Nicolaas Porter: Schilder met fototoestel en computer
door José Kamps
Onderweg naar de opening van de fototentoonstelling, zie ik langs de weg geparkeerde auto’s staan. In het langzame voorbijgaan zie ik wat bier drinkende jongemannen, jonge meisjes op hoge hakken slenteren langs. Hoe anders is de wereld waar ik wat later in terecht kom als ik het terrein van het museum Fort Nieuw Amsterdam oploop. Op vrijdag 11 mei werd er de foto-expositie van Nicolaas Porter geopend. Ben Halfhide, voorzitter van het bestuur van het museum, houdt een kleine speech waarin hij vertelt hoe hij het werk van Porter beleeft.
Daarna voert de kunstenaar zelf het woord en werpt wat meer licht op zijn motieven. De kunstenaar vertoont een video van zijn werk om zijn woorden kracht bij te zetten: ‘een onvoltooide symfonie’ heet het. “Is ook niet het leven zelf een onvoltooide symfonie?” vraagt Porter aan het publiek. Daarna gaat het publiek naar boven om zelf de werkstukken te bekijken. De authentieke wanden van het cellenhuis die het verleden nog steeds uitdragen, geven hun eigen passende boodschap af. Mooie bloemstukken, hardhouten zitbankjes en de warme verlichting dragen bij aan de unieke sfeer in het cellenhuis.
Schizofreen
Nicolaas Porter heeft iets schizofreens: er is de romanticus en er is een mens die geraakt lijkt door de donkerste zijden van het bestaan. In de achterste zaal hangen vijf grote foto’s en daarop schreeuwt iedereen. De schreeuw wordt versterkt door muziek en ook door het gedicht dat de uitgebeelde pijn verwoordt:
.. aan hen een stem te geven
die niet meer, nooit meer
thuis komen en zoeken
naar gerechtigheid…
Een vrouw komt de zaal weer uit, de beelden zijn zo ‘in haar gekropen’ dat ze er niet langer naar wil kijken, anders kan ze vannacht niet meer slapen. Een andere bezoeker bevestigt die beklemmende sfeer en zo raak ik aan de praat met de bezoekers. Daarbij ontdek ik dat iedereen verschillende dingen ziet. Wat me ook nooit eerder is opgevallen is dat het beeld van de foto bij verschillende mensen op verschillende plaatsen wordt ‘gezien’. Die ene vrouw die uit de zaal is gelopen, vertelt hoe sterk de beelden bij haar binnen waren gekomen. Bij mij blijven de beelden gewoon waar ze zijn, maar weer een ander zegt: “Het beeld komt niet naar me toe, het blijft ook niet op de muur, het is meer alsof ikzelf in de foto stap. Die zwarte man in dat water die naar vissen zoekt”, zegt hij, “als ik er naar kijk ben ik het zelf die met mijn eigen handen links en rechts in dat water woelt. En dan dat hele mooie licht erbij, ik vond het de mooiste foto van de tentoonstelling, want het was net of ik even de warme uitstraling voelde van een paradijselijke wereld.”
Hollandse meesters
Het fotowerk van Nicolaas Porter roept inderdaad een gevoel van weemoed, van romantiek op. Een verlangen naar een wereld die er niet meer lijkt te zijn. Twee dames herkennen de oude Hollandse meesters terug in het werk: in het grote verstilde portret van een jonge vrouw de invloed van Vermeer, in de krachtige uitdrukking van een donkere jongenskop de stijl van Rubens. Een collega -kunstenaar ziet in het werk vooral het bijzondere gebruik van het licht waar Rembrandt een meester in was. Iedereen is het er over eens dat het licht in het werk van Porter sfeervol en mysterieus is. Na een kleine stilte merkt een dame op dat het werk van Porter de ene keer een foto wordt genoemd en de andere keer een schilderij. Niet zo vreemd want het werk zit er een beetje tussen in. “Het is alsof hij met de computer heeft geschilderd”, vindt de dame. “Zijn werk zou eigenlijk moeten worden verwoord met een nieuw woord”, maar geen van ons kan het bedenken en we houden het voorlopig maar op een foto-schilderij.
Universele mens
In het restaurant gaat het gesprek verder. Een bezoekster merkt op: “Dit werk roept zo’n vredig gevoel in me op, vinden jullie ook niet?” Een ander beaamt het en voegt eraan toe: “Nicolaas lijkt in de verschillende werkstukken steeds weer een ander facet van ‘de mens’ te verbeelden. Daarvoor gebruikt hij de Surinaamse mens, maar daarachter zie je hoe hij eigenlijk de universele mens weergeeft in al zijn facetten.” Zo hangt er op de tentoonstelling een werkstuk dat doet denken aan Maria met de kleine Jezus.
Hier wordt het archetype, het oerbeeld verbeeld van moeder met kind.” Twee dames vertellen dat ze dit het mooiste werkstuk van de tentoonstelling hebben gevonden. Ik ben verrast want Maria is verbeeld door een jongeman met make-up op en bij mij staat dat eigenlijk als een obstakel tussen mij en het werkstuk. Zien ze wel dat de vrouw een jongen is, wil ik weten. “Jawel,” krijg ik als antwoord, “maar de kunstenaar is wel in staat geweest, hoewel hij een jongen heeft afgebeeld die waarschijnlijk zelf niet eens een eigen kind heeft, de oermoeder te verbeelden.”
Missen
Als ik naar huis rij ervaar ik weer heel sterk, twee werelden. De wereld die Porter heeft verbeeld, waar mensen en natuur centraal staan en de andere wereld waar materie en geld op de voorgrond lijken te staan. Gelukkig is de werkelijkheid wat zachter, niet zo tegengesteld. Op de foto’s voel je geen muskieten die je steken of de felheid van de zon. Een auto, de computer, modieuze kleren, we zouden het ook niet meer willen missen.
Dat neemt niet weg dat het prettig is om een tijdje stil te staan in de wereld van Porter, die ons toont wat waardevol is in het leven, wat we liever niet over boord moeten gooien. Een bezoek aan deze tentoonstelling is een echte aanrader. Hij duurt tot 14 augustus 2012. De openingstijden van Fort Nieuw Amsterdam zijn van dinsdag tot en met vrijdag van 9.00 tot 14.00 en zondag van 10.00 tot 14.00 uur.
RSS
Facebook
Twitter
