Kurá: nieuw boek van Willem van Lit (1)
Binnen afzienbare tijd verschijnt mijn nieuwe boek Kurá. Dit is mijn vierde boek over de situatie op de Nederlands Caribische eilanden. In tien afleveringen laat ik een uitgebreide samenvatting lezen van dit boek. Deel 1 is een inleiding op het boek.
Curaçao. Foto © Michiel van Kempen
Kurá, de synopsis
Iets achterlaten
Men vraagt mij wel eens waarom ik steeds weer schrijf over de Caribische eilanden. “Waar bemoeit die makamba zich mee’?, zie ik sommigen denken. Door mijn verblijf van een aantal jaren ben ik gefascineerd geraakt door het leven en de mensen daar en ben ik me verbonden gaan voelen met die gemeenschap. Voor dit boek heb ik een dertigtal mensen geïnterviewd. Met één van hen kwam het thema ‘learn, earn and return’ ter sprake. Er zijn mensen (of bedrijven) die uit erkentelijkheid iets achterlaten voor een land of een volk als uiting van dank bij bijvoorbeeld een jarenlang verblijf in dat land en voor het feit dat men er steeds met genoegen gewerkt, gewoond en geleefd heeft. Men wil iets terug doen voor het verblijf, het contact met mensen of de dingen die men heeft ervaren. Zo laten rijken of belangrijke personages iets tastbaar achter in de vorm van een monument, een museum, een instituut of ziekenhuis. Jacob Gelt Dekker is zo iemand voor Curaçao. Hij heeft een deel van een oude wijk op Otrobanda gerenoveerd en er iets moois van gemaakt. Hij heeft bijvoorbeeld tevens een museum van de slavernij opgericht. Door iets achter te laten laat men merken dat men actief betrokken is (geweest) bij de gemeenschap.
Omdat mij de middelen en mogelijkheden ontbreken een grote en dure organisatie of gebouw te financieren, doe ik dit in de vorm van dit werk, mijn studie, mijn onderzoeken en het schrijven van deze boeken. Het is een weergave van mijn interesse voor de eilanden en de mensen die er wonen en met wie ik wil meedenken in hun intenties tot een goed leven. Op deze manier wil ik deelgenoot worden van hun levensijver en zo uitgenodigd worden in de kurá, de tuin van het leven op de eilanden, omdat men daar geborgenheid vindt en het goede leven zich afspeelt. Kurá: dat is tegelijkertijd de typering van de titel van het verhaal dat voor u ligt.
Het verhaal in deze vorm en lengte is een résumé of – zoals de titel aangeeft – de synopsis. Het boek Kurá zelf verschijnt binnen afzienbare tijd. Dat wil zeggen dat alle thema’s uit dit stuk in uitgebreide vorm in het boek aan de orde komen. Daarin zijn ook de interviewverhalen nadrukkelijker terug te vinden, evenals een aantal invalshoeken bij thema’s die hier niet of veel minder aan de orde kunnen komen, gezien de beperkte ruimte. Deze synopsis is wel opgenomen in het boek als hoofdstuk 15.
Aruba vegetatie. Foto © Michiel van Kempen
Hoe te leven?
Mijn vorige boek over de Nederlands Caribische eilanden (Cariben laten we het onmogelijke vragen) ging over de fascinatie voor de woede, schaamte en angst, de emoties die grip hebben op de menselijke betrekkingen in die situatie. Ik was op zoek naar de aard van de krachten die een belemmering vormen voor verdraagzaamheid, een samenbindende kracht die onontbeerlijk is voor een gemeenschap in ontwikkeling. Ik eindigde mijn boek in mineur door de toen heersende politieke spanningen die getuigden van grove bejegening, van banaliteit, van ongerichte boosheid en voortdurende beschaming. Dat was zo in 2013. In het laatste hoofdstuk schreef ik over de mogelijkheden tolerantie op constructieve wijze kansen te geven.
Het uitgangspunt van dat boek was echter niet hoopgevend, maar ik wilde wel de elementen ontdekken die tot een nieuw elan konden leiden. Ik ging uit van de stelling dat er binnen het koninkrijk sprake is van een ziekmakende omhelzing in de relaties. Men loert voortdurend op mogelijkheden elkaar uit te sluiten. De tegenstellingen worden steeds op scherp gezet, terwijl men elkaar toch niet kán of wíl loslaten. Er is sprake van een slepende stagnatie; men zit gevangen in een voortdurend uitgesteld leven doordat men op de eilanden geen definitieve keuze wenst te maken hoe men verder wil. Men zit bekneld in een pathologische omstrengeling van schuld en schaamte. Mensen ondervinden de druk van verschillende complexen, woede en afgunst; vanuit het Europese deel van het koninkrijk is dat de hebzucht en arrogantie. Op deze manier kan men niet aan elkaar ontsnappen: de ánder kán en mág mij niet begrijpen. Ik eindigde met de constatering “Ons heilige geheim (dat van de Caribische mens) ligt verborgen in de geschiedenis, de tradities, en de ideeën die u nooit zal begrijpen’. Dit wordt uitgesproken met een narrige ondertoon of met hooghartige onverschilligheid, vlak en emotieloos, afhankelijk van wie het zegt. En dát betreft nu juist de grote leugen omdat men zichzelf het avontuur ontzegt van de dynamiek van authenticiteit en identiteit”. Tegelijkertijd vroeg ik me af hoe men in deze situatie verder zou kunnen; hoe de mensen op de eilanden de essenties en de bedoeling van ‘hoe te leven’ zouden kunnen vinden? Hoe te leven? Dat was de vraag die in mijn hoofd bleef doorzeuren. Hoe zouden de bewoners van de eilanden het nieuwe leven dat door de opheffing van het land Antillen was beloofd, tot uitvoering te brengen? Welke opties zijn er en hoe geef je er gestalte aan? Dat was de opstap naar een nieuw verhaal, het verhaal dat hier voor u ligt.
Curaçao. Foto © Michiel van Kempen
Een andere toonsoort
Na dat boek bedacht ik dat ik in een andere toonsoort verder moest denken. Ik besloot het de mensen te gaan vragen. Dertig mensen hebben mijn vragen beantwoord. Zij komen uit verschillende hoeken en lagen van de samenleving op de eilanden. Soms gebeurde dat vragen op schrift, maar meestal in de vorm van een interview. Ik vroeg naar de kwestie ’hoe te leven’. De thema’s die bij deze vraag horen, gaan over het goede leven: hoe streven mensen hun levensplan na? Wat zijn de aspiraties, soms de diep gevoelde motieven voor het bestaan? Ik vroeg naar de kansen maar ook de bedreigingen, de mate waarin mensen betrokken worden bij het maatschappelijke leven, het (zelf)vertrouwen, de zelfontplooiing, de redelijkheid, gedrevenheid, de functie van maatschappelijke instellingen, de zorg voor de jeugd, het onderwijs en de maatschappelijke veiligheid. Bij elkaar vormen deze thema’s (en nog diverse andere) de ideeën bij het goede leven. Daarnaast heb ik nog gevraagd naar hoe het leven verandert met de nieuwe situatie, sinds 10 oktober 2010 toen het land Antillen op de schop ging.
Bij de antwoorden heb ik ook een verdere analyse gemaakt waarbij ik gekeken heb naar wat anderen vinden van de thema’s die genoemd zijn: het goede leven en alle daarbij behorende concepten. Het gaat dan om onder andere Karl Popper, John Rawls, Fernando Savater, Charles Taylor, Frantz Fanon, Achille Mbembe, Martha Nussbaum, J.P. Guépin, Hans Achterhuis en nog diverse anderen. Voorts heb ik kenners van de eilanden en het Nederlands kolonialisme bij deze studie betrokken, zoals Aart G. Broek, Wouter Veenendaal, John Jansen van Galen, Michiel van Kempen, Freek van Beetz en diverse anderen meer. Hierdoor kreeg ik meer profiel en duiding op de antwoorden.
Sint Maarten (vóór de orkaan van 2017). Foto © Michiel van Kempen
In deze synopsis van Kurá komen achtereenvolgens de volgende thema’s aan bod: (1) een gedachtevorming rond het begrip het goede leven, (2) de zelfredzaamheid als het belangrijke middel voor een goed leven, (3) het belang van kinderen en jeugd als het over het goede leven gaat, (4) het sociale functioneren van de mens: het samen leven, (5) de functie van de natie en autonomie, (6) materiële zaken, economie, welvaart en gezondheid, (7) de politiek, (8) de belangrijke functie van het onderwijs, (9) de aard en instelling van mensen op de eilanden en het probleem van evenwaardige wederkerigheid, (10) de criminaliteit, een van de grootste plagen, (11) de wijze van betrekken van bevolkingsgroepen bij de ontwikkeling van het goede leven en (12) de ontwikkelingen op de eilanden sinds 10 oktober 2010, waarbij ook de relatie met Nederland wordt besproken. Dit is de volgorde die ook in het boek zelf is gehanteerd.
Vervolg, deel 2, klik hier
RSS
Facebook
Twitter
