blog | werkgroep caraïbische letteren

Nederland kon vrijgelaten Amerikaanse slaven goed gebruiken – voor Suriname

door Ewout Lamé
Suriname viert dit jaar 160 jaar Chinese – en 140 jaar Hindostaanse immigratie, maar misschien had daar nog een jubileum bij gekund: de Amerikaanse immigratie. In de negentiende eeuw had de Nederlandse regering serieuze plannen om vrijgelaten slaven uit de Verenigde Staten naar Suriname te halen.
 
Plantagehouders in Suriname kijken in de jaren zestig van de negentiende eeuw zenuwachtig naar buurman Brits-Guyana. Na Groot-Brittannië (1833) en Frankrijk (1848) wordt het echt tijd dat Nederland de slavernij afschaft. Maar planters en de regering vrezen voor een terugval in de productie, zoals in Guyana. De kolonie heeft snel nieuwe arbeidskrachten nodig, en graag zo goedkoop mogelijk. Een ander land in de regio wil juist graag van zijn zwarte bevolking af: de Verenigde Staten, op dat moment in een burgeroorlog verwikkeld door de slavernij. In de Amerikaanse heersende klasse zijn blanke voorstanders van afschaffing van de slavernij, maar die binden daar een voorwaarde aan: de Afro-Amerikanen moeten eruit.
“Ze wilden het land voor de blanken alleen”, vertelt de Amerikaanse historicus Michael Douma via Skype. Douma, universitair docent aan de James Madison Universiteit in de Staat Virginia, spreekt Nederlands met een licht accent, maar is vooral bekend met het Nederlands van de negentiende eeuw. Hij schrijft een boek over een opmerkelijk plan: de werving van zwarte vrijgelaten Amerikanen voor Suriname.
Caribisch Gebied
Zwarten en blanken konden in de Verenigde Staten niet samenleven, dachten de blanke machthebbers. Het was te duur om ze terug naar Afrika te sturen, dus waarom niet naar het Caribisch Gebied? Zwarten pasten beter in dat klimaat, was het idee. De Amerikaanse president Lincoln, die tijdens de Amerikaanse burgeroorlog op 1 januari 1863 de emancipatieverklaring uitvaardigde, was geen uitzondering. Douma: “Na de emancipatie hebben wij Amerikanen dat gedeelte van onze geschiedenis weggestopt. We zien Abraham Lincoln graag als een bevrijder, terwijl ook hij de zwarte Amerikanen het liefst wilde wegsturen.”
Zo zond Lincoln vijfhonderd Afro-Amerikanen naar een eiland voor de kust van Haïti. “Het werd een fiasco, ze stierven bijna allemaal. De Amerikaanse kustwacht moest de overlevenden komen redden”, vertelt Douma.
Migratie
In de zomer van 1862 kreeg president Lincoln van het Amerikaanse Congres een budget van 600.000 dollar om de migratie van Afro-Amerikanen te bevorderen. In juli 1862 meldden de Nederlanders zich. Ze waren al een paar jaar bezig om arbeidskrachten te werven voor Suriname, en dat kostte steeds meer geld. “De Nederlanders hadden het idee dat de Afro-Amerikanen voor weinig geld naar Suriname zouden komen en hard zouden werken”, zegt Douma. “Het is opvallend dat ze alleen maar aan de economie dachten, ze hadden geen enkele humanitaire motieven.”
Douma, die eerder een proefschrift schreef over Nederlandse immigranten in de Verenigde Staten, deed archiefonderzoek in Den Haag en Amerika, waar hij de diplomatieke correspondentie tussen de Nederlandse en de Amerikaanse regering uitploos. Voor de Nederlanders woog mee dat de voormalige slaven al bekend waren met het belangrijkste gewas van Suriname: suikerriet. “Ze hebben nooit een gewenst aantal immigranten genoemd, maar ze dachten zeker aan vijf tot tienduizend man”, vermoedt Douma.
Diplomaten
De Nederlandse diplomaten in Amerika zien echter weinig in het plan, zo blijkt uit de documenten. “De ambassadeur in Washington schreef: de zwarten willen niet weg uit Amerika, en degenen die weg willen zijn van weinig nut voor de Surinaamse economie.”
Uiteindelijk werd bedacht dat Nederlandse consuls in Amerika vrijgelaten slaven zouden werven en ze een vijfjarig contract zouden aanbieden. “Maar die consuls, zakenmannen die vaak geen Nederlands spraken, kregen er niet voor betaald”, vertelt Douma. Ze hadden er dan ook niet zo’n zin in. “Vaak hadden ze nog nooit met zwarten te maken gehad, ze voelden zich als een slavenhandelaar.”
De Nederlandse ambassadeur stelde nog voor om de consuls een vergoeding te geven, maar die suggestie haalde het niet. “De Nederlanders wilden die arbeidskrachten voor een koopje, ik maak geen grapje.” Douma denkt dat als de Nederlanders meer moeite hadden gedaan er misschien een paar honderd Afro-Amerikanen de stap hadden gewaagd. Nederland sloot een officieel verdrag met de VS, maar dat werd uiteindelijk niet behandeld door de Amerikaanse Senaat. “Toch stond Washington toe dat de Nederlanders aan werving deden.”
Er is niet bekend hoe zwarte Amerikanen over het plan dachten, maar Douma gaat ervan uit dat het weinig aanlokkelijk was. De pogingen van de Britten om creolen te werven voor Guyana en Belize hadden evenmin veel succes. “Je bent net bevrijd van de slavernij en er wordt je gevraagd je huis op te geven, naar een onbekend land te gaan, waar je een nieuwe taal moet leren. Geen wonder dat ze geen zin hadden om te migreren.”
Gebroeders
Van het plan kwam dus uiteindelijk niets terecht: reden voor de Nederlandse regering om contractarbeiders in Azië te werven. Toch wil Douma niet uitsluiten dat er toch Afro-Amerikanen naar Suriname zijn verhuisd. De activiteiten van de gebroeders Van Praag, van wie er één in Paramaribo, één in Boston en één in Den Haag woonde, zijn daarbij belangrijk.
“De Van Praags kregen een contract om vrijgelaten slaven te werven in de Staat Massachusetts, en de documenten tonen aan dat ze daadwerkelijk zijn gaan zoeken”, zegt Douma. “Ze hadden regelmatige scheepstransporten tussen Amerika en Suriname, dus het kan zijn dat er mensen aan boord zijn gesprongen.”
Douma, die nog nooit in Suriname is geweest, zou graag hier verder onderzoek doen. “Misschien dat in de volkstellingen mensen opduiken die in Amerika zijn geboren.”
[van de blogspot van Ewout Lamé, 22 juli 2013]

2 comments to “Nederland kon vrijgelaten Amerikaanse slaven goed gebruiken – voor Suriname”

  • Hallo,

    Mijn naam is Skye Weissleder. Ik zit op het Charlemagne College Eijkhagen in Landgraaf in klas 3. In mijn klas maken we een project over slavernij met het vak geschiedenis. Ik en mijn klasgenoten vragen ons af of we deze foto mogen gebruiken voor het project, in verband met copyright. De documentaire wordt eventueel op Youtube geplaatst. Dit is de link van het artikel: https://isgeschiedenis.nl/nieuws/de-betaling-van-britse-slaafcompensaties (wij zouden graag de 2e foto willen gebruiken, ik kon de foto niet invoegen).
    Bij voorbaat dank voor uw reactie.

    Met vriendelijke groet,
    Skye Weissleder

    • U kunt de foto gebruiken. Vriendelijke groet. Red. CU

Your response at Skye Weissleder

  • RSS
  • Facebook
  • Twitter