschappen in Nederland. Als er een (literair) boek uitkwam, werd de auteur natuurlijk wel geïnterviewd. Ben overigens wel benieuwd wat Quito bedoelt met : ‘Uiteindelijk ontstaat een ander beeld van de vermeende rol die de RNW op het culturele vlak had vertolkt’. Ik doe graag mee aan de discussie en hoop op dit moment even duidelijkheid te hebben gegeven over archivering van radio-uitzendingen voor etnische minderheden bij de NOS/NPS.