‘Piet past bij land dat racisme ontkent’
door Bas Blokker
Internationale experts zijn bezorgd over de omgang in dit land met zwarte mensen. Op het werk en op 5 december.
Ze hadden zich duidelijk voorgenomen Zwarte Piet niet al te belangrijk te maken. Die is niet meer dan een „manifestatie van de problemen die met discriminatie verbonden zijn”. Dat zeiden de internationale experts die aan de Verenigde Naties rapporteren over de situatie van mensen van Afrikaanse origine in Nederland. Daarmee bevestigden ze het oordeel dat een van hen, de Jamaicaanse socioloog Verene Shepherd, vorig jaar al gaf: Zwarte Piet is racistisch en hetis „verbazingwekkend dat veel mensen in Nederland niet zien wat het probleem is”, aldus haar Franse collega Mireille Fanon vrijdag. Het is alleen nog de vraag hoe hard ze het volgend jaar zullen opschrijven in hun rapport voor de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de VN.
De ‘Working group of experts on the people of African descent’ gaf vrijdag een persconferentie in Den Haag tot besluit van een werkbezoek aan het Koninkrijk van negen dagen. Maar het was ook de afsluiting van de week waarin werd geprotesteerd tijdens de herdenking van de slavernijafschaffing. En van de week waarin de bestuursrechter in Amsterdam uitsprak dat Zwarte Piet in de weken voor 5 december zo ernstig inbreuk maakt op het privéleven van zwarte mensen dat de gemeente dat moet afwegen tegen het algemeen belang vóór zij een vergunning voor de sinterklaasintocht geeft. De experts verwelkomden die uitspraak en feliciteerden de zwarte activisten met hun overwinning.
De experts bezochten de afgelopen dagen Curaçao, Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Middelburg. Met sinterklaascomités hebben ze niet gesproken, wel met lokale en nationale bestuurders, historici en activisten. Ze stelden zich op de hoogte van de situatie op de arbeidsmarkt, bij de politie en in het onderwijs. Op sommige terreinen zagen ze verheugende ontwikkelingen, zoals scherpere maatregelen tegen discriminerende werkgevers. Maar op de meeste terreinen meldden zij „reden tot zorg”. Ze toonden zich bezorgd over etnisch profileren door de politie. Over de leemte in schoolboeken en stilte in collegezalen, als het gaat om de geschiedenis van Afrika. Over het ontoereikende lesmateriaal over de slavernij. Over het hardnekkig voortbestaan van discriminatie, terwijl het officieel niet wordt getolereerd. Over het afschaffen van de positieve discriminatie.
Het zou belangrijk zijn, concludeerden de experts, als de Nederlanders en de regering zich gingen realiseren dat mensen van Afrikaanse origine „de meest gemarginaliseerde en gestigmatiseerde” groep in de maatschappij vormen. Zij hadden een ontkenning van racisme gezien die ze „verbazingwekkend en zorgwekkend” vonden, zeker gezien het feit dat Nederland „lange tijd werd beschouwd als land met een langdurige traditie van tolerantie en openheid”.
Gevelversiering aan de dom van Trier
De meeste vragen van de pers gingen tot hun spijt toch over Zwarte Piet („U zit voor een schoorsteen. Weet u wat die betekent?”). De experts wilden best aannemen – van vicepremier Lodewijk Asscher bijvoorbeeld, die ze ontmoet hebben – dat Sinterklaas van oudsher een vrolijk feest is, maar Zwarte Piet is beledigend en kwetsend. Een zwart mannetje dat vrolijk snoep en cadeautjes uitdeelt: alleen iemand die niets van de geschiedenis weet, kan volhouden dat die onderdanige vreugde niet stereotyperend is, zei Shepherd. De experts waren blij dat de gemeente Amsterdam nu serieus werk lijkt te maken van een aanpassing van de figuur van Zwarte Piet.
Sunny Bergman
Enige verwarring ontstond toen documentairemaakster Sunny Bergman, die al maanden met activisten optrekt in hun strijd tegen Zwarte Piet, aan Verene Shepherd vroeg hoe zij de aantijging had ervaren dat zij als gekleurde vrouw nooit objectief over deze kwestie zou kunnen oordelen. Voordat Shepherd kon antwoorden, griste de blanke expert Mirjana Najcevska de microfoon voor haar neus weg en diende Bergman verontwaardigd van repliek. Hoe durfde zij te suggereren dat een donkere expert hierover niet zou kunnen oordelen? Bergman begon van achter haar camera geschrokken van nee te schudden en te gebaren. „Het was geen vraag van mij”, bezwoer ze.
[uit NRC, 5 juli 2014]
RSS
Facebook
Twitter
