Madame Dai Ailian 戴 愛 蓮 先 生: een Trinidees-Chinese danseres
door William Man A Hing
Madame Dai Ailian 戴 愛 蓮 先 生 (10 mei 1916, Couva, Trinidad – 9 februari 2006, Beijing, China)
Van Port-of-Spain naar Londen
Voor de jeugdige Dorothy Eileen Isaac was de migratie met twee zussen en moeder Flora Irene Francis, gehuwd met Frederick John Isaac, van Trinidad naar Engeland in 1930 een groot en dankbaar geschenk. Deze beslissing van de familie zou haar droom in vervulling doen gaan en het verdere verloop van haar leven voorgoed bepalen. Zij kon in Londen haar balletopleiding voortzetten en moderne dans studeren bij Jooss School of Modern Dance, alsook bij beroemde leraren als Marie Rambert, Margaret Craske, Anton Dolin en Rudolf von Laban. Laatstgenoemde is de bedenker van de z.g. laban-notatie (labanotation), een registratiesysteem van menselijke bewegingen.
Door haar veelvuldige contacten met studenten uit China ging Dai Ailian zich steeds meer interesseren in de geschiedenis en cultuur van het land van haar voorouders. Dit leidde ertoe dat zij 1936 een choreografie schreef voor een stuk over de keizerlijke concubine Yang GuiFei uit de Tang-dynastie (690 – 907 n. Chr.). Voorts trad zij op in verschillende benefietvoorstellingen voor het fonds bestemd voor de strijd tegen de Japanse agressor in China. Onder deze omstandigheden maakte zij eveneens kennis met Madame Soong Ching-Ling, de weduwe van dr Sun Yatsen, waaruit een vriendschap ontstond die haar later ook goed van pas zou komen in China. Het was immers Madame Soong die in 1940 de huwelijksplechtigheid van Tai Ailian zou leiden.
Door de Britse beeldhouwer van Oostenrijkse afkomst Willi Soukop (1) met wie zij een langdurige relatie kreeg werd een portretbeeld van haar gemaakt waarvan twee afgietsels bekend zijn: een werd in bruikleen geplaatst in de foyer van de Royal Academy of Dance in Londen en een ander in het Dansmuseet te Stockholm in Zweden.
Dai Ailian (1916-2006), door Willi Soukop in 1939. (Royal Academy of Dance – Philip Richardson Library te Londen.)
.
Naar Hong Kong & China
Na aankomst in Hong Kong reisde Eileen Tai met de bekende schilder/tekenaar Ye Qianyu door naar de stad Chongqing in de provincie Sichuan waar zij met hem trouwde. Daar kreeg zij volop de gelegenheid verschillende kunstenaars en ook andere persoonlijkheden te ontmoeten zoals de schrijver Guo Moruo (1892-1978) en de latere Premier van China Zhou Enlai ((1898-1976). (Liu Baiyu, t.a.p.)
Het huwelijk dat kinderloos bleef werd in 1950 ontbonden.
Zij profileerde zich in China actief als danser, choreograaf en pedagoog. Verder stortte zij zich op de studie van dans en muziek van etnische minderheden, zoals de Miao, Oeigoeren, Tibetanen, Yao en Yi, die zij meermalen heeft bezocht in de buitengebieden van China. Daarbij had zij het vermogen om karakteristieke eigenschappen en thema’s van die volksgroepen op kundige wijze te bewerken tot eigen sprankelende creaties.
Elgin (2) belichtte enkele wederwaardigheden van Madame Dai tijdens de dramatische Culturele Revolutie (1966–1976): zij verloor toen niet alleen al haar bezittingen maar zij moest ook alle activiteiten stopzetten. Zoals gebruikelijk in die periode werd zij voor de duur van vier jaar verbannen naar het platteland voor het verrichten van zware fysieke arbeid. Het was een geluk dat zij de beproeving overleefde en dat zij daarna in 1978 opnieuw in haar functies werd hersteld. De laatste prijs die zij moest betalen voor deze traumatische periode was dat zij haar tweede huwelijk van 1956 met danser Ding Ning schipbreuk zag lijden door een echtscheiding in 1976. (3) Ook dit keer bleef haar huwelijk kinderloos.
Als solodanser trad zij tot 1964 op waarna zij zich volop ging wijden aan activiteiten die te maken hebben met andere zaken en aspecten van de danskunst. Niet alleen richtte zij dansacademies op in Beijing, Shanghai en andere steden, ook gaf zij onderricht aan verschillende instituten in binnen- en buitenland. Als zodanig wordt zij algemeen beschouwd als de grondlegger van de moderne danscultuur in China en is haar naam eveneens verbonden aan de oprichting van het Nationaal Ballet van China. Verder gelukte het haar om beroemde collega’s uit het Westen als Margot Fonteyn en Rudolf Nureyev te laten overkomen voor optredens en het verzorgen van workshops.
Bij de 50-jarige herdenking van de Beijing Dance Academy werd een bronzen borstbeeld van Madame Dai Ailian, haar eerste directeur, geplaatst in de hal van het instituut. (4) Haar naam prijkte onafgebroken in alle topgremia wereldwijd op haar vakgebied met inbegrip van de Unesco. Fungeerde zij 1980 eerst als Executive Member, sinds 1981 werd zij verkozen tot Vice-President van de Conseil International de la Dance (C.I.D.D.) van de UNESCO.
Een andere zijde van Madame Dai Ailian die vaak onbelicht is gebleven is dat zij lid was geworden van de Communistische Partij van China. Had zij aanvankelijk een zetel verworven als gewoon lid, vervolgens werd zij tot lid verkozen van het Presidium van de Adviesraad van de Staat. (5)
Veelzijdig oeuvre multicultureel georiënteerd
Van haar producties trokken alom o.m. de volgende uitvoeringen bijzondere aandacht en waardering:
– Moon of the Miaos (1943);
– Yao Ceremonial Dance (1944);
– Mme Kan Ba Han, Uighur Folk Dance (1944);
– Happy Cocks, Tibetan Spring en Laughing Buddha, Kanba Tibetan Folk Dance (1946)
– Victory of the Chinese People (1949)
– Construction of the Motherland: Yang-ge (1950);
– Doves of Peace (1950);
– Lotus Dance (1953);
– Flying Asparas (Flying Celestials) (1955);
– Women Oil-Drillers (1976).
“Alle eer voor het Moederland”
Bij de plechtige onthulling van haar portretbeeld in de foyer van de Royal Academy of Dance te Londen 1981 formuleerde Madame Dai Ailian haar dankwoord als volgt: “ This honour belongs to my motherland, Trinidad and Tobago ”. (6) Een verslag van Chinese zijde verkoos een iets bondiger duiding aan de uitspraak te geven: “In the unveiling ceremony, Dai said that: ‘the honor belongs to my motherland.’ These words from the bottom of her heart are a good annotation to her dancing career.” (7)
In weerwil van het oordeel van Guyanese Online dat “Trinidadian born Madame Dai Ailian, is one of Trinidad’s greatest icons” (8), zal het nog veel inspanning vergen om de bekendheid van Madame Dai Ailian in haar geboorteland op te voeren. Door haar onafgebroken afwezigheid en naamswisseling was zij goeddeels buiten beeld geraakt. Bobie-Lee Dixon en Melissa Doughty omschreven treffend de delicate positie van Madame Dai in dezen als volgt: “Dai Ailian might not be a household name in Trinidad. But throughout China, she is known as the ‘Mother of Chinese modern Dance’.” (9) Als eerste stap tot verbetering van de (naams)bekendheid van Madame Dai AiLian werd door The Chinese Association of Trinidad & Tobago te Port-of-Spain op 26 juli 2011 de Dai Ailian Foundation (DAF Foundation) opgericht die in samenwerking met de Beijing Dance Academy in China zorgt voor de opleiding van plaatselijke, talentvolle jongeren in de danskunst. (10)
Voor haar prestaties op organisatorisch, pedagogisch en artistiek gebied ontving Madame Dai Ailian niet alleen grote erkenning maar ook een groot aantal (ere-)prijzen. Bijzonder dierbaar is haar de eretitel van “Mother of Chinese Modern Dance”.
Van Dorothy Eileen Isaac naar Dai Ailian
Ondanks alle publiciteit over Madame Dai Ailian bestaat er nog enige onduidelijkheid over de relatie van haar afstamming en de naam en ligging van haar voorouderlijke woonplaats. Het lijkt niet vast te staan of Madame Dai van de derde of vierde generatie van een Chinese immigrantenfamilie in Trinidad is. Zelf heeft zij 1994 in een interview met Andrew Lambirth het volgende verteld over de immigratie van haar voorouders naar de eilandstaat in het Caraibisch gebied: “My great-grandparents went there […] So I’am really the third or fourth generation in Trinidad, Right? ” (11)
.
En hoe luidde de clannaam van haar stamvader en waar lag diens geboorteplaats nu precies?
I. Vaker wordt als geboorteplaats van de stamvader van Madame Dai de plaats Xinhui (vroeger ook gespeld als Sin Hui, Sunwui) aangewezen die gelegen is in het westelijk deltagebied van de Parelrivier in de Zuidchinese provincie Kwangtung [Guangdong]. In bijdragen op het Chinese internet (www. baike.baidu.com), in het bijzonder van de eerder geciteerde Liu Baiyu (12), worden nu voor de clannaam van de stamvader en diens woonoord de volgende gegevens gepresenteerd. Als plaats van oorsprong wordt aangewezen Du Ruan Zhen van de stad Jiangmen Shi, alwaar 2011 een openbaar plein naar Madame Dai Ailian vernoemd. En als clannaam van de stamvader van Madame Dai Ailian wordt in deze beschrijving vermeld: 吳 , een naam die als Ng in Zuidchina en als Wu in het Mandarijn wordt uitgesproken. Volgens dezelfde bron zou de officieuze (dus niet-geregistreerde) chinese meisjesnaam van Eileen Isaac dan aldus geweest zijn: 吳 愛 蘭 [ Wu Ailan ].
In Londen werd de naam van Eileen en de familie door haar moeder gewijzigd. Als clannaam werd toen “Tai” [ Dai ] aangenomen en als haar persoonlijke naam: “Ailian” in plaats van “Ailan”. De reden die hiervoor werd aangevoerd was dat haar stamvader de bijnaam had van “Ah Tai” 阿 大 [ Ah Da ] in de betekenis van “grote” of “oudere”.
Voorts werd stellig aangenomen dat deze bijnaam 大 in de Hakka-taal dezelfde klank (uitspraak) had als de clannaam 戴. Deze veronderstelling die geheel onjuist is moet hier kortheidshalve blijven voor wat die waard is. (13)
De Chinese meisjesnaam van Eileen zou bij deze gelegenheid eveneens gewijzigd zijn en wel van “Ailan” in “Ailian”. De gewijzigde naam van Eileen werd alsdan zeer waarschijnlijk geromaniseerd als: “Tai Ailien”, een oudere spellingsversie van de naam in het Mandarijn-Chinees die door Madame Dai, en ook door website Wikipedia wordt vermeld.
Voor de goede orde zij gesteld dat de huidige districten Hok Shan [He Shan] en Sin Hui [Xin Hui] behoren tot de z.g. groep van Vijf-districten Ng Yap [Wuyi], ressorterende onder Jiangmen-prefectuur, die zoals bekend een heel groot aantal emigranten hebben geleverd aan de exodus overzee.
Fragment brief van Madame Dai Ailian aan William Man A Hing, 1997. (coll. auteur)
II. In een correspondentie in 1997 gevoerd met auteur dezes gaf Madame Dai Ailian over de woonoord en namen van haar (voor)ouders de volgende gegevens vrij: “My father’s family came from 杜 阮 村 [Du Ruan Village] 新 會 縣 Sin Hui (before the 50’s was 鵝 山 縣 ) Hok Shan.” De laatste naam van Hok Shan county in Chinese karakters tussen haakjes werd door haar niet geheel correct weergegeven, want moet zijn: 鶴 山 縣 . En vervolgde zij: “My grandfather was called 阿 石，in Cantonese “Ah Sek” and in Mandarin “Ah Shih”. Then “Ah Sek” became “Isaac”, so mistakingly our family surname became “Isaac”.” (14) “When in England my mother said my father was called “Ah Tai” (the only son 阿 大 ) in Mandarin “Ah Da”. So in England we called our surname Tai 戴 . (Dai is the new latinised way to write 戴 ).”
Met “new latinised way” wordt bedoeld de Hanyu pinyin-spelling van het Mandarijn die 1980 werd ingevoerd door de Volksrepubliek China; buiten China worden evenwel ook nog andere systemen gehanteerd.
Over de familie van Dai Ailian kan op grond van haar info nog gereleveerd worden dat haar moeder van de Francis – Lau familie was en telg van het Leong Shih Long geslacht, een bekende Hakka-familie in Trinidad.
Bij de veel gelezen bewering dat Madame Dai geen kennis had van het Chinees vóór haar vestiging in China kan opgemerkt worden dat zij reeds in 1934 in Londen de volgende opdracht had geschreven op een foto: “In appreciation to Elizabeth Mason (en was gesigneerd) 戴 愛 蓮”. (Collectie RAD – Philip Richardson Library)
Legenda
Namen van Chinese personen en plaatsen worden met traditionele schrifttekens weergegeven en / of volgens de gangbare Hanyu pinyin-schrijfwijze. Bij romanisatie uit een dialect wordt tussen vierkante haakjes het equivalent in het Mandarijn met de Hanyu pinyin-spelling getoond. Bij namen wordt anders dan van chinese zijde soms de spelling van elk karakter apart weergegeven ter vergemakkelijking van de uitspraak; wanneer de namen toch aan elkaar worden geschreven dan wordt elk karakter gemarkeerd met een beginkapitaal.
Noten
(1) De schrijfster Han Suyin raakte in Londen bevriend met Phyllis, de oudere zuster van Eileen, in de periode vlak voor de Tweede Wereldoorlog. Zij schreef in haar memoires over dit portretbeeld dat: “Epstein (bedoeld wordt kennelijk de latere Sir Jacob Epstein, auteur dezes) had immortalized Eileen in a bronze ….”
Han Suyin, Birdless Summer, p. 272. Triad Grafton Books, Londen. Repr. 1988 (oorspr. 1982).
ISBN 0-586-03769-1;
(2) Kathy Elgin: “ Tribute to Dai Ailian ”, in: Dance Gazette, Issue 2, 2006;
(3) – New York Times, February 20, 2006: Anna Kisselgoff: “ Dai Ailian, Vital Figure in Building Ballet in China, Dies at 89 “;
– baike.baidu.com: https://www.baidu.com/S?ie=utf-
8&fr=bks0000&wd=Dai%20ailian; en http://www.360doc.com/content/16/0103/00/2154138_525041177.shtml: 刘白羽 [ Liu Baiyu ] over 戴 爱 莲 [ Dai Ailian ]; (raadpleegdatum: 17-08-2017)
– http://usa.chinadaily.com.cn/epaper/2016-05/18/content_25348524.html “Remembering a dance queen” by Chen Nan; (raadpleegdatum: 01-09-2017)
(4) https://baike.baidu.com/item/%E6%88%B4%E7%88%B1%E8%8E%B2/857085?fr=aladdin#reference-[3]-46939-wrap
(raadpleegdatum: 05-09-2017)
(5) “ Mem. Standing Cttee. CPPCC; Mem. Presidium 6th CPPCC Nat. Comm. 1983 – .”
(CPPCC: Chinese People’s Political Consultative Conference): The International Who’s Who 1992 -1993. Fifty-Sixth Edition. London, 1992, p. 371. ISBN 0-946653-84-4;
(6) Daily Express: “Legendary ballerina of Isaac Junction”. June 19, 2011:
http://www.trinidadexpress.com/news/Legendary_ballerina_of_ Isaac_Junction-124168168.html (raadpleegdatum: 23-08-2017)
(7) http://www. china.org.cn/englishNM-e/58762.html … : “Dai Ailian, a Legendary Ballerina”; (chinaculture February 21, 2006); (raadpleegdatum: 19-08-2017)
(8) https://guyaneseonline.wordpress.com/2013/04/01/trinidad-dai-ailian/ … “Trinidad born – Dai Ailian: Mother of Chinese Dance – video“ (http://vimeo.com/53921270); (raadpleegdatum: 03-04-2014)
De geciteerde bijdrage is afkomstig van Mike U-Ming, Van couver (Canada) en betreft een karakteristiek van de genoemde video over Dai Ailian door Janine Fung;
(9) Bobie-Lee Dixon en Melissa Doughty: “From T & T to Beijing: Dai Ailian”, in: The Trinidad Guardian Newspaper / Digital Edition, Sunday, June 1, 2014; (raadpleegdatum: 19-08-2017)
(10) http://www.daiailianfoundation.org/background.html
(raadpleegdatum: 19-08-2017)
(11) Willi Soukop interviewed by Andrew Lambirth: full transcript of the … sounds.bl.uk/related-content/…/021T-C0466X0029XXZZZZA0….
2 nov. 1994 – [Andrew Lambirth interviewing Willi Soukop on the 2nd of November.] Willi. Yes. …… Ailian Dai, or Dai Ailian, talking to Andrew Lambirth. (raadpleegdatum: 26-08-2017) (een dubbelinterview)
(12) baike.baidu.com:
– https://www.baidu.com/S?ie=utf-8&fr=bks0000&wd=Dai%20ailian;
http://www.360doc.com/content/16/0103/00/2154138_525041177.shtml: 刘白羽 [ Liu Baiyu ] over: 戴 爱 莲 [ Dai Ailian ]; (raadpleegdatum: 17-08-2017)
(13) Voor de goede orde wordt de relevante Hakka-uitspraak van de twee namen “Tai” hier weergegeven zoals die o.m. in het hierna geciteerde woordenboek is opgenomen:
– bijnaam (阿) 大 [ (Ah) Da] = T’ai3 ; (p. 175)
– clannaam 戴 [ Dai ( spelling voorheen: Tai) ] = Tai5 . (p. 298)
Zie: C.M. Chin-A-Woeng. FuiTungPau TenTi Hakka TsuTen. Rotterdam, 2012 (eerste druk 2008);
(14) De zaak wordt anders voorgesteld bij eerder geciteerde Daily Express van Juni, 19, 2011: “Legendary ballerina of Isaac Junction”:
“Dai Ailian’s father had adopted the name Isaac when he arrived in Trinidad as an indentured Chinese labourer to work on Exchange sugar cane estate, which was one of the Central estates owned by Tate and Lyle of England.”
RSS
Facebook
Twitter
