Pijnen van een Pachakuti; Bolivia onder Evo Morales
door Els Moor
 |
| Walter Lotens (links) |
De Belg Walter Lotens is geen onbekende in Suriname. Hij heeft hier enkele jaren gewoond en schreef boeken over ons land. Zo’n relatie heeft hij ook met Bolivia. Onlangs verscheen een boek van hem over dat land op ons continent onder de titel Pijnen van een Pachakuti. Bolivia onder Evo Morales. Wat is dat, een Pachakuti, denk je als je de titel leest. In de ‘Noten’ op pagina 19 staat de uitleg van dit woord uit een inheemse taal – het Quechua – die nogal ingewikkeld is. Het komt erop neer dat het gaat om een verandering in de loop van de tijd. Een nieuw begin dus dat altijd twee kanten heeft. Iets meer dan vijfhonderd jaar geleden begon er een Pachakuti met de verovering door de Spanjaarden. En nu? Zo’n titel maakt nieuwsgierig.
 |
| Aymara |
Bolivia
Bolivia ligt in het midden van Zuid-Amerika, in het westen van het continent. Het is omgeven door vijf andere landen en heeft geen zeehaven. De oostelijke kant bestaat uit hete, tropische laagvlaktes en het westelijk deel ligt in het hooggebergte, de Andes, waar inheemse volkeren wonen met zelfs grote steden, Cochabamba en El Alto (de naam zegt het al!), voornamelijk bewoond door inheemsen. In Bolivia leven veel verschillende volkeren, inheemse, van wie de Aymara’s en de Quechua’s de bekendste zijn, uit Europa afkomstige en ‘moksi’. Spaans is de officiële taal. Daarnaast worden er vierendertig inheemse talen gesproken. Bolivia is ongeveer tweemaal zo groot als Suriname, heeft grote steden en ongeveer tien miljoen inwoners. Cochabamba ligt op een hoogte van 2600 meter. Er wonen daar voornamelijk Aymara’s en de stad kende heel veel opstanden.
Bolivia is een ontwikkelingsland. Het armoedeniveau is ongeveer 50%. In 1825 werd het onafhankelijk van Spanje. Sindsdien heeft het land niet minder dan honderdtachtig staatsgrepen meegemaakt. Het werd meestal geregeerd door afstammelingen van Europeanen. De inheemse volken werden achtergehouden en vaak zelfs gediscrimineerd. In 1952 vond een linkse revolutie plaats. De tinmijnen werden genationaliseerd en landbouwgronden herverdeeld op basis van een eerlijke verdeling. In 1964 was er een militaire staatsgreep, waarna alles weer in negatieve zin veranderde, tot de macht in 1982 werd overgedragen aan een burgerregering. In 1997 werd Hugo Banzer tot president gekozen, een van de militaire leiders die zijn ‘groene jasje’ had uitgetrokken om als burger mee te doen aan de ‘democratie’. We kennen dat!
De huidige president is Evo Morales (1956). Eind 2005 werd hij gekozen en in 2006 geïnstalleerd. Er werd toen ook een inheemse ceremonie gehouden. Hij is de eerste inheemse president, een Aymara, en hij kleedt zich ook vaak als zodanig! Zijn partij is de MAS (Beweging voor Socialisme), een oppositiepartij, niet voor stakingen, wel voor protestdemonstraties. Die waren er vaak, bijvoorbeeld tegen het feit dat internationale bedrijven de watervoorziening hadden overgenomen. Morales wilde niet dat buitenlanders er veel aan verdienden, maar dat de Bolivianen op een goede en goedkope manier hun water hadden. Ook was er een ‘gasoorlog’ met dezelfde argumenten. Morales was de populaire leider van de ‘Cocalero’, een progressieve federatie van cocatelers. Coca is namelijk iets anders dan cocaïne. Coca wordt door de meeste Bolivianen dagelijks gebruikt. Ze kauwen op de blaadjes en drinken er thee van. Er zijn veel cocaverbouwers die vaak tegengewerkt werden, met name onder invloed van de Verenigde Staten! Er zijn veel opstanden van cocatelers geweest.
Nieuw denken
Aan dit stukje geschiedenis van Bolivia zien we dat er sprake is van een ‘nieuw denken’, dat sterk beïnvloed wordt door de nieuwe kracht van de inheemse volken. Tegenover traditionele politieke en vooral economische systemen stellen zij hun harmonie met de natuur, de rechten van de natuur en het respect voor Moeder Aarde. We begrijpen dat er vanuit westers denkenden binnen de economie en vanuit de Verenigde Staten verzet kwam. Vanuit de inheemsen moet het nieuwe denken niet gezien worden als het opleggen van een nieuw systeem, maar vooral als het verwerpen van de eeuwenlange onderdrukking. Het uit zich onder andere ook in een onderwijssysteem voor Aymara en andere inheemse leerlingen vanuit de eigen cultuur en taal naar de wereld toe! Binnen de visie van Morales en de inheemse denkers geldt ook dat van Europa overgenomen staatsstructuren en godsdiensten de eigenheid en vrijheid van Bolivia tegenhouden!
 |
| De Boliviaanse muziekgroep Pachakuti |
Pachakuti
Hoe zal het aflopen met het presidentschap van Evo Morales? Veel positieve zaken gebeurden onder zijn bewind (in 2009 werd hij herkozen). De salarissen van ministers en ‘hoge’ ambtenaren gingen fors omlaag, buitenlandse maatschappijen werden genationaliseerd, kinderbijslag kwam en de pensioenleeftijd ging omlaag. Heel belangrijk is tevens de nieuwe grondwet die na jarenlang werken eraan door velen in 2009 officieel werd en waarin de rechten van alle Bolivianen, ook de inheemsen, duidelijk zijn vastgelegd. Die grondwet is als boek overal te koop. Iedereen kent zijn rechten. Maar ook tijdens het bewind van Morales zijn er veel fouten gemaakt en corruptie binnen regering en ministeries was niet uit te bannen. Cliëntelisme, het principe van ‘voor wat hoort wat’ speelt eveneens een rol, zelfs bij Morales. Pachakuti, het op weg zijn naar vernieuwing, blijft altijd die twee kanten houden, de oude en de nieuwe en het is een lang proces om werkelijk tot vernieuwing te komen. Daarom slaat de titel van het boek de spijker zo precies op zijn kop!
Het boek
Pijnen van een Pachakuti is, zoals u hebt kunnen lezen, een boek waarin Surinamers veel kunnen herkennen. We zien weer eens dat ons land toch echt ook Zuid-Amerikaans is. Bolivia is groter, met veel meer mensen en daardoor zijn de reacties van tegenstanders bij ons niet zo heftig, hoewel de ‘stille tochten’ tegen de amnestiewet er niet om logen!
Jammer is het dat er veel in het boek staat dat Lotens ook weg had kunnen laten om deze kern sterker over te laten komen. Hij springt erg van de hak op de tak. Veel over Belgische oblaten die de kant van de ‘Andinistos’ kozen. Dat is goed, maar waarom al die privébijzonderheden, ook met betrekking tot schrijvers over Bolivia, over inheemsen in België, enzovoort? De kern is heel sterk, maar je moet het allemaal bij elkaar zoeken. Behalve het allerlaatste deel, waarin Lotens zich houdt aan het bewind van Evo Morales. ‘In de beperking toont zich de meester!’
Walter Lotens: Pijnen van een Pachakuti. Bolivia onder Evo Morales. Brussel: ASP, 2012. ISBN 978 90 7028 917 1
RSS
Facebook
Twitter
