blog | werkgroep caraïbische letteren

Landvreugd: Een verontrustend-complexe relatie

Natuurlijk gaat het over overspel, want overspel is hybriditeit. En het gaat over zwartheid en daarmee is direct ook witheid gegeven, tegenpool of component. En het gaat over thuiskomen en vervreemding. En het gaat over het verleden en de toekomst, over het oer en het bestaan-nu. En het gaat over liefde en ongemak, het schuurt, zachtjes of ruwer.

door Michiel van Kempen

Om met het laatste te beginnen: de eenmansexpositie Ososma (betekenis ongeveer: huisvrienden) van Charl Landvreugd bestaat uit twaalf “paviljoens” die in de hal van de nieuwe ruimte van CBK Zuidoost aan de Hullenberg 1 in Amsterdam-Zuidoost (vlak tegenover de Ikea) zijn getimmerd – in letterlijke zin: met heel veel en vaak hoge houtlatten zijn ze van elkaar onderscheiden. De “paviljoens” – die je in sommige gevallen middels houten vlonders moet betreden – zijn zo dicht op elkaar gebouwd dat je je er bijna tussendoor moet wurmen. Volgens de kunstenaar moet dat het gevoel van een labyrint versterken; dat zal best maar het lijkt ook wel alsof de hal simpelweg te klein was: sommige werken zijn zo groots van conceptualiteit dat ze meer beschouwingsruimte verdiend hadden. Hoe mooi het geheel in elkaar zit, zie je eigenlijk pas goed als je opklimt naar het tweede balkon van de hal en naar beneden kijkt. Vandaar zie je het ordeningspatroon: een vorm ontleend aan de tembe, de marronhoutsnijkunst. Die vorm is van kleur ontdaan en gekanteld, zodat die de plattegrond van de expositie is gaan bepalen.

De expositie van bovenaf gezien. Alle foto’s © Michiel van Kempen

De twaalf “paviljoens” dragen allemaal een label (Diaspora, Literature, Europa, Energies, Defiance enz.) en zijn elk genoemd naar een stad waar de kunstenaar gewoond en gewerkt heeft; als ordeningselement tamelijk willekeurig, want de tentoongestelde werken hadden evengoed naar onderwerp en auteursbiografie bij een andere stad kunnen horen. Maar er zijn drie andere zaken die aan het geëxposeerde een eenheid verlenen. Allereerst natuurlijk de tembe-vorm, die de kunstenaar zich als Afro-stedeling na enige aarzeling heeft toegeëigend (goed dat Marcel Pinas en Remy Jungerman hem dat zetje hebben gegeven). Vervolgens is er de schelpenvloer die kraakt onder je voeten (wat ook moet, volgens Landvreugd, het moet kraken en schuren) en die vloer draagt natuurlijk allerlei connotaties: de verwijzing naar de Afrikaanse kauri-schelpjes evengoed als het schelpenzand waarop de vroegste bewoning van Landvreugds geboorteland Suriname zich ontwikkelde. En het derde eenheidsbrengende element is natuurlijk de intense preoccupatie met alles wat zwart is, in alle denkbare betekenissen, het raison-d’être van Charl Landvreugd als kunstenaar.

Obelisk for Edgar Cairo

Wat is er dan in die “paviljoens” te zien? Heel veel, en het is van allerlei gedaante: sculpturen, foto’s, video’s, geluidsfragmenten, objets-trouvés. Al die zaken gaan onderling allerlei relaties aan, naar hun aard, naar hun onderlinge opstelling, naar de betekenis die ze dragen of die de kijker hun kan toekennen. Zo zijn er verschillende figuren met maskers, al dan niet beslagen met spijkers zoals in de voodoo-cultuur, die natuurlijk evengoed terugverwijzen naar oude Afrikaanse culturen, als naar de kubistische Picasso, als naar een nieuw half-abstract universum dat de kunstenaar zelf opeist. Landvreugd trekt gemakkelijk een lijn van de voorouders en al hun rituelen en symbolen (zoals in de winti-cultuur) naar een black-scy-fi-achtige toekomst. Een beeld uit zijn indrukwekkende reeks Transformerz staat met zijn voeten in een ondergrond van zout (waarmee de ‘zoutwaternegers’ worden geëerd die in de slaventijd uit Afrika naar de Amerika’s werden gesleept). Indrukwekkend in zijn soberheid is een obelisk die is opgedragen aan Edgar Cairo, de grote ‘neger-schrijver’ zoals hij zichzelf noemde, een prachtige vorm die van een zeskantige onderzijde soepel overloopt in een drievlaksvulling aan de top. Er is een galerij met portretten die van Landvreugd door de jaren heen zijn gemaakt en die je ook kunt bekijken vanuit autospiegels (auto-spiegel – ook de woorden ontleent Landvreugd in hun elementen). Het gaat over spiegel en gespiegeld-worden bij Landvreugd, over inclusie en exclusie.

Charl Landvreugd voor het werk Reclaiming

Het wonderlijkste van dit overzicht van vijftien jaar Landvreugd-denken en boetseren is wel dat het werk in zijn uiterste concentratie op zwart in de wereld, in de geschiedenis, in de culturen, op een gegeven moment ontstijgt aan het zwart. De rehabilitatie van veel verdrongen en verzwegen grootsheid blijft niet langer hangen aan het specifieke en de anekdote, het is ook de diaspora en hybriditeit voorbij, en wat zich openbaart is pure sculpturale kracht. Dat is bij al het schurende in de complexe relaties die Charl Landvreugd verbeeldt ook het ontroeringsmoment dat alleen een echte kunstenaar weet op te roepen.

Sculptuur in het zout.

Ososma is te zien in CBK Zuidoost aan de Hullenberg 1 in Amsterdam-Zuidoost (vlak tegenover de Ikea), nog te zien t/m 13 december 2019.


Ritual (kopro-beki en koperinstrumenten)

Energies (mixed media)

1 comment to “Landvreugd: Een verontrustend-complexe relatie”

  • Lieve Charl en Dennis,

    Wat fijn dat dat allemaal kan. ( ik bedoel de techniek dat ik ook alles kan bekijken.) Hartelijk dank voor de mail met de links.
    Ben nog steeds aan het lezen en verbazen. Alles nieuw voor mij.
    Van harte gelukgewenst met jouw tentoonstelling en veel succes
    met veel bezoekers.
    Ben sprakeloos !

    Lieve groeten uit Peiting.

Your comment please...

  • RSS
  • Facebook
  • Twitter