Papiaments: klein maar dapper (1)
Verslag van een Conferentie over een officiële landstaal
door Fred de Haas
Op 25 en 26 oktober 2018 heeft er in de Biblioteca Nacional van Aruba een drukbezocht en veelbewogen symposium plaatsgevonden over heden en toekomst van het Papiaments: ‘Papiamento Idioma Oficial.’ Enkele weken daarvoor was er door de onderwijsministers van Curaçao en Aruba al een protocol ondertekend voor samenwerking op het gebied van het Papiaments.
Einde van een workshop. Foto’s, tenzij anders aangegeven, van de auteur
De organisatie van de conferentie was in handen van het overkoepelend orgaan Plataforma di Papiamento onder voorzitterschap van de heer Eduard Pieters en werd op kundige wijze gecoördineerd door mevrouw Joyce L. Pereira die onlangs promoveerde aan de UOC op haar proefschrift over de positie van het Papiaments binnen de Arubaanse samenleving in verleden, heden en toekomst.
Tijdens het symposium werd een keur van kwalitatief hoge presentaties aangeboden door sprekers uit Aruba, Curaçao en Bonaire. Ook ondergetekende, afgevaardigd door de Stichting SPLIKA uit Nederland, gaf een presentatie van zijn ‘Voorstel voor een Uniforme Spelling van het Papiaments’, een onderwerp dat in het verlengde lag van de door velen gekoesterde wens om de samenwerking tussen de verschillende eilandgebieden te bevorderen.
Dr Joyce Pereira. Foto NoticiCla.
Op weg naar een uniforme spelling
De weg naar een eenheidsspelling voor de drie eilandgebieden zal niet bezaaid zijn met rozen, gezien de gevoeligheden die er bestaan op het gebied van de spelling tussen Aruba enerzijds en Curaçao-Bonaire anderzijds. Toch wordt er op iedereen een beroep gedaan om als het ware boven zichzelf uit te stijgen en in het belang van de samenwerking te streven naar een uniforme ‘Ortografía Nobo’ die niet langer, zoals in het verleden, gemotiveerd zal zijn door politieke overwegingen en – misplaatste – gevoelens van identiteit.
Spelling heeft niets te maken met identiteit en is evenmin een wetenschap. Spelling is een KEUZE, niets meer en niets minder. Die keuze moet worden overgelaten aan verstandige mensen in een door de regeringen aangestelde commissie en mag nooit voorwerp zijn van een referendum. Een volksraadpleging mag dan wel sympathiek klinken, maar je laat je brood ook niet bakken door een smid of een schoenmaker. Laat een smid vooral smeden en een schoenmaker vooral schoenen maken: ¡Zapatero a tus zapatos!
Fred de Haas in de Biblioteca Nacional
Het Papiaments is een kleine taal en wordt slechts gesproken door ± 250.000 sprekers op de Benedenwindse eilanden. Dat betekent dat de taal in de gevarenzone zit. Zeker in het geval van Bonaire waar de druk van het Nederlands langzaam toeneemt en er sprake is van een taalstrijd tussen David en Goliath.
Een uniforme spelling voor de drie eilandgebieden levert dus alleen maar voordelen op. Zo zouden alle Papiamentstalige schoolboeken overal gebruikt kunnen worden, kranten, tijdschriften en artistieke taaluitingen zouden verschijnen in dezelfde, door iedereen geaccepteerde spelling en de taal zou zich kunnen koesteren in een gevoel van eenheid. Volgende generaties zullen hun voorouders dankbaar zijn voor een wijs besluit in dit opzicht.
Er zullen ongetwijfeld compromissen gesloten moeten worden. Zo ligt het voor de hand dat er, bijvoorbeeld, één schrijfwijze gevonden moet worden voor de aanduiding van de taal.
Omdat je een O wel kan uitspreken als een U, maar een U niet kan uitspreken als een O, ligt het in de rede dat de taal het beste als ‘PAPIAMENTO’ geschreven kan worden. Iedereen kan dan zijn eigen manier van uitspreken aanhouden. Net als de Portugezen en de Brazilianen die de laatste – geschreven – letter van ‘brasileiro’ respectievelijk uitspreken als ‘u’ of ‘o’.
Het spreekt vanzelf dat subjectieve categorieën als ‘mooi’ en ‘lelijk’ geen rol mogen spelen. Zulke subjectieve overtuigingen zijn uit den boze en contraproductief. Daarom kunnen er alleen onbevooroordeelde en verstandige mensen in een toekomstige, door de regeringen van de eilandgebieden benoemde commissie voor de nieuwe spelling plaatsnemen.
Papiamento, a tangled web…
Het Europese Handvest voor regionale en minderheidstalen
De heer Ruben Severina, voorzitter van SPLIKA, sprak in zijn presentatie over de positie van het Papiaments met betrekking tot het Europese Handvest voor regionale en minderheidstalen. SPLIKA en zusterorganisaties zouden graag zien dat het Papiaments als minderheidstaal binnen het koninkrijk zou worden erkend door de Nederlandse regering en als zodanig steun en bescherming zou genieten in de zin van deel II van het Europese Handvest. Wat de Nederlandse regering betreft hoeft het Papiaments voorlopig niet op extra steun te rekenen in de zin van het Handvest, getuige het volgende.
Ruben Severina op zijn praatstoel
In 2016 heeft de Nederlandse regering, naar aanleiding van aanbevelingen van de Raad van Europa, antwoord gegeven op een verzoek uit 2014 om het Papiaments als minderheidstaal te erkennen. In zijn antwoord van 16 juli 2016 op aanbevelingen van de Commissie van Experts van het Europese Handvest voor regionale en minderheidstalen schrijft de toenmalige minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksaangelegenheden, Dr R.H.A. Plasterk, het volgende (vertaling uit het Engels door FdH):
‘Het Papiaments is een Creoolse taal die vanouds wordt gesproken op Aruba, Bonaire en Curaçao. Vanwege de veranderingen in politieke structuur stelden Papiamentstaligen mij in een brief van eind 2014 ervan op de hoogte dat zij bescherming wilden in overeenstemming met het Europese Handvest voor regionale talen of talen van minderheden.
In mijn antwoord van februari 2015 gaf ik aan dat, hoewel ik bescherming en bevordering van het Papiaments duidelijk van belang acht, ik geen toegevoegde waarde zag in het onderzoeken van de mogelijkheden om het Papiaments te beschermen in de zin van Deel II van het Europees Handvest.
Het Papiaments heeft al officiële status en in Caribisch Nederland kan het al door de burgers worden gebezigd in zaken van administratieve en juridische aard. Op deze wijze is de taal al voldoende beschermd en geborgd.’
Ondergetekende (FdH) heeft de Rijksoverheid aangeschreven met de vraag of dit nog steeds het standpunt van de Nederlandse regering is. Op 8 november 2018 heeft de Rijksoverheid deze vraag doorgestuurd naar het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). Tot op heden is elk antwoord uitgebleven.
Aruba, zon, zee, zand
Emancipatie van het Papiaments
De heer Ramon Todd Dandaré (ling.mag.), een van de auteurs van het Vocabulario Ortografico di Papiamento, in de Arubaanse volksmond ook wel het ‘Blauwe Boekje’ genoemd, de onlangs officieel geworden spellinggids van Aruba, gaf een helder overzicht van de ontwikkeling en emancipatie van het Papiaments. Heel terecht vergeleek hij dit proces met de vrijmaking uit de slavernij. Het Papiaments was immers een taal die werd verguisd door de kolonisator en door degenen die zich met de kolonisator identificeerden. Pas later kwam de taal tot volle wasdom in proza en poëzie en werd een volwaardige taal die ons aller bescherming verdient.
Todd Dandaré is er overigens van overtuigd dat een van de effectiefste (en economisch voordeligste!) manieren om het Papiaments te beschermen is gelegen in het tot stand komen van een overkoepelende spelling voor de drie eilandgebieden. Helaas zitten talrijke politici nog vast in oude denkpatronen en hebben sommige beleidmakers moeite om een spellingvisie voor de toekomst te ontwikkelen.
[wordt vervolgd, voor deel 2, klik hier; deel 3 en slot hier]
Eenzaam en wel alleen
RSS
Facebook
Twitter
