Luciën Kargs historiakalender
door Kwasi Koorndijk
Op 11 augustus 2016 beloofde ik op mijn Facebook website: https://www.facebook.com/kwasi.koorndijk terug te komen op de kalender van brada Luciën Karg. Bij de bespreking van deze kalender put ik uit: DWT-online[i], de prikkels en de Facebook website van de schrijver zelf. (https://www.facebook.com/lucien.karg?fref=ts).
“Mediaduizendpoot Luciën Karg (59) heeft een kalender uitgebracht met ruim vijfhonderd historische feiten. “Wat we uit de boeken hebben geleerd, is vanuit een Nederlandse visie. Maar van wat Surinamers zelf gedaan hebben, kwam niet echt in de boeken voor.” Zijn historische kalender moet eyeopener en ‘inspiratiebron’ zijn” (DWT-online).
Wie is brada Luciën Karg?
Brada Luciën is de zoon van wijlen oud journalist Cyril Karg[ii] en Marita Karg-Kleine[iii], 84. De ouders gelden vanaf 1952 als de mediapioniers, wat betreft de krant, radio, en televisie in Suriname. Vader Cyril en moeder Maritha zijn ook de fakkeldragers geweest bij de intro-ductie van reclame en public Relations in Suriname[iv].
Brada Luciën bezocht de Poolschool en het Mr. Dr. J.C. de Miranda Lyceum, waarna hij in zowel Suriname als Nederland zich bekwaamde in multimedia communicatie, grafische vormgeving, de gedrukte, gesproken en digitale media – in lijn dus met de familietraditie. Hij studeerde ten slotte af in Advertising, Marketing en Public Relations in New York. De schrijver is thans documentairemaker. Zijn passie is om unieke en verzwegen geschiedenissen in beeld te brengen.
Van DWT-online is het volgende citaat: ‘Het is een oud idee dat hij al in 1978 had. Hij studeerde marketing en advertising in New York. “Daar hebben ze me geleerd dat als je een idee hebt, het direct op te schrijven. En eens heb je een heleboel ideeën. Als ik zonder werk zit, dan pak ik mijn boekje met ideeën erbij.”‘
De journalist bracht het vorige jaar een kalender uit die in de vergetelheid dreigt te geraken, maar relevant genoeg is om het publiek hierop te attenderen.
Kenmerken kalender
De kalender valt op door het formaat: 42 cm x 59,4 cm (A2) en door haar nationalistische karakter – een opvallende verschijning in het interieur van elke woning. De schrijver zoomt geografisch in op Suriname. De ene keer komt het vergane binnenlandse dorp Gansé voor het voetlicht (25 maart 1963), de andere keer Nickerie (14 november 1958). In het merendeel van de gevallen krijgt Paramaribo ruime aandacht.
De data zijn op basis van het jaar 2015 vanaf 1 januari t/m 31 december ingevuld met historische feiten. Ogenschijnlijk telt dit jaar 365 dagen, maar de opgave van feiten telt een aantal van 566 gebeurtenissen dan wel gedenkwaardige momenten, zoals de schrijver in een radio-interview op radio Damsko vertelde[v]. Dus op één dag (1 januari) kunnen meerdere wetenswaardigheden zijn vermeld m.b.t. de slavenhandel, het Koloniaal Nieuwsblad, bijvoorbeeld op 1 januari 1808, 1848, 1864, en 1913.
De voorvallen in de kalender hebben betrekking op bijvoorbeeld: kunstenaars, overheidsfunctionarissen, luchtvaart, muzikanten, politici, apothekers, artsen, predikanten, de sport, media, theaters, het ijkwezen, juridische organen, justitiële autoriteiten, vakbeweging, politieke partijen, activisten, scholen, en inaugurele momenten[vi].
Een huldigingsmoment dat Suriname internationaal op een voetstuk plaatst, is de ombouw van de oude zwart/wit STVS-zender tot een kleurenzender. “… internationaal werd dat als onmogelijk beschouwd” (Karg, 2015; 18 december 2010). Een ander inaugureel moment betreft de vestiging van het eerste Surinaamse wereldrecord (Karg, 2015; 27 november 1978). Maar zo aangenaam sommige inauguraties kunnen zijn, zo gruwelijk kunnen zij ook zijn, zoals de invoering van: het afhakken van benen, handen, en doorzagen van achillespezen als straf voor het ontsnappen aan de slavernij (Karg, 2015; 2 december 1726).
Kritische kanttekeningen
Er zijn tenminste 5 gevallen te melden die een opmerking verdienen: 2 gebeurtenissen zijn controversieel, twee feiten hebben te maken met precisie. De laatste wetenswaardigheid heeft te maken met onderbelichting.
Ten eerste: de opgave van 1 maart 1876 als de geboortedatum van J.G.A. Koenders (papa Koenders) in de kalender wordt door alle serieuze internetbronnen[vii] die verwijzen naar het geboortejaar van papa Koenders, betwist. Zie voorts ook Marshall (2003, p. 32). Zie voor het tijdperk van Koenders ook het specialistische werk van Rijssen & Wijks (2004, p. 11, 22)[viii]. De conclusie is niet, 1 maart 1876, maar 1 maart 1886.
Een tweede omstreden punt betreft de overname van Suriname door Zeeland. Verschillende bronnen w.o. 2 internetbronnen vermelden 25 februari 1667[ix]. Dit is in tegenspraak met de historische kalender die, 27 februari 1667, opgeeft als de datum van inbezitname. Dit speelt in op de aderlating van de kalender: er is geen bronvermelding.
Een ander aspect dat over het hoofd gezien is, is de datering van de kalender (2015). Nee! De kalender zou, even gechargeerd gezegd, gedateerd kunnen worden als ‘geschiedenis Suriname vanaf 1650 tot heden’. En het heden zou tot in lengte van dagen geldend zijn.
Een volgend punt dat een preciezere aanduiding behoeft, heeft betrekking op de datum van 8 december 1876. Hier zou vermeld mogen worden: Algemene Leerplichtwet in plaats van een simpele vermelding ‘Leerplichtwet’ vanwege de verstrekkende gevolgen voor het missiegerichte onderwijs in Suriname vanaf 1876. Een leerplichtwet was reeds in 1863 van kracht: “Ouders of degenen die de zorg voor de kinderen op zich hebben genomen, die niet zorg dragen, dat de kinderen aan deze verplichting voldoen, worden gestraft met eene geldboete van twee en een halve gulden” (G.B. 1863 no.9; lid 3). Alleen liet de handhaving van de wet veel te wensen over. Maar de Algemene Leerplichtwet van 1876 was van ingrijpende aard voor de Kolonie Suriname doordat er aandacht geschonken werd aan het landelijke toezicht (art. 1), de aard van het (lager) onderwijs (art. 17) – lezen, schrijven, rekenen, vormleer, taal, aardrijkskunde, geschiedenis, kennis der natuur, en zang – alsook de kwaliteit van leerkrachten[x] (art. 22 e.v.). In deze periode werd het Nederlands als schooltaal ingevoerd in plaats van het Sranan[xi] en werd het onderwijs voortaan afgestemd op Nederland – ons land.
Tenslotte is de meest opmerkelijke gebeurtenis voor Suriname m.b.t. een van zijn grenskwesties een ondergeschoven kind te noemen in de kalender door vluchtig te verwijzen naar de landmeter, invloedrijk politicus en publicist Julius Muller (Karg, 2015; 20 november 1846). Echter Julius Muller was de eerste die piepte over de oostgrens van Suriname. “ … door zijn aanhoudende en doorwrochte artikelen in de West-Indiër en in de buitenlandse bladen en tijdschriften, waarin hij stapels bewijzen voor ons goedrecht ophoopte, voor het voornaamste deel heeft bijgedragen tot de voor ons gunstige scheidsrechterlijke uitspraak van de Czar van Rusland in de Lawa-kwestie, waardoor wij in het ongestoord bezit geraakten van ± 1 millioen H.A. goudrijk land” (Van Ommeren, z.j., p. 78)[xii]. Om kort te gaan: het grondgebied van de voormalige Nederlandse kolonie zou zonder deze Russische arbitrage, in het voordeel van Suriname, een veel kleinere oppervlakte gehad hebben dan de huidige afmeting. Maar het is voorts aan de buitengewone ijver en inzet van dr. H.D. Benjamins toe te schrijven dat Suriname het geschil met Frankrijk won. “Dat in 1891 de Czaar van Rusland, als arbiter benoemd, het goudrijke gebied tussen Lawa en Tapanahony tot Nederlands territoir verklaarde, was voor een niet gering deel te danken aan de arbeid door Benjamins verricht; hij was het, die uit oude archieven alles naspoorde en de documenten produceerde, die ten onze gunste hebben gestrekt. Door de Nederlandse regering werd het werk van Benjamins beloond met zijn benoeming tot ridder in de Nederlandse Leeuw” (Simons, z.j., p. 87)[xiii].
Productinnovatie
Maar ondanks de kritische kanttekeningen is het idee al uniek en het vermelden waard om een kennisproduct op deze manier in beeld te brengen. De kalender is door de heel hoge papier-kwaliteit van toegevoegde waarde voor het interieur van de woonkamer. Bovendien kan van-wege de grootte van het drukwerk de geschiedenis nooit meer ondergesneeuwd raken door de grillen van de tijd. Het werk is geen papegaaienproductie, het is vernieuwend: een alternatieve geschiedenis wordt geïntegreerd in kalendervorm; anders dan in boekvorm. Verschillende hoog aangeschreven ‘Very Important Persons’ uit multi-etnisch en multidisciplinair Surina-me, zoals doctor Herman Daniël Benjamins (1850-1933) en professor dr. Paul Christiaan Flu (1884-1945) – Surinames eerste parasitoloog en rector magnificus van de universiteit van Leiden in 1938 – die zelfs ver buiten de grenzen van Suriname groot gezag genoten in hun tijd, worden meer dan eens in de schijnwerpers geplaatst in de kalender. Dit vanwege de bijzondere diensten die zij in eerste instantie bewezen aan Suriname – en in tweede instantie aan de wereldbeschaving. In de reguliere geschiedenis zouden zij dit podium nooit gehad hebben.
Er gaat bovendien een enorme kracht uit van het werk van brada Luciën Karg: personen, omstandigheden en feiten, die door het hoge profiel dat zij krijgen in de historische kalender, kunnen een empowerment-functie vervullen voor Surinamers en hun tot initiatief bewegen.
Bronvermelding
Brave, I. 8 januari 2015. Historische kalender als ‘inspiratiebron’ [Online] (geciteerd
op 12-09-2016). Beschikbaar op: <URL: http://www.dwtonline.com/paramaribo-post/2015/01/08/historische-kalender-als-inspiratiebron/
Gouvernements-Blad der Kolonie Suriname. Publicatie van den 16n April 1863. G.B. No. 9. Art. 21; lid 3. Houdende voorzieningen omtrent de regten en verpligtingen van de onder
Staatstoezigt geplaatsten en van hunne huurders. Gouvernements-Blad der Kolonie Suriname. Verordening van den 8n. December 1876. (G.B. 1877 no.10). Houdende voorlopige voorzienigen betrekkelijk het lager onderwijs in de kolonie Suriname, in afwachting eener definitieve regeling van het onderwerp.
Gouvernements-Blad der Kolonie Suriname. Besluit van den 28sten maart 1878. (G.B. no.7). Ter vervanging van dat van 30 augustus 1877 (G.B. no. 14).
Habraken, J.H.M. (2014). Bronvermelding volgens de richtlijnen van de APA: Handleiding online] (geciteerd op 17 maart 2015). Beschikbaar op: <URL: http://itswww.uvt.nl/lis/es/apa/ apa-handleiding.pdf.
Karg, L. (2015). Zonder titel. Zonder plaats. L.C.I. Karg.
Marshall, E.M. (2003). Ontstaan en ontwikkeling van het Surinaams nationalism; natievorming als opgave. (proefschrift). Delft: Eburon. (p. 32).
Redactie Zeeuwse Ankers. 25 november 2014. Verhaal Fort Zeelandia. Zeeuwse sporen in Suriname. [Online] (geciteerd op 12-09-2016). Beschikbaar op: <URL: http://www.suriname.nu/701vips/abrahamcrijnssen.html. http://www.zeeuwseankers.nl/nl-NL/verhaal/962/fort-zeelandia.
Rijssen, J. & Wijks, R. (2004). Koenders’ leven en werk; een biografische impressie. Amsterdam: Tata Koenders Sabi Oso (pp. 11, 22).
Saunders, M., Lewis P., & Thornhill A. (2008). Methoden en technieken van onderzoek. [Research Methods for business students]. (4e ed.). Vert. Smitt, P., & Ulsda, K. Amsterdam: Pearson Education Benelux bv. (pp. 546-550, 555-568).
Saunders, M., Lewis P., & Thornhill A. (2011). Methoden en technieken van onderzoek. [Research Methods for business students]. (5e ed.).Vert. Smitt, P., & Ulsda, K., & Smeets, I. Amsterdam: Pearson Education Benelux bv. (p. 532).
Simons, R.D. Dr. Herman Daniel Benjamins 1850-1933 door R.D. Simons. In Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren. Emancipatie, 1863-1963. Biografieën. Beschikbaar op: <URL: http://www.dbnl.org/tekst/_ema001eman01_01/_ema001eman01_01.pdf
Van Helvoirt, J. (z.j.). Stamboom Van Helvoirt Koenders » Julius Gustaaf Arnout (Papa) Koenders [Online] (geciteerd op 12-09-2016). Beschikbaar op: <URL: https://www.genealogieonline.nl/stamboom-van-helvoirt-koenders/R859.php
Van Ommeren, H. Julius E. Muller. 1846-1902. Om het goud van Suriname. Door H. van Ommeren met een inleiding van Drs. C. de Jong. In Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren. Emancipatie, 1863-1963. Biografieën. Beschikbaar op: <URL:http://www.dbnl.org/tekst/_ema001eman01_01/_ema001eman01_01_0006.php?qmuller#hl1 (p. 78).
Noten
Bij de bronvermelding is gebruik gemaakt van stijlgidsen – ingegeven door de American Psychological Association (APA) – die vorm kunnen krijgen in bijvoorbeeld de Nederlandse edities van Saunders et al. (2008/2011) en de handleiding van de Universiteit van Tilburg (2014).
[i] http://www.dwtonline.com/paramaribo-post/2015/01/08/historische-kalender-als-inspiratiebron/
[ii] Overleed op 10 februari 2001. Hij schreef hoorspelen, toneelstukken,, was uitgever, redacteur, leider van Afro Sranan, hoofd kaderopleiding PNR (Karg, 2015; 26 oktober).
[iii] gepensioneerd onderwijzeres en oud directrice van de Poolschool
[iv] Via het handelshuis Kersten in Paramaribo
[v] Deze uitzending vond plaats via Salto Carribean FM op 18 januari 2015 [Privé geluidsfile niet beschikbaar]
[vi] Bijvoorbeeld de oprichting van Thalia 27 april 1837; de opening van de Surinaamsche Bank 18 juni 1865; inwijding van de Rust en Vrede Kerk 12 november 1882; de eerste vrouwelijke geneeskundige, Selly Fernandes, 17 april 1916; het eerste particuliere radio station, Radio Paramaribo (RAPAR), 28 januari 1957.
[vii] Bijvoorbeeld https://www.genealogieonline.nl/stamboom-van-helvoirt-koenders/R859.php
[viii] 1 maart 1886 – 17 november 1957
[ix] Bijvoorbeeld http://www.suriname.nu/701vips/abrahamcrijnssen.html. http://www.zeeuwseankers.nl/nl-NL/verhaal/962/fort-zeelandia
[x] De wet luidde in dit verband ook het rangenstelsel (eerste, tweede, derde, en vierde rang) in.
[xi] De uitbreiding van de wet naar kinderen van immigranten (Hindostanen voorop) werd pas met het Bestluit van 28 maart 1878 geregeld (Gouvernements-Blad 1878. No. 7).
[xii] http://www.dbnl.org/tekst/_ema001eman01_01/_ema001eman01_01_0006.php?q=julius%20muller#hl1
[xiii] http://www.dbnl.org/tekst/_ema001eman01_01/_ema001eman01_01.pdf
Amsterdam, 17 september 2016
Kwasi Koorndijk, in de omgang brada Kwasi, is taal- en cultuuractivist, alsook transfor-matieantropoloog in de branche Onderwijs, Taal en Onderzoek bij Kwasi’s Sranan Consul-tancy (www.sranankwasi.com). In dit verband geeft hij innoverende cursussen Sranan plus – een herziene versie van het Sranan uit de slavernij- en koloniale periode. Hij onderzoekt en publiceert ook in het kader van de sociaal-culturele wetenschappen, w.o. in de bedrijfs-branche. Kwasi’s Sranan Consultancy is ook bedrijvig in de geesteswetenschappen.
RSS
Facebook
Twitter
