Kathleen Ferrier aan de Wilderskust: een historische zoekplaat
Kortgeleden dook een tot nog toe onbekende hernieuwde editie van het beroemde 18e eeuwse werk van John Gabriel Stedman‘s “Reize naar Suriname” (2) op met enkele uitzonderlijke met de hand ingekleurde prenten die op treffende wijze ‘de constante’ en ‘de verandering’ van de geschiedenis illustreren. In dit buitengewoon groot formaat foliant werd ook een ingestoken briefje gevonden met in houterig handschrift een gezelschapsspel vraag: “Men zoeke de zeven verschillen tuschen dezen twee platen.” Nu het is aan de trotse bezitter van dit boekwerk om dit spel door zijn gasten te laten spelen. Wat het woord “gedoogvrouw” moge betekenen hebben wij tot op heden niet kunnen achterhalen, zo konden verscheidene kunsthistorici en biologen ook geen antwoord geven op de vraag wat voor een soort vogel op de rechter plaat te zien is. Een Belgisch historicus die bij toeval ook met deze laatste vraag geconfronteerd werd, zei te vermoeden dat het om de Blauwvoetmeeuw ging en wist zelfs enkele strofes uit een Vlaams strijdbaar studentenlied – aan dit dier opgedragen – te citeren:
Ja wij zijn der Vlamen zonen,
sterk van lijve, sterk van ziel,
en wij zou’n nog kunnen tonen,
hoe de klauw der Klauwaars viel.
Op ons vane vliegt de Blauwvoet,
die voorspelt het zeegedruis,
en de Leeuw er met zijn klauw hoedt
mijn lieve dierbaar kruis.
Weg de bastaards, weg de lauwaards.
ons behoort het noordzeestrand,
ons de kerels, ons de Klauwaars,
leve God en Vlaanderland! (3)
Hoe dit alles te rijmen en waarvandaan nu het verband komt met Suriname – dat toch een wereldzee ver van de “blonde noordse stranden” verwijder is, is nu moeilijk meer te achterhalen… zeker is dat afbeeldingen in hun eigen tijd gezien en begrepen dienen te worden, dat zal iedere gestudeerde iconograaf beamen.
——————-
(1) Prent oorspronkelijk op verzoek gemaakt voor ‘Oerdigitaalvrouwenblad‘ een uitgave onder redactie van Henna Goudzand Nahar, een feministisch getint digitaal blad dat een sterke band heeft met Suriname. De vraag was of ik een prent wilde maken die ging over de positie van vrouwen in de huidige politiek, waarbij bij mij direct de persoon en de recentelijk ingenomen positie van CDA politica Ferrier voor ogen kwam. Ferrier, dochter van de eerste president (1975-1980) van Suriname Johan Ferrier (1910-2010). Zij maakte het – na aanvankelijke oppositie, mogelijk om de vereiste de helft +1 meerderheid in het parlement voor de nieuwe regering Wilders/Rutte te verkrijgen. Van dissidente oppositievrouw werd zij tot gedoogvrouw. “De Wilde Kust” verwijst naar de oude benaming van de drie Zuid Amerikaanse Guianas, gelegen aan de kust gaande van de Orinoco in het huidige Venezuela tot de Amazonerivier in Brazilië, waarbinnen ook het huidige Suriname lag. Avonturen aan de wilde kust is ook de titel van de historische vertellingen van Albert Helman over ditzelfde gebied, gepubliceerd in 1982.
(2) De gebruikte editie van de plaat uit het boek van Stedman is een met de hand ingekleurde (latere 1818) Italiaanse editie in het bezit van de Universiteits Bibliotheek Amsterdam.
Auteur/Vervaardiger: Stedman, John Gabriel (1744-1797) & Lescallier, Daniel (1743-1822)
Uitgever Te Amsterdam : by Johannes Allart
Jaar: 1799-1800
Uitgever/Drukker Amsterdam Allart, Johannes (1773-1812) 077133641
Collatie: 4 dl ill., portr., krt in-8
Annotatie: Met 42 platen en krt. deels uitsl., gen. I-XLII
Vert. van: Narrative of a five years’ expedition, against the revolted negroes of Surinam, in Guiana, on the wild coast of South America, from the year 1772 to 1777 …. – London : J. Johnson & J. Edwards, 1796
Inhoud: Bevat ook twee aanhangsels over Suriname en Cayenne, door Daniel Lescallier, ontleend aan de Franse vertaling.- Paris/Lausanne, 1799
Referentie : Tiele (Bibl.) 1046
(3) De Blauwvoet is het bekende strijdlied van de katholieke Vlaamse studentenbeweging. Het wordt ook Het lied der Blauwvoeten of tegenwoordig het lied der Vlaamse zonen genoemd, naar de eerste regel van het lied. Het was oorspronkelijk het strijdlied van de 19e eeuwse studentenbeweging Blauwvoeterij. Het lied werd door Albrecht Rodenbach gedicht op 25 september 1875. De muziek werd gecomponeerd door Emiel Hullebroeck. Er bestaat ook een minder bekende toonzetting van Johan Destoop. Het lied past in de strijdlyriek van de 19de-eeuwse Romantiek, maar komt ook terug in de latere Vlaamse nationalistische beweging, zoals die zich bijvoorbeeld nog doorzet in de IJzerbedevaart.
De volledige (moderne) tekst variant staat op: http://nl.wikisource.org/wiki/De_Blauwvoet
Het Historisch Nieuwsblad publiceerde eerder (2009? niet na te gaan omdat deze historici vergeten zijn om hun artikelen op hun website te dateren!) een nogal oppervlakkig stukje over de frappante gelijkenis tussen de meeuw van de Partij voor de Vrijheid PVV en de meeuw zoals gebruikt als symbool door de NSB op een affiche in 1941 “Wat wilt u vrijheid of knechtschap.” Een dier als ‘totem’ is natuurlijk een zeer algemeen voorkomend fenomeen, dus ook bij politieke partijen, van ezels en olifanten tot beren en leeuwen. De zeemeeuw wordt evenzeer als typisch Nederlands in Nederland, als typisch Japans in Japan ervaren… dat heb je met zeevogels en kusten. Voor ons aardgebonden tweevoeters is de door het zerk flitsende meeuw die tegen een donkerende lucht en daar doorheen schietende zonnestralen het licht op zijn witte bast weerkaatst, een mooi symbool van ‘de idee van vrijheid’. Dit is op talloze wijzen in beeld en schriftcultuur terug te vinden. Of dieren er enige ideologie op na houden die vergelijkbaar zou zijn met onze ‘ismen’ valt te betwijfelen. Dierenfabels zijn mensenproducten. De kop van het artikel in dit door historici gemaakte digitale blad, “Wilders gebruikt ‘besmet’ logo”, dekt de al te beperkte lading van het artikel goed. De historici laten immers na, de gebruikte meeuw-symboliek verdergaand cultuurhistorisch te duiden. De door mij genoemde associatie met de Belgische ‘Blauwvoeten’ beweging, die eveneens de meeuw als symbool gebruikte, bedoelt dan ook niet die Vlaams nationalistische beweging simpelweg als ‘rechts’ of ‘fascistisch’ weg te zetten en daarmee de PVV-partij van Wilders te defameren. Het vereenvoudigen van historische overeenkomsten is een specialiteit van Geert Wilders. Het kan niet zo zijn dat de opvattingen van Wilders met een zelfde methode bestreden kunnen worden. Mij fascineren eerder de gelijkenissen in de ideaalbeelden van deze twee politieke bewegingen. Dat wordt dus het onderwerp van een nieuwe studie.
RSS
Facebook
Twitter
Prachtige persiflage! Deze nieuw ontdekte Stedman verdient het om tijdens het interview van Anil Ramdas met Kathleen Ferrier groot geprojecteerd worden: nu al de vondst van de eeuw.