Noord-Commewijne legt geschiedenis vast in verhalenhuis
door Audry Wajwakana
PARAMARIBO – Ooit bruiste Noord-Commewijne aan de rechteroever van de Commewijnerivier van leven. Doordat mensen naar Paramaribo, het buitenland of de overkant van de rivier (het vasteland) trekken, loopt dit gebied langzaamaan leeg. Van de dertigduizend bewoners die er toen woonden, zijn er nog amper drieduizend over.
De plek heeft een veelal onbeschreven geschiedenis, maar roept veel herinneringen op. Met het project ‘Het Geheugen van Noord Commewijne’ wordt de geschiedenis van dit gebied, opgetekend uit de monden en ervaringen van de huidige bewoners, vastgelegd. Het twinningproject wordt uitgevoerd door de Hogeschool van Amsterdam en de Stichting Gedeeld Cultureel en Historisch Erfgoed Suriname-Nederland.
De verhalenverzamelaars zijn druk bezig in de dorpen. Hiervoor wordt samengewerkt met de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht, het Verhalenhuis Belvédère in Rotterdam en het Tropenmuseum, waar nu de jeugdexpositie ‘Sabi Sranan’ staat, vol interactieve verhalen over Suriname.
Initiatiefnemer van het project is Sirano Zalman, projectdrager en eigenaar van het toeristische oord Frederiksdorp, één van de voormalige plantages, aan de rechteroever van Noord-Commewijne. Vier jaar geleden kocht hij de plek over van Ton Hagemeijer. Samen met de lokale bewoners en andere toeristische ondernemers van het gebied, maakte Zalman zich zorgen over de trek uit de dorpen.
Er werd een systeem bedacht om het gebied nieuw leven in te blazen door middel van toerisme. “Toeristen die we via Frederiksdorp binnenhaalden, kregen een rondleiding in het gebied. Er werden tourpakketten aangeboden vanaf het strand van Braamspunt tot aan het dorp Bakkie”, vertelt de ondernemer. Hierdoor merkte hij de afgelopen jaren weer levendigheid in de dorpen, waardoor de locals werk vonden.
Een paar jaar geleden kwam Zalman vertegenwoordigers van de Hogeschool van Amsterdam tegen, die een paar twinningprojecten in Suriname heeft lopen. “Ik vertelde hen over het gebied en vroeg ze of ze een twinningproject wilden aangaan, omdat Noord-Commewijne nogal onbekend is. Door de verhalen die de bewoners vertellen, leeft het gebied weer op.”
Na een lang voorbereidingstraject is het project vorig jaar november goedgekeurd. Noord-Commewijne beslaat ook Nieuw-Amsterdam, Tamanredjo en andere dorpen, maar dit project beslaat het gebied van Braamspunt, Pomona, Rust en Werk, Margaretha en Frederiksdorp tot aan Kronenburg, Constancia, Alliance en Bakkie. Omdat er rondom dit gebied gevaren kan worden, duidt Zalman het aan als ‘Noord-Commewijne-eiland’.
Anderhalve week geleden zijn zowel jongere als oudere bewoners van het gebied geïnterviewd. Zij vertelden verhalen over de suikerfabriek die in Alliance heeft gestaan en over de ambachtelijke smederij waar nieuwe gereedschappen werden gemaakt uit oudijzer dat daar werd gesmolten.
Ook haalden ze herinneringen op aan de bioscoop van Margaretha, die de dorpelingen in het weekend bezochten. “Tijdens zo een gesprek vertelt de geïnterviewde welke films worden vertoond en andere feitelijkheden, maar ook over het dagelijks leven. Familie, tradities, indrukwekkende gebeurtenissen, allemaal verteld vanuit een persoonlijke herinnering, waarbij de elasticiteit van het geheugen een andere kijk op de geschiedenis geeft. Dit soort verhalen geven een beeld over het leven van toen op het ‘eiland'”, zegt Zalman.
‘Het Geheugen van Noord-Commewijne’ heeft volgens hem verschillende doeleinden. Mensen moeten zich weer verbonden voelen met de plek. Met de eigen vertellingen leveren de bewoners een bijdrage aan hun geschiedenis. “Dit werkt ook versterkend op hun identiteit”, benadrukt de projectleider. De verzamelde verhalen zullen worden ondergebracht in een Verhalenhuis te Frederiksdorp.
Het toeristische oord heeft speciaal hiervoor het historische plantagehuis uit de achttiende eeuw ter beschikking gesteld aan de stichting. Het Verhalenhuis zal zichzelf in stand moeten houden. De verhalen zullen op een interactieve manier worden gepresenteerd: ze zullen te beluisteren zijn via koptelefoons en te lezen via een website. Foto’s van de lokale vertellers met hun verhalen worden groot uitgeprint. Er zullen ook filmpjes te zien zijn van de vertellers.
Verder komt er een verhalenroute door Noord-Commewijne. Er zullen educatieve lespakketten samengesteld worden voor scholieren of gezinnen die het Verhalenhuis bezoeken Over het ‘eiland’ wordt een fietswandelroute gemaakt en elk dorp krijgt een verhalendisplay, vertelt Zalman. “In ieder dorp zijn de mensen geïnformeerd en enthousiast over ‘Het Geheugen van Noord Commewijne'”.
De stichting wil in juli beginnen met de inrichting van het Verhalenhuis, dat gelijk een groeihuis is dat steeds wordt aangevuld met verhalen. “De kracht van het geheugen, is dat het elastisch is. Iemand die op een bepaalde manier een verhaal vertelt met een bepaalde emotie kan het verhaal over vijf jaar weer vertellen, maar dan op een andere manier en andere emoties. Een andere kracht is dat mensen die van dat ‘eiland’ zijn verhuisd, zich in de verhalen zullen herkennen en hun eigen verhalen kunnen toevoegen”, aldus Zalman.
[uit de Ware Tijd, 01/05/2020]