Podcastserie Kweekje, mi kwekipikin
Als kweekje groei je niet op bij je ouders maar bij andere familieleden of pleegouders. Nicole Terborg onderzoekt haar eigen ‘kweekverhaal’ in de podcastserie Kweekje, mi kwekipikin en en duikt in de geschiedenis van Nederland en Suriname. In de podcasts stelt ze vragen die ze nooit eerder durfde te stellen.
Kweekje, mi kwekipikin is vanaf zaterdag 4 november, NPO Luister en podcastapps, vanaf zondag 5 november, 10.00 uur, OVT, NPO Radio 1Journalist en presentator Nicole Terborg was dertien jaar toen ze door haar ouders van een Brabants dorp naar een tante in Amsterdam werd gestuurd. Ze is een kweekje, zoals veel Surinamers en Surinaamse Nederlanders dat noemen. In de zesdelige podcast Kweekje, mi kwekipikin opent zich via een persoonlijke zoektocht een gelaagde vertelling over opvoeding, migratie, ontworteling en het koloniaal verleden.
Aflevering 1: ‘Ik ben een kweekje
’‘Famiri’ is alles voor Nicole, ze komt uit een warm nest, familie is er altijd voor haar. Toch knaagt er iets. Toen ze dertien jaar was, moest Nicole in haar eentje, van de een op de andere dag, verhuizen van haar ouderlijk huis in een Brabants dorp naar haar tante in de grote stad. Nicole voelde zich onbestemd, onzeker, eenzaam en afgewezen. Nu terugkijkend zit ze met zoveel vragen. Waarom moest zij weg? Kweekjes zijn gangbaar in haar familie en toch is het geen onderwerp waarover wordt gesproken. Nicole is niet alleen bang voor de reacties van haar familie, maar ook uit de gemeenschap. Toch gaat ze de confrontatie aan met haar moeder, theatermaker Jetty Mathurin. Om haar eigen kweekverhaal te begrijpen zal Nicole zich moeten verdiepen in de migratiegeschiedenis van Afro-Surinamers, zegt socioloog Aspha Bijnaar.
Aflevering 2: ‘We praten niet’
Om meer te weten te komen over de oorsprong van kweekjes duikt Nicole in de migratiegeschiedenis van Afro-Surinamers in Nederland. Hoe hielden families, gescheiden door een oceaan, contact met elkaar? Nicole gaat op zoek naar de cassettebandjes die haar familieleden aan weerszijden van de oceaan voor elkaar inspraken. Ondertussen groeit bij Nicole een onbestemd gevoel. Het is een stille regel: Ien bere tories, verhalen die in je buik moeten blijven, zaken die binnen de familie opgelost moeten worden, daar praat je niet over. En dat is nou precies wat Nicole wél wil doen: het gesprek openen. Haar zoektocht zorgt voor weerstand. ‘Een Bounty’, wordt ze zelfs genoemd. Is ze Surinaams of Nederlands? Bij haar moeder, die in het theater ook persoonlijke verhalen deelt, vindt ze steun. Tegelijkertijd staat hun eigen geschiedenis tussen hen in. Want waarom liet haar moeder haar achter? Moest Jetty weg om zichzelf te ontwikkelen?
Aflevering 3: Ontworteld
De geschiedenis van kweekjes blijkt ook een verhaal van ontworteling te zijn. Om iets te bereiken in het leven, te studeren of werken, moesten Surinamers naar ‘het moederland’. En elke nieuwe migratiegolf bracht nieuwe kweekjes voort. Maar hoe gastvrij was Nederland voor haar overzeese kinderen? Ze werden kweekjes in een land waar het moeilijk wortel schieten was. Het verlangen naar Suriname en gemis van famiri klinkt door op de cassettepost die families elkaar stuurden. Nicole’s moeder Jetty kent het gevoel als geen ander. Om verder te studeren moest ze haar baby Glynis – Nicole’s oudere zus – achterlaten in Suriname. Nicole kan het zich niet voorstellen. Maar, ontdekt ze in gesprekken met andere kweekjes, misschien is de traditie van kweekjes ook een kracht? Socioloog Aspha Bijnaar wijst op de oorsprong van kweekjes: de Trans-Atlantische slavernij. Was het systeem van kweekjes een overlevingsstrategie? Ondertussen probeert Nicole de keuze van haar moeder om haar achter te laten te begrijpen.
Aflevering 4: Wortel schieten
Samen met haar broer en zus keert Nicole terug naar haar wortels in het Brabantse Cuijk. Weet haar familie waarom Nicole weg moest? Eindelijk vindt ze de cassettebandjes die haar familie naar elkaar stuurde. Luisterend naar de bandjes die zij vanuit Nederland opstuurden doet Nicole een belangrijke ontdekking over haar moeder. Op de bandjes uit Suriname klinken ook verhalen over de onafhankelijkheid, de slechte economische situatie en censuur. De militaire coup slaat nieuwe wonden en veroorzaakt verscheurde families en nieuwe kweekjes. Er ontstaat spanning in families. Mensen die achterblijven in Suriname en mensen die naar Nederland trekken, maken een andere ontwikkeling door. Men neemt elkaar de maat: wie is de ‘echte’ Surinamer? ‘Daar moeten we mee stoppen’, zegt haar goede vriendin Seada, ‘we zijn hier allemaal door de loop van de geschiedenis’. Om echt te begrijpen wat dat betekent, zal Nicole haar weerstand moeten overwinnen en diep het verleden in moeten duiken.
Aflevering 5: Gekweekt in Suriname
Ruim 22 jaar is Nicole niet in Suriname geweest. Om nog dieper het verleden van kweekjes te duiken en haar Surinaamse kant te onderzoeken, gaat Nicole terug naar het geboorteland van haar ouders. Ze treft een onrustig land in economische crisis waar veel mensen in de overlevingsstand leven. Kort na haar aankomst bereikt de onrust een kookpunt. In de binnenstad zijn demonstraties tegen het regeringsbeleid uitgemond in onlusten. Nicole vraagt zich af hoe het zit met kweekjes in het Suriname van nu? En hoe ver terug gaat deze informele pleegzorg in haar familiegeschiedenis? Samen met historicus Mildred Caprino doet Nicole belangrijke ontdekkingen in de archieven. Op plantage Berlijn, waar haar voorouders hebben geleefd, leert ze over winti en de Afrikaans-Surinaamse cultuur en komt ze tot belangrijke inzichten over waarom juist zij een kweekje werd. Nicole keert terug naar Nederland met een gevoel dat Suriname ook haar thuis is, maar ook met meer vragen. Zullen haar ouders deze nu eindelijk kunnen beantwoorden?
Aflevering 6: Herschikken
Nicole is terug in Nederland. Door haar reis naar Suriname is Nicole kweekjes als iets positiefs gaan zien. Maar er is ook een schaduwkant, vertellen sociaal en cultureel antropoloog Gloria Wekker en socioloog Aspha Bijnaar. Kweekjes die als hulp in de huishouding werden gebruikt bijvoorbeeld. Voor Nicole werd goed gezorgd door haar kweekmoeder Sonja. Toch wil ze nu echt weten: waarom ik? Voor antwoorden op die vraag gaat Nicole langs bij haar vader en kweekmoeder Sonja. Zal haar vader willen praten over waarom ze een kweekje werd? En waarom nam Sonja haar eigenlijk in huis? Met alles wat ze heeft geleerd en gehoord keert Nicole terug naar socioloog Aspha Bijnaar. Welke lessen uit de Afro-Surinaamse geschiedenis over kweekjes neemt ze mee? Tot slot komt het tot een confrontatie met haar moeder Jetty. Ze hebben ieder hun eigen perspectief op het verleden. Kunnen ze zich met elkaar verzoenen?
Over OVT
Het geschiedenisprogramma van de VPRO over de onvoltooid verleden tijd, met actueel nieuws over geschiedenis, columns en in de rubriek Het Spoor Terug elke week een historische documentaire. OVT is wekelijks op zondagochtend te beluisteren tussen 10 uur en 12 uur op NPO Radio 1.
Kweekje, mi kwekipikin is een productie van Prospektor in coproductie met VPRO en kwam tot stand met steun van het NPO Fonds.
Kweekje, mi kwekipikin, vanaf zaterdag 4 november, VPRO, NPO Luister en de podcastplatforms, vanaf zondag 5 november, 10.00 uur, OVT, VPRO, NPO Radio 1.
RSS
Facebook
Twitter
