Naomi Klein: ‘No Time – Verander nu voor het klimaat alles verandert’
door Monique Pool
De Canadese schrijfster en activiste Naomi Klein is vooral bekend geworden door haar eerdere boeken No Logo (uitgeverij Lemniscaat 2002) en De Shockdoctrine (uitgeverij De Geus 2007). Beide boeken zijn een aanklacht tegen ongebreideld kapitalisme en globalisatie en zijn handboeken voor anti-kapitalistische protestanten, zoals die van de anti-globalisatiebeweging en Occupy Wallstreet.
Wilde vuilstort Curaçao. Foto © Carel de Haseth
Met het nieuwe boek verlaat Klein haar favoriete onderwerp van kapitalisme als een systeem dat ongelijkheid in stand houdt niet. Haar laatste mist in de Nederlandse titel het woord kapitalisme, maar dat is toch echt waar dit boek over gaat (De Engelse titel: This Changes Everything: Capitalism versus Climate Change). Over hoe kapitalisme als systeem heeft gefaald om wereldwijde sociale rechtvaardigheid te creëren en hoe het daarbij nota bene ook nog onze planeet in de waagschaal stelt.
Het boek is opgedragen aan haar zoontje Toma. Het krijgen van een kind vormt een belangrijk thema in het boek aangezien ze de lezer meeneemt op haar persoonlijke tocht langs vruchtbaarheidsklinieken om eindelijk haar wens naar een kind te kunnen vervullen. Dit gegeven gebruikt zij ook om vruchtbaarheid te linken met sociale rechtvaardigheid en kapitalisme. En hoe de armste gemeenschappen in Amerika, de inheemsen, niet alleen worden getroffen door de ongebreidelde zoektocht naar hulpbronnen in hun reservaten waar zij zelf niet beter van worden, maar daarnaast dubbel worden geraakt als zij uit wanhoop over hun situatie ook overgaan tot het verwijderen van hun baarmoeder, omdat zij in deze wereld geen kinderen willen baren!
In 13 hoofdstukken en een conclusie neemt Klein ons mee in haar persoonlijke zoektocht naar sociale rechtvaardigheid en laat zij ons getuige zijn van hoe zij tot het besef is gekomen dat klimaatverandering misschien wel de katalysator zal zijn om een wereldwijde massabeweging in gang te zetten; een massabeweging die net als met de afschaffing van de slavernij uiteindelijk nodig zal zijn om onze planeet te redden en het kapitalistisch systeem voorgoed aan de kant te zetten. Het boek leest gemakkelijk en is meeslepend geschreven. Voor Klein was klimaatverandering nooit een belangrijk onderwerp, totdat zij in contact kwam met de Boliviaanse ambassadeur bij de WTO, Anjelica Navarro Llanos, in Genève in 2009. Deze jonge vrouw zag klimaatverandering niet alleen als de grootste dreiging voor haar volk, maar ook als een kans. De kans dat arme landen zoals Bolivia, die zo goed als niets hadden bijgedragen aan de rampzalige ontwikkeling van klimaatverandering, nu wel aanspraak zouden kunnen maken op hulp en overdracht van technologie om direct op een pad van duurzame ontwikkeling te geraken. Navarro Llanos had kort daarvoor op een VN-klimaatconferentie aangegeven dat we een Marshallplan nodig hebben voor de aarde. Het zou veel gaan kosten, maar het was de enige oplossing.
Olieraffinaderij op Aruba
Klein heeft het boek ingedeeld in verschillende grotere gehelen, die vervolgens weer zijn ingedeeld in hoofdstukken. Deel I – Slechte timing; Deel II – Magisch denken; Deel III – Er moet iets gebeuren.
In Deel I gaat zij vooral in op hoe het zover is gekomen en wat de rol van het kapitalisme en de globalisatie daarin is. Hoe het verstokte kapitalisten treft in wat voor hen het hoogste goed is: ‘de vrije markt’. Deel I is daarmee een aanklacht tegen de vrijhandelsovereenkomsten en de globalisatie, wat treffend wordt verwoord door de jurist Shrybman: ‘Als de handelsregelgeving allerlei belangrijke maatregelen om de klimaatverandering aan te pakken niet toestaat – en die staat ze niet toe – dan moet de handelsregelgeving duidelijk worden herschreven. Want we kunnen onmogelijk een duurzame economie hebben en de internationale handelsregels handhaven zoals ze zijn. Dat is godsonmogelijk.’
In Deel II gaat Klein in op hoe er een gevaarlijke samenwerking is ontstaan tussen het bedrijfsleven en de grote milieuorganisaties, die in haar ogen niet langer in staat zijn het grote kapitaal te bewegen tot serieuze en ingrijpende veranderingen in hun manier van zakendoen. Ze valt ook Branson aan die met zijn ‘Earth Challenge’ slechts schijnbaar een marketingtool voor zijn bedrijf gecreëerd heeft in plaats van serieus een magische oplossing te willen vinden voor het teveel aan CO2 in de atmosfeer. Zij plaatst in die context ook de zoektocht naar leefbare planeten, waar uiteindelijk alleen de mensen die het zich kunnen veroorloven, ‘de happy few’, naar toe kunnen vluchten als de aarde de mensheid uitbraakt.
Met de oplossingen aangedragen in Deel III komt Klein aan het eind van haar betoog tot de conclusie dat klimaatverandering niet alleen ons economisch stelsel volledig zal hervormen. Maar ook op een veel persoonlijker en individueler niveau zal het elke persoon op deze planeet treffen en zal eenieder keuzen moeten maken indien wij een toekomst voor onze kinderen willen creëren op een planeet die nog leefbaar is. Klein heeft er wel geloof in dat deze massale beweging van de basis uit in staat zal (moeten) zijn om het tij te keren.
Een boek dat klimaatverandering vanuit een heel andere hoek benadert, en niet praat over ingewikkelde formules, de stijging van temperatuur en zeespiegel, of ingaat op de wetenschap van klimaatverandering die voor de meeste mensen hun pet te boven gaat. Een absolute aanrader voor iedereen die zich wil verdiepen in hoe we in deze situatie zijn beland en hoe we er ook weer samen uit kunnen komen.
Naomi Klein: No Time – Verander nu voor het klimaat alles verandert, vertaling: Ineke van den Elskamp, Marianne Gaasbeek, Pon Ruiter, Arjanne van Luipen. Breda: uitgeverij De Geus, 2014. ISBN 9789044533767
RSS
Facebook
Twitter
