Kunstige roman van Ronny Lobo
door Jos de Roo
Van de roman Bouwen op drijfzand (2013) verscheen in januari 2015 de tweede druk. Terecht, want Ronny Lobo schreef een vernieuwend werk met hoogst originele motieven. Het is aanvankelijk een ode aan de architectuur en waar vindt men die verder in de Curacaose literatuur? Maar het is ook een tegenhanger van het motief van de macho-figuur met zijn veelwijverij, zoals een ouderwets woord het uitdrukt. Het spiegelbeeld van zo’n macho is de romanfiguur Karin, die aan veelmannerij doet.
Ronny Lobo
Hoe ongebruikelijk dit thema is, blijkt al uit het feit dat hier bij mijn weten geen term voor is. Dit tweede motief is evenzeer vernieuwend als het eerste. Op zichzelf genomen zouden deze motieven geen reden zijn opnieuw dit werk te bespreken. Ze worden beide in eerdere recensies genoemd, al wordt het veelmannerij-motief meestal niet als een nieuwigheid opgemerkt. De reden dat ik toch opnieuw aandacht vraag voor Bouwen op drijfzand is dat nog niet ter sprake is gekomen dat de architectuur in de roman een metafoor is voor de man-vrouwrelatie: het werk van een architect is bouwen op drijfzand, net als het aangaan van een monogame relatie.
De ode aan de architectuur gebeurt via de ik-figuur Kenzo Schmidt, die net als de schrijver zelf een bekroonde architect is. Met hem beleeft de lezer de bouw van twee huizen vanaf het ontwerp tot en met de realisatie ervan. Wat voor een leek vooral een technische zaak lijkt, blijkt in het verhaal van Lobo een spannend proces. Vooral het overleg met de opdrachtgevers over het ontwerp is ongewis. Een architect moet de wensen van zijn opdrachtgever uitvoeren. In Bouwen op drijfzand zijn dit twee koppels: Karin en Roy op Bonaire en Paul en Heidi uit Mexico die op Curaçao een huis willen aan het Spaanse Water. Een probleem voor Kenzo is dat Karin en Roy heel verschillende wensen hebben. Zíj wil ruim en luxe wonen, híj vindt dat overdreven en wil alles zo simpel mogelijk. Ook Paul en Heidi zijn het onderling niet eens. Hoe Kenzo zonder partij te kiezen toch de partners op één lijn weet te krijgen is een kunststukje. Te meer omdat hij vasthoudt aan zijn hoogstaande esthetische en ecologische normen.
Flagstones (Nederlandse Antillen)
Een paar dat samen een huis wil bouwen, moet het allereerst onderling eens worden en dat betekent een bewustwordingsproces van verborgen wensen en verlangens. Het betekent ook geven en nemen, onderlinge openheid en eerlijkheid, ruimte geven aan de ander. Bij dit proces heeft architect Kenzo een stimulerende rol en de manier waarop Lobo dit traject van de bouw beschrijft, is buitengewoon boeiend. “Bouwen”, zegt Kenzo, “is per definitie een compromis. Let wel, niet in de zin van geen of halfslachtige keuzes maken. Ik bedoel dat als je voor het ene kiest, je tegelijkertijd besluit het andere niet te kiezen en daar ook vrede mee hebt.” Het lijkt allemaal van een leien dakje te gaan, totdat blijkt dat Heidi ongeneeslijk ziek is. Kenzo vreest nu dat haar man de bouw zal stopzetten, waardoor al zijn werk voor niets zou zijn geweest, wat hem doet verzuchten: “Hoe onbelangrijk kan de kleur van tegelvloeren worden. Het was als bouwen op drijfzand.”
Beide citaten verbinden het architectuur-motief met dat van de veelmannerij, want op dit punt van de roman is het zwaartepunt van de vertelling al verschoven van de architectuur naar de onderlinge relaties. Al bij de eerste keer dat Karin voorkomt in de roman denk je als lezer dat er wel iets tussen haar en Kenzo zal gaan gebeuren. Hij ziet dan “een knappe, jonge Indisch ogende vrouw met een vriendelijke uitstraling, een huiveringwekkend mooie lichtbruine tint, stralende ogen.” Ze blijkt ook nog eens intelligent te zijn. Kenzo zelf is al drie jaar gescheiden omdat zijn vrouw hem bedroog. Ook al was hij van plan nooit iets met de vrouw van een ander te hebben, hij wordt magisch tot haar aangetrokken. Als hij per ongeluk ontdekt dat Karin niet alleen de liefde bedrijft met Roy en hem, maar ook met Paul, is hij de gevangene van zichzelf en zijn beroep. Hij kan niet met haar breken en hij kan er met haar niet over praten, want zij houdt haar relatie met Paul tegenover hem geheim. Zou hij erover beginnen, dan zou hij beide opdrachten verliezen.
Karin doet het tegenover hem voorkomen dat ze hem eigenlijk verkiest boven Roy, maar ze zegt dat bij haar de echte vlinders al snel gevlogen zijn, dat Roy niets tekort komt en dat ze een overschot aan liefde heeft. Ze begrijpt niet waarom Kenzo er een schuldgevoel over heeft, dat hij Roy bedriegt. Ze zegt: “Je moet de heerlijke dingen van het leven niet te zwaar opvatten. Dan verliezen ze hun heerlijkheid.” En: “Genot moet je niet analyseren, want dan blijft er niets meer over.” Kenzo hunkert naar een monogame relatie. Hij zegt tegen Karin: “Ik wil van iemand kunnen houden, zonder twijfel en zonder condities”, waarop Karin antwoordt dat ze de illusie dat unconditional love zou bestaan, allang heeft laten varen. Zij vindt het dus bouwen op drijfzand.
Karin raakt zwanger. Van wie blijft onduidelijk, maar ze gaat met Roy trouwen. Het is voor Kenzo reden om niet meer naar Bonaire te gaan en de begeleiding van de bouwwerkzaamheden aan iemand anders van zijn bureau over te dragen. Het verhaal heeft een verrassend slot; ik zal het niet verraden, hoe verleidelijk het ook is om mee te varen op de spitsvondigheid van Lobo. Wel wil ik nog iets zeggen over de uitwerking van het veelmannerij-motief. Het is in Bouwen op drijfzand gesitueerd in de betere milieus en raciale en sociale verhoudingen spelen er geen enkele rol in. Het is echt de tegenpool van het macho-motief waar de mannen aan de touwtjes trekken. Hier windt de vrouw drie mannen tegelijkertijd om haar vingers en liegt en bedriegt om dat zo te houden.
Zo is het bouwen en de architectuur een metafoor geworden voor de man-vrouwverhoudingen. Relaties aangaan is ook bouwen op drijfzand. De boodschap blijft: je moet kiezen en dat heeft consequenties dat je iets anders niet kiest. Het is een hoogst originele metafoor waarop deze roman is gebouwd. Bouwen op drijfzand is een vernieuwende roman in de Curaçaose literatuur.
Het vervolg Tirami sù (20015) is dat veel minder. Uit de verschillende relaties zijn twee kinderen voortgekomen, Elroy en Silvana. Elroy gaat door voor de zoon van Karin en Roy, en Silvana is geadopteerd. Zij vallen als een blok voor elkaar als ze op dezelfde Curaçaose school terechtkomen. Maar ze twijfelen aan hun afkomst en gaan ernaar op zoek. Het verhaal is als een aflevering van de tv-serie Spoorloos, met internet in de hoofdrol voor de ontknoping. Toch is het een teleurstelling voor wie Bouwen op drijfzand met bewondering heeft gelezen. Wie de afloop van deze roman kent, weet al vanaf het begin wat Elroy en Silvana zullen ontdekken. De spanning is weg. Dat Lobo’s tweede werk teleurstelt, neemt niet weg dat de kwaliteit van zijn debuut mij verlangend doet uitzien naar zijn volgende roman.
.
Ronny Lobo, Bouwen op drijfzand. Haarlem, In de Knipscheer, 340 blz.
Ronny Lobo, Tirami sù. Haarlem, In de Knipscheer, 262 blz.
RSS
Facebook
Twitter
