Michelle Robinson Obama: Mijn verhaal (Becoming)
door Cobi Pengel
Niet lang geleden las ik in een krantenberichtje dat Michelle Obama (56) de prestigieuze award in de categorie ‘Best Spoken Word Album’ voor het audioboek van haar memoires Becoming heeft gewonnen. Dit was reden voor mij om opnieuw het boek te pakken waarover ik mij reeds lang had voorgenomen een artikel te schrijven.
Door de dikte van het boek (bijna 500 pagina’s) zag ik er een beetje tegenop, maar de inhoud had mij dusdanig geboeid dat ik wist dat het er toch een keer van zou komen. Gezien de ondertiteling van de drie delen vind ik Becoming een mooie titel. Het is moeilijk – zo niet onmogelijk – hiervoor een goede Nederlandse vertaling te vinden die dezelfde gevoelswaarde heeft als Becoming. Het werd dus (het wat nietszeggende) Mijn verhaal. Vooruitlopend op de inhoud wil ik vaststellen dat deze memoires luchtig en eenvoudig geschreven zijn, waardoor het boek gemakkelijk te lezen is. Ik heb door Mijn verhaal niet alleen kennisgemaakt met twee werkelijk fantastische mensen, maar heb ook heel wat informatie gekregen over de Amerikaanse politiek. Hoewel altijd op een beschaafde manier, spaart Michelle de mensen die haar tegenwerkten en/of haar tegenstonden niet. De huidige president Trump o.a. komt er niet eenvoudig van af, geschokt als Michelle was door zijn respectloze, vrouwonvriendelijke uitspraken.
‘Hoe ik Michelle werd’ (‘Becoming me’)
In dit deel beschrijft Michelle haar jeugd, haar opleidingen, haar eerste job tot en met het moment waarop ‘het iets werd’ tussen haar en Barack Obama. (De voorlaatste zin van dit eerste deel luidt: ‘Mag ik je kussen?’, vroeg hij.)
Samen met haar ouders Fraser en Marian Robinson en haar iets oudere broer Craig brengt zij haar eerste levensjaren door in een eenvoudig huurappartement in de wijk South Shore in Chicago. Haar vader is hoofd van de afdeling onderhoud van de gemeentelijke stadsdrinkwatervoorziening. Hij lijdt aan M.S., maar sterft uiteindelijk aan een hartaanval. Vader en moeder Robinson zijn verstandige mensen die hun kinderen goed opvoeden. ‘Zij en mijn vader gaven ons eerder richtlijnen dan regels.’ (p. 63) Op school blijkt Michelle een eerzuchtige leerling, graag in alles de beste. Een vechtpartijtje om zich te laten gelden, gaat ze niet uit de weg. Een rassendiscriminatie-incident wordt reeds op p. 41 beschreven. Broer Craig heeft voor zijn verjaardag een nieuwe fiets gekregen en maakt zijn eerste ritje. Prompt wordt hij aangehouden door een Afro-Amerikaanse agent nota bene, want ‘hij zal die fiets wel gestolen hebben’. Rassendiscriminatie is nog springlevend in de Verenigde Staten en er worden in het boek meerdere incidenten beschreven. Michelle: ‘De kleur van onze huid maakte ons kwetsbaar. Het was iets waar we altijd mee om hadden te gaan’ (p. 41). Wanneer nogal lichtgekleurde kennissen van de Robinsons naar ‘een blanke buurt’ verhuizen en ze die gaan opzoeken, blijkt bij hun vertrek hun auto flink beschadigd te zijn. Dit ontlokt moeder Robinson de droge opmerking: ‘Ik vraag me af of niemand wist dat ze een zwart gezin zijn totdat wij op bezoek kwamen.’ (p. 45) Michelle gaat naar een goede high school die een nieuwe wereld voor het leergierige meisje opent (p. 75). Er worden leuke bijzonderheden beschreven, o.a. dat zij goed bevriend raakt met Sanita Jackson, een dochter van Jesse Jackson die Michelle daardoor ook leert kennen.
Na de high school te hebben doorlopen, wil Michelle naar Princeton (college). Voorafgaand aan haar plaatsing heeft zij een gesprek met de decaan, een gesprek waarvan Michelle slechts een enkel zinnetje onthoudt, dat zij als laatdunkend ervaart: ‘Ik weet niet zeker of jij wel Princeton-materiaal bent’ (p. 84). Haar zelfvertrouwen is echter zo groot dat haar enige gedachte op dat moment is: dat zal ik je laten zien (p. 84). Michelle wordt toegelaten op Princeton. Ook daar wordt zij geconfronteerd met discriminatie. Een voorbeeld: zij deelt een kamer met twee blanke meisjes. De moeder van een van hen beweegt hemel en aarde om haar dochter in een eenpersoonskamer te krijgen, wat haar ook lukt. Het meisje in kwestie heeft veel later schaamtevol de ware toedracht toegegeven (p. 95). Na Princeton lukt het Michelle om te worden toegelaten als student rechten op het prestigieuze Harvard. Na haar afstuderen, krijgt ze een job bij een groot, gerenommeerd advocatenkantoor. Het is daar dat zij de in Honolulu, Hawaï geboren Barack Obama, zoon van een Amerikaanse moeder en een Keniaanse vader ontmoet. Nota bene wordt hij aan haar toegewezen als stagiair voor een zomersemester. Zij wordt zijn mentor voor die tijd. Hij is nog niet afgestudeerd aan Harvard omdat hij twee jaar sociaal ‘buurtwerk’ heeft gedaan. Wat haar meteen opvalt, is zijn zelfverzekerdheid. Ze vindt hem ‘een verstandmens’ (p. 121). De vriendschap, doordrenkt van haar bewondering, is aan het einde van deel 1 gegroeid naar verliefdheid.
‘Hoe ik Obama werd’ (‘Becoming Obama’)
Er volgt een ontluikende liefde die de lezer een beeld geeft van wie en hoe Obama is. Onder andere hoe hij ’s nachts een keer wakker ligt en Michelle denkt dat hem iets persoonlijks kwelt, maar nee: Barack piekert over de inkomensongelijkheid (p. 132). Michelle verandert op een gegeven moment van job. Ze gaat werken bij het burgemeestersteam van Chicago omdat ze denkt daar nuttiger werk te kunnen doen, hoewel ze er slechts de helft van het salaris verdient dan in haar advocatenjob. Michelle en Barack wonen aanvankelijk ‘spartaans’; beiden moeten een flinke studieschuld aflossen. Michelle wil graag trouwen, maar Barack vindt dat absoluut onnodig, het is volgens hem prima zoals het is. Er zijn daarover regelmatig kleine ruzies tussen de twee, zo ook weer in een restaurant waar ze wekelijks gaan eten. Beiden blijven bij hun standpunt wat het huwelijk betreft. Als het toetje wordt opgediend (een chocoladetaartje onder een zilveren deksel) en Michelle het deksel weghaalt, vindt zij daar geen chocoladetaartje, maar een gouden ring met een diamant. Barack gaat ook nog op zijn knieën om haar ten huwelijk te vragen. Het ‘May I kiss you?’ is ‘Will you marry me?’ geworden.
Bijzonder is het bezoek van Michelle en Barack aan Kenia waar ze in een afgelegen dorpje zijn grootmoeder bezoeken en kennismaken met halfbroers en -zusters. Op hun trouwdag leidt broer Craig, Michelle naar het altaar omdat hun vader reeds is overleden. Beiden willen graag kinderen, maar zwanger raken levert een probleem op. Ze besluiten tot IVF, maar reeds na de eerste hormooninjectie kondigt Malia zich aan. Hetzelfde gebeurt drie jaar later met Sasha. Voor Michelle betekenen haar kinderen alles, op kinderen in het algemeen is zij dol. Na Malia en Sasha komt haar ‘lange, innemende workaholic’, zoals zij haar Barack op p. 196 noemt. Dat die ook nog in de politiek wil gaan…, daar is zij fel op tegen.
Toch doet zij, als hij eenmaal vastbesloten is, alles om hem te helpen zijn idealen te verwezenlijken. Zij steunt hem bij zijn campagnes, eerst voor senaatzetels in Illinois en voor US-senator Illinois, later voor de presidentschapsnominering en ten slotte voor het presidentschap. Vaak is Michelle hierdoor geconfronteerd met de ‘smerigheid’ van de politiek (p. 228). Haar stadhuisjob had zij inmiddels ingeruild voor een functie bij het University of Chicago Medical Center. In de Amerikaanse senaat werd Barack gekozen met 70% van de stemmen van Illinois. Michelles campagnetours en haar ervaringen gedurende die tijd worden op veel pagina’s beschreven. Zij is sociaal en maakt gemakkelijk vrienden, wat bijdraagt aan Baracks succes. Uiteindelijk wint Barack van Hillary Clinton als kandidaat van de Democratische Partij voor het presidentschap. Opnieuw ervaart Michelle de smerigheid van de politiek. De subtiele, maar toch overduidelijke boodschap van de (Republikeinse) pers aan het kiezerspubliek blijft: laat de zwarten het niet overnemen. Zij zijn niet zoals jij. Hun visie is niet de jouwe (p. 298) en: deze mensen horen hier niet (p. 300). Verregaand is zelfs de kritiek op Michelles achterwerk! Ook Baracks tegenkandidaat Hillary krijgt trouwens haar portie: de Republikeinse pers vindt haar ‘niet gewoon democraat, maar bovendien vrouw, dominant, een zeurkous en een teef’. Obama wordt ‘president elect’ en een nieuwe fase in Michelles leven breekt aan.
‘Hoe ik meer werd’ (‘Becoming more’)
Het is in de V.S. niet gebruikelijk dat de First Lady een salaris ontvangt. Ook bestaat er geen ‘handleiding’ voor haar bezigheden. Zij mag haar eigen programma invullen. Lang voordat zij First Lady werd, hield Michelle zich al bezig met het promoten van veel bewegen (‘Let’s move’) en gezonde voeding. Op het terrein van het Witte Huis wordt dan ook een flinke lap grond vrijgemaakt voor een moestuin waarin zij behalve professionals ook schoolkinderen laat werken. Ze is er niet vies van ook zelf haar handen vuil te maken. Niet alleen de bewoners van het Witte Huis eten hiervan, maar er worden ook flinke hoeveelheden geschonken aan organisaties die warme maaltijden bereiden voor schoolkinderen. Haar liefde voor kinderen brengt haar vanzelf naar kinderen in nood en waar er verdriet is of rampen zijn, is Michelle er om de mensen te steunen en te troosten.
Hun eerste staatsbezoek is aan Engeland en tussen de oude Queen en Michelle klikt het meteen. Op een receptie zoekt de Queen contact met Michelle voor een ‘small talk’ en maakt daarbij een opmerking over Michelles lengte (1.80 m). Michelle zegt dat de hoge naaldhakken van haar schoenen haar nog langer maken, waarop de Queen belangstellend vraagt of haar voeten geen pijn doen. Ja, natuurlijk doen je voeten pijn na zo lang staan op hoge naaldhakken. Waarop de Queen Michelle toevertrouwt dat ook haar voeten pijn doen, al draagt ze geen hoge hakken. In een zusterlijk gebaar raakt Michelle even de schouder van de Queen aan… wow…wow…wow…, journalisten en fotografen is dat gebaar niet ontgaan… Protocol! De Queen raak je niet zomaar aan! De Queen echter legt op haar beurt een moederlijke (gehandschoende) hand op Michelles rug, als vrouwen onder elkaar.
Michelles moeder trekt bij hen in als haar dochter en schoonzoon met haar kleindochters het Witte Huis betrekken. Voor Michelles dochters geen nanny, maar hun eigen oma. Zij krijgt er haar eigen verdieping en het personeel vindt haar onmiddellijk sympathiek omdat zij erop staat haar eigen was te doen. Acht jaar lang is Michelle Obama een waardige First Lady geweest, een waardige partner voor de eerste Afro-Amerikaanse president van de Verenigde Staten van Amerika: Barack Obama.
Geen literair werk, maar wie nader kennis wil maken met de familie Obama en wil weten hoe het er tijdens die acht jaar (20 januari 2009-20 januari 2017) aan toeging in het Witte huis, kan ik Becoming (Mijn verhaal) van harte aanbevelen. Een meerwaarde van het boek is stellig de vrij uitgebreide fotocollectie die het illustreert.
Michelle Obama: Becoming (Mijn verhaal). Nederlandse uitgave: Hollands Diep, Amsterdam 2018 ISBN 978 90 488 40762. Oorspronkelijke uitgave: Crown Publishing Group 2018
FRAGMENT (over de inauguratie van Barack Obama)
‘Barack en ik wisten wat deze dag betekende voor veel Amerikanen, vooral voor diegenen die deel hadden uitgemaakt van de burgerrechtenbeweging. Hij had erop gestaan dat de Tuskegee Airmen er als zijn gasten bij waren, de Afro-Amerikaanse piloten en bemanningsleden die in de Tweede Wereldoorlog geschiedenis hadden geschreven. Ook had hij de groep uitgenodigd die bekend stond als ‘the Little Rock Nine’, de negen zwarte studenten die in 1957 tot de eersten behoorden die het arrest van het Hooggerechtshof in de zaak Brown vs. Board of Education hadden getest door zich in te schrijven aan een geheel witte high school in Little Rock, Arkansas, waarna ze maanden van wreedheden en mishandelingen hadden moeten verduren. Ze waren nu allemaal oud, met grijs haar en gebogen schouders, een teken van de decennia en misschien ook wel van de last die ze voor de generaties na hen hebben meegetorst. Barack had vaak gezegd dat hij de treden van het Witte Huis zo graag wilde beklimmen omdat the Little Rock Nine het hadden gewaagd de treden van de Central High School te beklimmen.’ (p. 337/338)