blog | werkgroep caraïbische letteren

Michiel van Kempen: ook een duizendpoot

door Hilde Neus

Als het over de bestudering van de Surinaamse literatuur gaat, is Michiel van Kempen zeker dé autoriteit aan de overzijde van de oceaan. Al vanaf 1986 verschijnen elke week boekbesprekingen van zijn hand in de Ware Tijd Literair, eerst op een deel en nu op een hele pagina. Van Kempen was de initiatiefnemer. Toen hij een jaar later uit Suriname vertrok, nam Els Moor de hoofdredactie over.

Michiel van Kempen

Michiel van Kempen. Foto Sanne Landvreugd

Van Kempen heeft een enorme productie in gevarieerd werk. Zelf schreef hij enkele romans, waaronder de sleutelroman over Suriname: Plantage Lankmoedigheid (1997). Ook gedichtenbundels ontbreken niet. Van Kempen bloemleesde een groot aantal schrijvers, vooral belangrijk zijn de verhalenbundel Mama Sranan (2002) en de verzameling gedichten in Spiegel van de Surinaamse poëzie (1995). Indrukwekkend zijn de twee fotoboeken die hij met de bekende fotograaf Michel Szulc-Krzyzanowski produceerde: Woorden die diep wortelen (1992) en Woorden op de westenwind (1994). Hij promoveerde op Een geschiedenis van de Surinaamse literatuur, een boekwerk dat als handelseditie in twee vuistdikke delen uitkwam in 2003. Zodra er iets ‘nieuws’ wordt ontdekt, blijkt het al beschreven in dit werk. Dat wil niet zeggen dat het onderzoek naar de Surinaamse literatuur klaar is. Van Kempen zelf geeft aan dat naar vrijwel alle onderdelen nadere studie kan worden gedaan. Cynthia Abrahams heeft bijvoorbeeld een proefschrift geschreven over het leven en werk van Dobru, onder begeleiding van Van Kempen. De verwachting is dat ook in Suriname studenten bepaalde zaken zullen oppakken en uitdiepen. Van Kempen bekleedt aan de Universiteit van Amsterdam de leerstoel ‘Caribische letteren’ die afhankelijk is van externe financiering. Elk jaar is het dus weer de vraag of het programma voortgang zal vinden.

Kempen - Mama Sranan
De professor begeleidt een aantal studenten die bij hem promoveren, waaronder op een aantal onderwerpen gelieerd aan Suriname. Hij heeft de Database Nederlandse Literatuur (dbnl) warm gemaakt voor de opname van Surinaamse werken. Hiertoe is een groot aantal historische en moderne werken gescand en digitaal toegankelijk gemaakt. Ook is hij medeoprichter van Caraïbisch Uitzicht, een blog die allerlei activiteiten met betrekking tot de regionale cultuur, waaronder literatuur, vastlegt. De Werkgroep Caraïbische letteren heeft jaarlijks bijeenkomsten met een literaire inslag en wordt gesponsord door de Maatschappij der Nederlandse letteren. De presentatie van de biografie over Helman was dit jaar de focus van de avond. De banden tussen Suriname en Nederland op literatuurgebied blijven bestaan dankzij de grote betrokkenheid van diverse mensen. Van Kempen blijft in ieder geval steeds aandacht vragen voor de literatuur uit Suriname en van Surinaamse auteurs binnen het literaire veld in Nederland.

Citaat uit ‘Vooraf’ (uit Michiel van Kempen, Rusteloos en Overal. Het leven van Albert Helman, p. 5)
‘Geen andere Nederlands-Caraïbische schrijver geeft in zijn leven en werk zo scherp de dilemma’s en paradoxen te zien van een denkend individu op de grens van de laat-koloniale en vroeg-onafhankelijke samenleving als Albert Helman. Zijn lange reeks geschriften –of het nu om fictie of non-fictie gaat- en zijn bezigheden als musicus, geschiedschrijver, journalist, linguïst, verzetsman, politicus en diplomaat zijn altijd even nadrukkelijk bepaald geweest door zijn complexe loyaliteit met de wereld van de voormalige koloniserende macht, als door zijn streven naar onafhankelijkheid, zijn vrijheidswil, zijn kritisch bevragen van eigen en andermans positie. Dat dit hem deed belanden in een lange reeks debatten en conflicten, dat sommige van zijn ideeën ‘omstreden’ waren en dat miskenning en onbegrip zijn deel werden: wie had het anders verwacht? In de lange twintigste eeuw veranderde het denken over postkoloniale vraagstukken fundamenteel en daarmee veranderde ook het tij van de waardering voor Albert Helman. En in 92 levensjaren stond natuurlijk ook het denken van Helman niet stil: hij bleef trouw aan zijn ideeën die hij vooral in de jaren ’30 ontwikkelde, maar hield zich in de laatste decennia van zijn leven ook steeds diepgaander bezig met zijn eigen geschiedenis en identiteit en zei daarover belangwekkende dingen. Tegelijkertijd zouden we hem ernstig tekort doen als we heel zijn doen en laten alleen maar zouden zien vanuit een perspectief van dekoloniserende verhoudingen. Daarvoor was Helman teveel man van de wereld, zijn wereld was zoveel groter, hij wilde, zoals hij het zelf ook zei, zo graag Renaissance-mens zijn en dat heeft hij grotendeels waargemaakt.’

Helman biografie (2)

Your comment please...

  • RSS
  • Facebook
  • Twitter