Pencak silat, spirituele vechtkunst
Javaanse cultuur (deel 3)
.
door Charles Chang
.
Pencak silat is een vechtsport die internationaal wordt beoefend. 43 landen zijn aangesloten bij De Pesilat, de Pencak Silat Wereldbond, in Indonesië. Sport is echter maar een klein onderdeel van pencak silat.
Hoe hoger de pesilat of leerling komt, hoe meer die te maken krijgt met het spirituele aspect. Grootmeester en voorzitter van de Surinaamse Pencak Silat Associatie (SPSA), Soetjipto Kromosetiko (58), weet er alles van. De goeroe is de eerste en enige erkende scheidsrechter in Suriname.
De filosofie of edele waarde van pencak silat (lees: pentjak silat) is een onderdeel van de Javaanse cultuur en levensopvatting. In Suriname staat het nu bekend als Javaanse gevechtskunst, maar binnen de Javaanse samenleving was het lange tijd taboe. De negatieve geschiedenis ervan speelde daarbij een rol. Met de komst van de Javaanse contractarbeiders kwam ook deze vorm van de Javaanse cultuur.
Pencak silat was in die tijd noodzakelijk voor zelfverdediging, want de ene groep lustte de andere niet. Onderling was er veel strijd tussen de Javanen, vooral vanwege de verschillende plaatsen van herkomst. De groep uit Oost-Java was ongeschoold en ruwer in omgang, die uit Midden-Java was cultuurbewuster en rustiger van aard. Ook het tekort aan vrouwen zorgde voor rivaliteit en de noodzaak tot zelfverdediging.
Die vijandelijkheid kwam vooral tot uiting op een tayup, een dansavond waarop men tegen betaling mag dansen met de zangeres. Met muziek probeerde men de andere groep te imponeren, ze oefenden mentale pressie uit. Dit ontaardde dan later vaak in een handgevecht. Vandaar dat men vroeger ook sprak van ‘pressie’ als synoniem voor pencak silat.
Roots
Wanneer een jonge Kromosetiko midden jaren zeventig interesse toont voor zelfverdediging, heeft dit een andere reden. “Ik was ook op zoek naar mijn roots en identiteit. Kunst en cultuur waren altijd een vraagstuk voor mijn generatie.” Rond de onafhankelijkheid kwam de Javaanse politiek op, maar de jongerenbeweging bemoeide zich daar niet mee. “We richtten ons op cultuur en traditie. Zo kwam ik anderen tegen, die ook wilden weten wat pencak silat inhield, want je mocht er niet over praten.”
De Javaanse jongeren werden ook beïnvloed door de toen populaire kungfufilms. Er bestonden in die tijd twee pencak silatscholen. Eentje van pak Soelijo Dipowidjojo op Blauwgrond en van Marcel Nokojamin, een assistent van Dipowidjojo. “De eerste was traditioneel vanuit lage posities, de ander had een ander stijlpatroon en was meer praktijkgericht.” Later heeft SPSA ervoor gezorgd dat de twee scholen erkend werden door de wereldbond.
Buitenstaander
De interesse voor zijn cultuur resulteerde in de oprichting van een culturele vereniging en dansgroep. Zo kwam Kromosetiko van ’76 tot ’78 in Indonesië terecht met een beurs. Hij ging speciaal voor de Javaanse dans en gamelanmuziek in Solo, maar deed daarnaast ook aan pencak silat. Voor Kromosetiko als buitenstaander was het begin een gênante ervaring. Op school werd hij uitgelachen. “Je bent niet één van ons, wat kom je hier doen?!” zei de goeroe.
Na een paar weken was de docent van inzicht veranderd. “Je bent gestuurd”, zei hij. Kromosetiko werd een jaar later ingewijd tijdens Sasi Sura (Javaans Nieuwjaar). “Hierdoor werd ik een lid van de grote familie en het broederschap, de geestelijke raad van de school.”
Spiritueel
Pencak silat bestaat niet alleen uit kunst en zelfverdediging, maar heeft ook een spiritueel aspect. Als je je eenmaal bezighoudt met de sport, verdiep je je in de kunst en cultuur, om dan pas te werken naar het geestelijke gedeelte. “Dit bereik je door te vasten en te mediteren. In de levensfilosofie van pencak silat is elk mens een apostel van de Schepper. Je gaat op zoek naar de bron en dat is de Schepper.”
Beoefenaars van de sport krijgen te maken met de zogenaamde ‘bijkrachten’: “Jij moet dan het onderscheid weten te maken tussen goed en kwaad.” Kromosetiko weet dat het sommigen vooral gaat om die bijkrachten, die je kunt omschrijven als winti’s. “Je kunt je tegenstander verslaan met techniek, maar je kunt het ook doen met bijkrachten of door kracht te ontnemen van de tegenstander.”
Kromosetiko hanteert daarom dezelfde leerstelling, werkwijze en waarde en normen als de Pencak Silat Pancasila, de Indonesische school waar hij heeft getraind. “Ik eis training, discipline, gehoorzaamheid en een goed voorbeeld zijn voor de gemeenschap.”
De goeroe is een aanhanger van de EBG en ziet pencak silat vooral als een levensopdracht. “Het is een filosofische levenswijze. Dit vertaalt zich naar de verschillende religieuze organisaties die we door onze normen en filosofische gedachten bij elkaar brengen. Voor mij is pencak silat geen missie, maar een roeping naar de Almachtige.”
Opvolger
Twee jaar geleden overleed Sastro Hadiwardoyo, de hoofdmeester van Pencak Silat Pancasila. De oudste leerling volgt hem op. Dat betekent dat Kromosetiko en een andere leerling die nog verbonden is aan de school de functie moeten overnemen. Zijn relatie met de school is nooit opgehouden te bestaan. “In december vorig jaar was ik voor het laatst op bezoek. Ze hebben me toen verrast met een bijeenkomst.”
Het was helemaal niet de intentie van de goeroe om instructeur te worden, maar toen hem werd gevraagd hoe het verder moet met de school, is hij overstag gegaan. “We zaten op één lijn: we willen het sportgedeelte meer naar voren brengen.” Dat is ook de opdracht van de wereldbond aan alle lidlanden. Pencak silat moet als sport gepromoot worden onder de jeugd.
Na de meeting kreeg Kromosetiko een demonstratie van innerlijke kracht. “Ze gebruikten batterijzuur en een houwer, maar niets overkwam de mannen. En bij de breektest braken ze geen hout, maar een veerblad voor auto’s!” De bijeenkomst ervoer hij als een erkenning voor zijn goeroestatus op de school.
Internationaal
In Suriname bestaan negen tot tien pencak silatscholen met een eigen stijl en filosofie, met elk hun oorsprong in andere regio’s: Sumatra (lage positie), Sundan (veel elleboogwerk) of de kratons van Midden-Java (hoge positie en sierlijk). Volgens Kromosetiko heeft Suriname een belangrijke stem heeft in de wereld van pencak silat. “Want veel wat ze daar niet meer doen, doen wij nog hier!”
In 1980 kreeg Kromosetiko de officiële bevoegdheid van de wereldbond om pencak silat te helpen verspreiden. Het dieptepunt kwam echter in 1990, toen Suriname de kans verloor om de wereldkampioenschappen te organiseren door interne en externe miscommunicaties. In 2000 werd de relatie met de wereldbond hersteld en in 2012 ontving Kromosetiko de titel van grootmeester voor zijn voortrekkersrol in Suriname en de regio.
In 2013 heeft Suriname weer een kans om internationaal op de voorgrond te verschijnen. Pencak silat wordt medio dit jaar voor het eerst geïntroduceerd bij de Islamic Solidarity Games (ISG). “Zo wordt de kans groot dat deze sport ook ingang vindt bij de Olympische Spelen. De deelname van Suriname is daarom van groot belang voor het succes op de ISG.”
[uit de Ware Tijd,16/03/2013]
RSS
Facebook
Twitter
Thanks to Mr. chromo sentiko, my martial arts coaches Pancasila as Surakarta proud of the dedication of the father in Pencak Silat while carrying the name of Pancasila up to Suriname