Mathieu Wijdeven en Raoul de Jong winnen Toneelschrijfprijs 2022
Met hun toneeltekst Het waarom beantwoord zijn Mathieu Wijdeven en Raoul de Jong uitgeroepen tot winnaars van de Toneelschrijfprijs 2022, de jaarlijkse bekroning voor het beste, oorspronkelijk Nederlandstalige toneelwerk. Het juryrapport zegt onder meer: “Spannende vertelling waarin eigen identiteit, eerder werk en zijn familiegeschiedenis steeds meer vervlochten raken.” De schrijvers ontvangen een bedrag van 10.000 euro.
De Vertaalprijs 2022 gaat naar de jeugdtheatertekst Trojan Wars van Peer Wittenbols. Beide prijzen werden gisteren uitgereikt tijdens het Nederlands Theater Festival in de Balie.
“De nominaties voor de Toneelschrijfprijs 2022 combineren een grote bekommernis om onze wereld met een pen die poëtisch excelleert, speels is en met veel virtuositeit een glasheldere stem geeft aan wie niet gehoord werd en/of wordt”, aldus de jury die naast recensent Els Van Steenberghe bestond uit dramaturg Karim Ameur en schrijver en theatermaker Maxine Palit de Jongh. Samen selecteerden zij de genomineerden uit 122 ingezonden Nederlandstalige toneelteksten die tussen 1 januari 2020 en 31 december 2021 voor het eerst – live of online – zijn opgevoerd.
G.G.T. Rustwijk
De jury omschrijft de winnende tekst als „een avontuurlijke zoektocht naar de mens achter de naam George Gerhardus Theodorus Rustwijk”, een Surinaamse dichter en kunstenaar (1862-1914), wiens oeuvre te weinig bekendheid geniet. Wijdeven schreef „een elegante theatertekst”, die „laat zien hoe politiek een instrument was om theater te maken. Met rode oortjes en het schaamrood op de kaken laat Wijdeven je naar deze correctie op de geschiedenis luisteren. Wijdevens tekst is een persoonlijk relaas, een rakend eerbetoon en een meesterlijk geconstrueerde, beeldende theatertekst die naast een tijdsdocument ook een verrijking van het Nederlandstalige theaterrepertoire is.”
BNG Bank Theaterprijs
Behalve als tekst was Het waarom beantwoord, gespeeld door Mathieu Wijdeven bij Productiehuis Theater Rotterdam, genomineerd voor de BNG Bank Theaterprijs, als een van de beste voorstellingen van jong theatertalent tot 35 jaar. Die prijs, ook uitgereikt op het festival, ging naar Performance collectief ROTOR. Het collectief ontving de prijs, ter waarde van 45.000 euro, voor de voorstelling Erosion. Het geld is bedoeld voor het hernemen van de winnende voorstelling langs Nederlandse theaters en/of als investering in een nieuwe productie.
‘Misschien bén ik mijn voorvader, de eerste Surinaamse dichter Rustwijk’
Vier nieuwe Nederlandstalige toneelteksten zijn genomineerd voor de Toneelschrijfprijs. De auteurs vertellen over hun werk: „Ik zoek altijd naar een balans tussen grappen en tragiek. Waar je de humor toelaat krijgt het drama de ruimte.”
1. ‘Het waarom beantwoord’ van Mathieu Wijdeven en Raoul de Jong, (gespeeld door Mathieu Wijdeven bij Productiehuis Theater Rotterdam)
door Ron Rijghard
In Het waarom beantwoord vertelt Mathieu Wijdeven hoe hij de ontdekking doet dat zijn betovergrootvader G.G.T Rustwijk een Surinaamse schrijver, activist en theatermaker was, eens bekend, maar nu vergeten. Hij zoekt uit wie hij was, wat resulteert in een serie uitsnedes van de theatrale lezing van vijf uur die Rustwijk gaf in Theater Thalia in Paramaribo op 19 juni 1911, over de armoede, achterstand en ziekte in Suriname, die bestreden dienden te worden.
De bedoeling was een Nederlandse commissie die Suriname bezocht te voeden met informatie en ideeën. Tussendoor becommentarieert Wijdeven heel soms de situatie, waarin een man van kleur optreedt voor voornamelijk witte mensen. Typerend zinnetje: „Om te overtuigen moest hij onderdanig zijn, omdat hij wist: dat is wat ze willen.”
De dichtbundel van zijn betovergrootvader vond hij pas een paar jaar geleden, in de boekenkast van zijn ouders. Wijdeven: „Dat wekte mijn interesse. Volgens mijn moeder was het de eerste dichtbundel van een Surinamer. De tekst is een soort detective-achtige zoektocht naar het Suriname van die tijd, zijn leven en alles eromheen. Zijn moeder was nog een totslaafgemaakte. Zij behoorde tot de eerste generatie vrijgemaakte mensen van kleur.”
Wijdeven kwam er ook achter dat zijn voorvader kritisch was op de omgang van de Nederlanders met Suriname. „In zijn theatrale lezing, ‘Het waarom beantwoord’, ook de titel van mijn tekst, voert hij een monster op. Dat noemt hij Het Wee, een octopusachtig wezen, met op de armen de problemen van die tijd: verboden onderzoek, verkeerd beleid, watergebrek, intimidatie, verouderde wetten.”
Die kritiek maakt dat de lezing ook actueel is, zegt Wijdeven. „Anton de Kom beginnen mensen te kennen als criticus van het Nederlands kolonialisme, maar hij maakt deel uit van een bredere kring critici. Die kritiek is in de doofpot gestopt. Ontwikkelingen als Black Lives Matter worden nu afgedaan als modieuze trend, maar de traditie van verzet is veel ouder en groter.”
Zijn zoektocht start Wijdeven midden in een persoonlijke crisis. „Ik was op zoek naar een fundament, naar iets om me aan op te trekken. Dat zijn vaak de momenten dat je iets vindt. Deze ontdekking was een soort sprookje, een mysterie, waar ik me graag op wilde storten.”
Zijn betovergrootvader bezigt een plechtig, wat statig Nederlands. „Het is pas een eeuw geleden, maar toch klinkt de taal oud. Toch wilde ik het zonder aanpassingen laten horen, want dan voel je de schoonheid. Je hoort dat hij een dichter was. Dat vergt wat uitleg en bij het spelen moest ik wat rustiger door zijn zinnen heen, maar het maakt de fantasie los om zijn woorden te gebruiken.”
Van zijn oudtante hoorde Wijdeven dat een geest zeven generaties leeft, waarop hij zich afvroeg of hij wellicht G.G.T. Rustwijk ís. „Ik vind het spannend om me op die manier tot hem te verhouden. Het staat ook voor mijn complete overgave aan hem. En het staat voor het terugvorderen van de geschiedenis, het terugbrengen van het verdrongen Surinaamse perspectief. Wij zijn het heden van die mensen. Die verantwoordelijkheid voel ik.”
‘Het waarom beantwoord’, van Mathieu Wijdeven/Productiehuis Theater Rotterdam speelt op 1 en 2 september op het Nederlands Theater Festival, Theater Bellevue, Amsterdam. Info tf.nl
[Ontleend aan NRC, 31 augustus 2022]
Fragment uit de theatertekst
G.G.T. RUSTWIJK: „Zij zorgen voor de reinheid, de goede orde en de reparatie der openbare wegen, straten, dammen, sloten, loozingen, pleinen, sluizen, kokers, bruggen, steigers en grachten (…)”
MATHIEU: „Geef ons dan een eigen gemeentebestuur! Hij brengt het als een onschuldig voorstel, maar het heeft een enorme impact. Stel je voor, dat eindelijk de mensen van het land zelf mogen beslissen over wat er in hun land gebeurt.”
RSS
Facebook
Twitter
