LPS verafschuwt Nederlandse voordracht: ‘Sinterklaas is racisme’
door Stuart Rahan
Het Landelijk Platform Slavernijverleden (LPS) verafschuwt de voordracht van de Nederlandse Commissie Immaterieel Erfgoed om de Sint Nicolaas Traditie door de Unesco genomineerd te krijgen op de Erfgoedlijst. Daarom zijn naar verschillende internationale VN-organen brieven gezonden waarin gelobbyd wordt om de nominatie af te wijzen. Ook zijn er brieven gezonden naar het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en immaterieel erfgoed, de fracties van de Tweede Kamer der Staten-Generaal en de verantwoordelijke minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen.
“Zoals verwacht bleven reacties uit”, beklaagt Barryl Biekman van het LPS zich. “Ook brieven aan premier Mark Rutte bleven onbeantwoord, want ook voor Rutte is de traditie inclusief het ‘zwarte Pietverschijnsel’ heilig.” Biekman stoort zich ook ontzettend aan het uitblijven van een reactie van de Tweede Kamer. “Nu hebben ze met de verkiezingen wel onze stemmen nodig, maar aanpakken van Black Racism, ho maar.”
Verwerpelijk
De discussie rond het fenomeen ‘Zwarte Piet’ is met de ratificatie door Nederland dit jaar van de Conventie Immaterieel Erfgoed van de Unesco, welke aangenomen is in 2003, nu verplaatst naar het internationale speelveld waar racisme, in welke vorm dan ook, verboden is. Zwarte Piet is voor de zwarte samenleving in Nederland verwerpelijk gelet op de historische context waarin de knecht van de ‘goedheiligman’ zijn intrede deed. En laat het nou net deze historische context zijn die Nederland (bewust) niet voorlegde aan de Unesco. “Om de ware aard van de traditie te omzeilen of te verdoezelen, is de karikatuur ‘Zwarte Piet’ en alle andere attributen en gebruiken in de relevante documenten weggelaten. Immers het zou de Unesco onwaardig zijn om racistische stereotypen die tot doel hebben volkeren te demoniseren via volkscultuur, volksgewoonten en volkstradities te ondersteunen. Vooral daar waar het om een volksgemeenschap gaat waarbij de meerderheid van het volk geen rekening houdt met de mensenrechten, gevoelens en het ‘lijden’ van een minderheid van het volk. De Unesco is een orgaan dat geacht mag worden er nauwlettend op toe te zien dat geen enkel mensenrecht (meer) wordt geschonden”, legt Biekman uit. In paragraaf 13 van de Durban Verklaring en Programma van Actie 2001 erkennen de VN-lidstaten, inclusief Nederland, dat ‘slavernij, slavenhandel, met inbegrip van de trans-Atlantische slavenhandel’, afschuwelijke drama’s waren in de geschiedenis van de mensheid. Niet alleen door de gruwelijke barbaarsheid ervan maar ook door de omvang. Het georganiseerde karakter en vooral door de ontkenning van de essentie van de slachtoffers.
“De VN-lidstaten erkennen voorts dat slavernij en slavenhandel misdaden tegen de menselijkheid zijn en dat het ook in die tijd ondanks de toenmalige opvattingen en wet- en regelgeving in het bijzonder de trans-Atlantische slavenhandel één van de grootste bronnen en uitingen van racisme, rassendiscriminatie, vreemdelingenhaat en aanverwante onverdraagzaamheid zijn geweest. Afrikanen en personen van Afrikaanse afkomst zijn het slachtoffer van deze daden en dragen nog steeds de gevolgen”, verwijst Biekman naar de huidige situatie.
Nederlandse misleiding
Het is precies om deze redenen dat de VN-lidstaten Afrikanen en personen van Afrikaanse afkomst tot een speciale doelgroep hebben verklaard op grond waarvan specifieke antiracisme actieprogramma’s dienen te worden gerealiseerd. Het LPS vindt het dan ook buitengewoon misleidend om een Sinterklaastraditie te presenteren als ‘pakjesavond’ met weglating van de elementen die wezenlijk onderdeel zijn van de traditie. “Dit met als doel om het op de Wereld Immaterieel Erfgoedlijst genomineerd te krijgen”, stoort Barryl Biekman enorm. Volgens het Nederlands Centrum voor Volkscultuur behoren tradities tot de culturele bagage die mensen van huis uit hebben meegekregen. Mensen geven de tradities van de ene generatie aan de andere generatie door, maar passen die tradities ook aan, zodat ze geschikt zijn voor hun eigen, hedendaagse leven.
Tradities hebben dus niet alleen betrekking op vroeger, het zijn gebruiken van vandaag, maar met een wortel in het verleden. Rituelen zijn ook tradities, maar hebben een plechtig karakter, zoals bidden voor het eten en bij begrafenissen. Immaterieel erfgoed is levend erfgoed. Je kunt het niet conserveren of restaureren, zoals monumenten, archiefstukken en museumvoorwerpen. Tradities en rituelen moeten een hedendaagse betekenis hebben, anders worden ze niet meer gebruikt en verdwijnen ze. Daarom is het belangrijk dat immaterieel erfgoed evolueert. “Immaterieel erfgoed is de schakel tussen heden, verleden en toekomst. Het geeft een gevoel van verbondenheid met vorige generaties, maar is ook toekomstgericht omdat mensen het willen doorgeven aan volgende generaties.”
Verkleuren helpt niet
Sinterklaas heeft al vele stormen overleefd. Het kinderfeestje stamt uit de zestiende eeuw. Halverwege de negentiende eeuw, vond men toen dat de goedheiligman een knecht nodig had. De slavernij in de koloniën was nog volop aanwezig en de enige geschikte knecht moest het karakter en uiterlijk van de Nederlandse welvaart vertegenwoordigen: de tot slaaf gemaakte Afrikaan werd ‘Zwarte Piet’. In de Nederlandse traditie en immaterieel erfgoed spreekt men zelfs over de acceptatie door islamitische kinderen.
Bewust wordt weggelaten dat de beïnvloedbaarheid van kinderen door zo’n feestje makkelijker tot stand komt terwijl aan de andere kant ad rem gereageerd wordt op mensen die anti Zwarte Piet zijn. “Er zijn nog steeds mensen die Zwarte Piet het liefst van kleur zien verschieten en hem willen bevrijden uit zijn traditionele knechtenrol.” Barryl Biekman reageert hierop als volgt: “Wij zijn niet tegen Sint Nicolaas. Laat Nederland vooral haar feestje vieren. Wij zijn tegen het concept ‘Zwarte Piet’. Wij zijn het aan onze nazaten verplicht om in actie te komen. Wij vinden dat besluitvormers bij de Unesco vooral ook bekend moeten zijn wat de visie is van de zwarte (Afrikaanse) gemeenschap in Nederland.” Lang was er geen belangstelling voor het immaterieel erfgoed totdat het Unesco Verdrag in 2003 werd aangenomen. Meer dan 140 landen hebben het inmiddels geratificeerd. Indonesië hoort ook tot deze landen. Suriname en Nederland nog niet. Een opdracht van de Unesco aan landen is dat zij het eigen immaterieel erfgoed in kaart brengen en documenteren. Naast de Werelderfgoedlijst van monumenten en landschappen (Verdrag van 1972) bestaat er een Werelderfgoedlijst voor immaterieel erfgoed, the Intangible Heritage List, dat inmiddels meer dan 200 elementen telt. “Maar wie beslist welke traditie, welk ritueel, welke dans belangrijker is dan een andere? Welke uitingen worden op nationaal niveau op de lijsten opgenomen? Welke identiteit wordt gepropageerd? Wat is het erfgoed van een land?” Allemaal interessante vragen volgens Barryl Biekman voor mensen die het proces in Nederland willen volgen, evenals de processen in het buitenland. “Maar daar Nederland nu de conventie heeft geratificeerd is alertheid geblazen.”
Solidariteit
“Vanuit het perspectief van Nederland als multiculturele samenleving is het belangrijk om in het proces van verzameling van onderwerpen ten behoeve van nominatie door de Unesco niet over één nacht ijs te gaan. Wat voor de ene burger of groepen van burgers belangrijk is om aan te merken als volksgewoonte die een plaats verdient op de Unesco Werelderfgoedlijst, kan voor de andere burger of groepen van burgers als verwerpelijk worden ervaren”, vindt Biekman. Daarom heeft het LPS mede namens het AAD (Africa and African Descendent) Netwerk Nederland in een brief van 23 november 2011 haar bezorgdheid richting de Unesco Parijs tot uitdrukking gebracht. Geen enkele vreedzame actie tot nu toe, ook de aangeboden petitie aan de Nederlandse regering via de Tweede Kamercommissie Justitie en Veiligheid, heeft geleid tot serieuze aandacht voor de zwarte roep tot heroriëntatie van het concept. “Dat is ondermeer de reden waarom wij ook aan de Unesco hebben gevraagd om een wetenschappelijk onderzoek in perspectief van Nederland als multiraciaal land. Dit vanuit een meervoudige onderzoeksmethodologie naar de (verwerpelijke/kwalijke) kant van de effecten van deze traditie. Een groene, gele of blauwe Piet zal niet helpen vooral als de attributen, fysieke kenmerken, taal en spraakgebruik, georiënteerd blijven op de uiterlijke kenmerken van de zwarte Afrikaanse mens”, vindt LPS-voorzitter Barryl Biekman. Suriname heeft in 2011 een motie van de NPS aangenomen ten aanzien van de traditie in Suriname.
Sinterklaas was na 1980 als evenement verbannen. In Nederland is vorig jaar woordkunstenaar en theatermaker Quinsy Gario hardhandig door de politie aangepakt toen hij protesteerde bij de aankomst van de boot. Een actie die niet onopgemerkt is gebleven en de discussie alleen positief heeft beïnvloed. Barryl Biekman verwacht solidariteit van de zwarte gemeenschap in Suriname en Nederlandse Caribische landen om bij hun Unesco te lobbyen deze traditie voor zuiver wat Zwarte Piet betreft af te wijzen.
[uit de Ware Tijd, 15/09/2012]
RSS
Facebook
Twitter
