Kirindongo: Curaçaose kunstenaar van geestelijke vrijheid
door Jerry Dewnarain
Als je eens op Curaçao bent geweest en naar Westpunt oftewel Banda Abou bent gegaan dan heb je vastwel de beelden van Kirindongo bij de rotonde Zegu op Weg naar Westpunt gezien. Een hoge boog van verroest metaal en een leguaan van afgedankt aluminium. Dit monument van beide onderdelen tezamen is buitengewoon indrukwekkend en is vervaardigd door Yubi Kirindongo (1946). Hij is een internationaal bekende Curaçaose kunstenaar en heeft in vele landen geëxposeerd. Bij LM Publishers verscheen onlangs Rebel in de kunst, een mooie uitgave over zijn kunstwerken. Op zijn 16e verliet Kirindongo Curaçao als verstekeling op een vrachtschip. Op zee werd hij ontdekt. Na negen maanden ging hij in Europa van boord. Het waren de roerige jaren zestig en de kunstenaar zwierf jarenlang door verschillende landen zonder vaste woon- of verblijfplaats. In de jaren tachtig keerde hij terug naar Curaçao om mee te werken aan natievorming. Hij volgde er een opleiding tot docent. Uiteindelijk was lesgeven niet zijn ding. Hij zegde de baan op en werd fulltime kunstenaar. Hij ontwikkelt hij zich tot een geëngageerde kunstenaar, die zich inzet voor een verregaande emancipatie van de zwarte bevolking. Hij zet zich door zijn kunst in voor sociale veranderingen.
‘Ik heb voor dit vak gekozen omdat ik kan werken wanneer ik wil. Ik werk om te leven. Mijn koppigheid heeft ervoor gezorgd dat ik op dit pad ben gebleven,’ vertelt hij in een interview. Vijfendertig jaar zit hij inmiddels in het kunstenaarsvak dat overigens niet zijn eerste passie was. ‘Ik wilde varen. Het avontuur omarmen. Ik hing op de werf van de Annabaai rond. Bij het Zeemanshuis probeerde ik ergens aan te monsteren. Net zolang totdat dat lukte en ik op een Zweeds schip terecht kwam.’ Reizen, weg van Curaçao en de wereld zien. ‘Maar nog niet met een oog voor de mooie dingen. Ik heb in Europa veel rondgekeken maar echt gezien… nee dat kwam later pas.’ Tien jaar vertoeft Kirindongo in het buitenland. Als hij terugkomt, wordt hij leerkracht handvaardigheid. ‘Dat hielp me met weer aarden op Curaçao.’ Hij is er gebleven en werd de kunstenaar die al sinds zijn jeugd in hem verstopt zat. Kunst maken is voor hem een ‘way of life’ en hij is één van de weinigen die er ook zijn levenswerk van heeft weten te maken. “Iets is kunst als het wat met je doet. Het roept een emotie bij je op. Het raakt je, ontroert je. Dat bepaalt niet de kunstenaar, maar degene die het kunstwerk ervaart.’ En deze kunstenaar heeft gelijk: de mooie plaatjes van zijn kunstwerken in zijn boek Rebel in de kunst raken je. Yubi Kirindongo maakt geen popart. Wat hij doet hoort bij hem en als je hem wilt plaatsen dan is hij veel meer beïnvloed door het surrealisme en Cobra. Daar staat hij niet alleen in, want veel Curaçaose kunstenaars zien zichzelf als (late) Cobra-aanhangers. Bij Kirindongo zie je ook die affiniteit met Cobra, met zijn anti-academisme, transculturele belangstelling en het gebruik van oerbeelden en kinderlijke vormen. Te zien zijn beelden van autobumpers en andere auto-onderdelen. Ook andere afvalmaterialen en gevonden voorwerpen vormt Kirindongo om tot betekenisvolle en sociaal geëngageerde beeldhouwwerken. Met de bumpersculpturen is er iets bijzonders aan de hand: het lijkt of ze met het grootste gemak in elkaar zijn gezet, maar dat is schijn. De manier waarop Kirindongo de verschillende onderdelen monteert en aan elkaar last, is enorm belangrijk. Hij doet dat zeer zorgvuldig. Het glimmende chroom lijkt ze gewichtloos te maken, alsof ze zweven. (bijvoorbeeld de kunstwerken op p.73). De flamingo’s en kolibries die uit dat weerbarstige staal tevoorschijn komen zijn geen toeval. Deze beelden verwijzen naar de slavenhandel en de Afrikaanse diaspora. De vogels vliegen als het ware hun vrijheid tegemoet. De lichamen van de slaven zijn vastgeketend, maar hun geest en fantasie zijn niet te temmen en kunnen ontsnappen uit de hel van de slavernij. Ze zijn vrij…
Naast ijzer en staal verwerkt de kunstenaar uit Wishi gereedschap als pikhouwelen, schoppen en hamers. Ook die attributen refereren aan de slavernij. Hij verbeeldt er het lijden mee van de slaven. Hij maakt het lijden lichter zonder afbreuk te doen aan de ernst ervan. Dat maakt zijn werk sterk en van grote kwaliteit. Met een paar ingrepen verandert hij de betekenis van het voorwerp en transformeert het tot iets nieuws. Het wordt een positief beeld dat een uitweg biedt. Welke symbolen hij ook gebruikt, hij laat het materiaal zijn ‘taal’ spreken. Het maakt niet uit of de beelden van ijzer, hout, rubber, fossiele koraalstenen of plastic zijn, ze vertellen het verhaal over de bewustwording van de kwetsbaarheid van de aarde, de schoonheid en de kracht van de natuur en de enorme hunkering naar geestelijke vrijheid. Welke meerwaarde heeft het kunstboek van Kirindongo voor ons? Het belangrijk is dat studenten Beeldende Kunst en kunstenaars kennismaken met internationale kunstuitingen. Als informatiebron, als referentiekader, maar ook om zich eraan te meten. Door internationale invloeden toe te laten en te verwerken in eigen kunstwerken, slaagt iedere kunstenaar erin om zijn eigen kunstenaarschap verder te ontwikkelen.
Yubi Kirindongo, Rebel in de kunst, Stichting LM Publishers, Arnhem, 2014, ISBN 978 94 6022 276 4.
De tentoonstelling is tot 1 juni nog te zien in museum Beelden aan Zee, Scheveningen.
RSS
Facebook
Twitter
