Lio Booi a fayesé
E boneriano biba na Aruba, Hubert Obdulio “Lio” Booi, a bai sosegá ayera na Aruba na edat di 95 aña. Lio a nase dia 25 di yüli 1919 aki na Boneiru.
Segun informashonnan di medianan sosial, Lio Booi a traha 23 aña na Hollandsche Bank Unie na Aruba, despues na WEB, Toeristenbureau, Arubaanse Voorlichtingsdienst, Departamento di Kultura, Instituto di Kultura te ku aña 1980 ora ku el a baha ku penshun.
Hubert Booi a komponé e di tres kuplèt di e himno nashonal di Aruba, el a komponé tambe e himno nashonal di Boneiru “Tera di Solo”, sin lubidá su envolvimentu aktivo komo aktor, outor i poeta, pintor, músiko, orador i deklamadó. E tabata un figura bon konosí riba Aruba i algun tempu atras meresidamente a keda homenahiá pa tur loke el a hasi pa Aruba.
Ku Lio Booi sosegá na pas i forsa na su famianan.
Aruba i Boneiru a pèrdè un gran persona.
[Boneiruawe,com, 21 december 2014]
Lio a nace na Boneiro dia 25 di juli 1919 y for di 1937 e ta biba na Aruba. For di dia cu el a pone pia riba suela di Aruba, el a demostra su aprecio pa e isla aki cu su hendenan y su cultura. Prueba di esey ta su aporte grandi na nos himno “Aruba dushi tera”: E di tres couplet ta su inspiracion: “Grandesa di bo pueblo ta su gran cordialidad. Cu Dios por guia y conserva su amor pa libertad.”
Lio Booi tin diferente publicacion literario na su nomber, entre otro “Golgotha” publica na 1967 den “Antilliaanse Cahiers’, “Muchila” publica na 1969 y E Flamingo di Aruba” publica na 2006. Y ken no ta corda e exito grandi di su obranan musical “E perla di Caribe’ di 1955 y “Amor di Kibaima” di 1969.
Hubert Booi werd op 25 juli 1919 op Bonaire geboren en woont sinds 1937 op Aruba. Aanvankelijk werd hij door de fraters voorbereid om priester te worden. Hij leerde Latijn bij Pater Roghmans op Noord, maar het zou anders lopen. Hubert Booi is nu bekend als dichter en als kenner van het Papiamento.
Na verschillende functies als bankemployé en boekhouder, werd Hubert Booi waarnemend Hoofd van het Toeristenbureau en van de Arubaanse Voorlichtingsdienst (naast N.A. Piña). Vanaf 1963 werd hij Hoofd van het Bureau Cultuur en Opvoeding en vanaf 1978 tot aan zijn pensionering in 1980 functioneerde hij als Hoofd van het Instituto di Cultura.
In die posities groeide Hubert Booi uit tot een belangrijk promotor van het culturele leven op ons eiland. Zo was hij mede-oprichter van de Arubaanse Kunstkring en bestuurslid van de Sociedad Bolivariana. Daarnaast speelde hij toneel en schreef hij toneelstukken, gedichten en verhalen. Hij is auto-didactisch kenner van talen, waaronder Russisch, en auto-didactisch schilder. Als Papiamentstalig dichter schreef Hubert Booi onder meer liederenteksten voor Padú Lampe en de tekst van het Bonaireaanse volkslied. Er is nog veel ongepubliceerd werk van hem in de Collectie Ito Tromp in de Biblioteca Nacional Aruba, waaronder veel (gelegenheids)poëzie en liederen, en twee vertalingen: Un soño riba bispu di Pasku (Christmas Carroll) en een beginfragment van Romeo y Julieta (Romeo and Juliet). Zijn religieuze theaterstuk ‘Golgotha’ verscheen in 1967 in de Antilliaanse Cahiers; in 1969 publiceerde hijMuchila. Hij is vooral bekend wegens zijn musicals E perla di Karibe (1955) en Amor di Kibaima (1969). Behalve wegens deze publicaties en presentaties is Hubert Booi bekend als verdienstelijk declamator van eigen werk.
Hubert Booi reisde veel en voelde zich als talenkenner kosmopoliet, maar behield veel aandacht voor Aruba. In zijn werk staan twee thema’s centraal: de liefde voor het Papiamento dat immer zijn aandacht heeft gehad en van welke taal hij decennialang een groot promotor is geweest. Booi gaf vele cursussen aan wie Papiamento wilde leren, hij verzorgde lezingen voor radio en televisie over taal en cultuur in het programma Nos Tera, en hij was bijvoorbeeld lid van de spellingcommissies Daantje en Maduro.
Het tweede terrein is dat van de literatuur die hij beoefent in een Papiamento dat niemand minder dan ex-gouverneur en dichter-auteur Cola Debrot karakteriseerde als het “vloeiende adagio-ritme dat wij reeds kennen van Juan de Castellanos uit de zestiende eeuw.” (Debrot 1985: 206)
De Arubaanse criticus Henry Habibe wees op het magistrale taalgebruik en de muzikaliteit van de gedichten, op de humor en de spanningsopbouw in de verhalen. Hij rangschikte Hubert Booi’s werk bij de ‘literatura indianista’ omdat hij er een diep gevoeld nationalisme en persoonlijke identificatie met de Indiaan in aantrof. In dit verband is het gedicht ‘E ultimo Karibe’ wel het meest bekend geworden, dat Henry Habibe als volgt karakteriseerde: “pa su tema, [E ultimo Karibe] ta pertenesé na un konhunto di literatura indianista ku ta eksisti na henter Amérika latina, fo’i Argentina te Méxiko. Nos por bisa, trankil, ku e ta e úniko den su genero na nos idioma, o más konkretamente na Aruba, ja ku na Korsow no ta existi e género ei (indianismo) Den su afán romántiko Booi a buska un nota original pa Aruba (kolor lokal) i asina el a jega na identifiká su mes ku un indján: ‘e último Karibe’. I pa expresá asina su ‘nashonalismo’ e poeta a hasi uso di un rekurso masha frekwente den ‘Romantismo’ na Latino-Amérika: identifikashón ku un indjan.” (Watapana II-8, maart 1970: 4-7)
Hubert “Lio” Booi
Nos gran amigo Hubert Lio Booi a cumpli na juli ultimo, 90 aña, un edad cu ta prueba di un bida largo di hopi amor, di un bida familiar, social y cultural hopi rico, di experiencia y sabiduria.
Lio, manera hopi di nos ta yame, a nace na Boneiro y cu edad di 18 aña el a bin biba na Aruba. E tabata cerca e fraternan pa su preparacion pa pader. El a siña Latin cerca Pader Roghmans na Noord, pero destino a dicidi otro. Awor Hubert Booi ta conoci como poeta, declamador, traductor, compositor, musico, pintor y conocedo di Papiamento.
Lio a lanta su famia hunto cu su señora Ina cu hopi amor. Lio y Ina a haya 6 yiu.
E tabata traha como empleado di banco y como boekhouder, pa despues bira hefe suplente di Oficina di Turismo y Arubaanse Voorlichtingsdienst. Na 1963 Lio a bira Hefe di Oficina di Cultura y Educación y for di 1978 te ora el a bay cu penshun na 1980 el a traha como Hefe di Instituto di Cultura. Den e posicionnan ey Lio a crece bira promotor importante di e bida cultural riba nos isla. E tabata hunga comedia tambe y e tabata skirbi obra teatra, poesia y storia. E ta un conocedo autodidacto di idioma, entre otro di Ruso, y e ta un pintor autodidacto.
Lio a produci hopi.
Algun di su obranan literario ta: Golgotha, un drama religioso, publica den “Antilliaanse Cahiers”, 1969, Muchila, un antologia cu poesia y prosa, 1969, Amor di Kibaima, musical, 1970, E perla di Caribe, obra teatral, 1955, publica na 1998, E flamingo di Aruba, un antologia di hopi poema y storia, 2006, un publicacion di Editorial Charuba
Tin obra di Lio den diferente antologia:
- Di Nos, di Pierre Lauffer, 1971
- Cosecha Arubiano, 1983
- Pa saka kara, 1998,
- Isla di mi, di Frank Williams, 2000
Lio a ricibi na aña 1999 e prestigioso premio literario “Cadushi di Cristal” pa su trabou riba tereno literario, pa su contribucion na idioma Papiamento y su literatura. Instituto di Cultura tambe a reconoce Lio su trabou: e patio di Instituto di Cultura ta carga su nomber – “Plasa Hubert “Lio” Booi”. Na 1998 Biblioteca Nacional Aruba a duna homenahe na Lio y a publica e obra teatral di Lio “E perla di Caribe”, skirbi na aña 1955. Lio a biaha hopi y como un bon conocedo di idioma e tabata sinti su mes un cosmopolito, pero el a keda cu hopi atencion pa Aruba. Dos tema ta central den su obra. E prome tema ta amor pa Papiamento y e di dos ta e tereno di literatura na Papiamento. Pa Biblioteca Nacional Aruba ta un honor grandi pa dedica e prome anochi di Luna Cultural 2009 na Lio.
Fuente: Saca for di e.o. “E flamingo di Aruba”
[van biblioteca nacional aruba]
RSS
Facebook
Twitter
