Kasmiran, een man van cultuurbehoud en overdracht
door Tascha Aveloo
PARAMARIBO – De plechtigheid waarbij er afscheid wordt genomen van de overleden Samidi Kasmiran(80), is heel sereen. Op de crematieplaats van Hodie Mihi Cras Tibi zijn familie en vrienden bij elkaar om Pak Kasmiran de laatste eer te bewijzen, soms heel erg emotioneel maar vooral met diepe eerbied en statigheid.
Voornamelijk gekleed in batikstof of geheel in het zwart, naar Javanistische adat (gewoonte), neemt men plaats op stoelen die ruim anderhalve meter van elkaar staan geplaatst. Er worden geen handen geschud of een troostende brasa gegeven, maar de handen worden bijeen gebracht, men kijkt elkaar in de ogen en maakt een eerbiedige hoofdbuiging. “We hebben hem ruim vijftien jaar mogen kennen als een man die leefde voor cultuurbehoud en overdracht. Hij leefde voor de cultuur”, vertellen de broers Edward en Kenneth Redjopawiro. “Op alle evenementen die wij organiseerden was hij aanwezig en omgekeerd stond hij erop dat we bij al zijn events waren. En wij moesten altijd zingen”, lacht Edward.
Volgens Kenneth was Kasmiran een cultuurman in hart en nieren. “Hij was er bijzonder trots op dat wij als hooggeschoolden gewoon waren gebleven. Geen hoogmoed, maar bovenal dat we interesse en respect tonen voor de cultuur en altijd meedoen. Hij nam ons altijd als voorbeeld”, licht Edward toe. Pak Sapto Sopawiro heeft ook alleen lovende woorden over Kasmiran. Hij prijst zijn kennis over de oude ludruk en gamalenliederen. “Hij was één van de eerste Javanen die op de radio zijn eigen Javaans programma had. Eerst bij Apintie en later ook bij Rapar. Hij danste, deed ludruk en was een goede zanger. En wat ik ook van hem waardeer is dat hij zich altijd heeft ingezet om die kennis die hij had over te dragen. Ik word daarom ook niet moe om te doen aan kennisoverdracht zodat de Javaanse cultuur niet verwatert en ook niet verloren gaat”.
Bij het afscheid nemen gaat men naast de kist staan, die is bedekt met een zwarte doek. Men heft de handen op en brengt de handpalmen in een boog over het hoofd bijeen. Het hoofd wordt gebogen en men prevelt afscheidsgebeden. Sommigen plaatsen eerst een hand op de kist. Op een tafel, die vlakbij staat is er een kommetje met water en bloemen waarin men even de vingers doopt. Er is ook een emmer, want zoals het hoort zal ook hier de Gotong Royong-gedachte worden gehandhaafd, waarbij elke bezoeker die afscheid neemt een bijdrage plaatst in de emmer.
Er staat op de tafel ook een kommetje met een bruinachtige vloeistof die is gemaakt van de wortel Bengle en takken van de Dlinguplant. “Deze wordt gemalen of gestampt zodat er vocht vrijkomt”, vertelt Henny Kaseran, stiefzoon van de overledene. “Wij geloven dat wat er in de geestelijke wereld gebeurt niet te zien is, maar dat het wel effect kan hebben op de mens. In deze emotionele staat waarin men verdrietig is, is men soms vatbaar voor deze invloeden. Als dat opgemerkt wordt, dan wordt deze vloeistof op het hoofd of lichaam van zo een persoon gesmeerd, zodat die stabiliseert.” Verder staat er ook een kommetje met rijst en turmeric (geelwortel) en een kannetje water met jasmijnbloemen.
Wanneer het moment net vóór de crematie is aangebroken, gaan alle familieleden en leden van de Javanistische organisatie, waar hij aan verbonden was, om de kist staan. Een persoon bidt en wordt door de aanwezigen beantwoord wat vergelijkbaar is met het gebruikelijke amen in het Christendom. Na het Javanistisch gebed volgt er een Islamitisch gebed, dat een samenzang is, waarbij de imam eerst zingt en de geloofsgenoten vervolgens herhalen wat hij zingt. Na dit deel wordt de zwarte doek van de kist gehaald. Geen moment is die open geweest, zoals bij andere etnische groepen. De schroeven van de witte kist zaten wel los en worden nu aangeschroefd. Bloemstukken worden op de kist geplaatst en wie nog geen afscheid heeft genomen kan dat nu nog doen.
“We geloven ook dat een overleden mens zijn of haar organen geleidelijk deze wereld verlaten. Zijn geest is weg maar de ziel leeft voort. Om deze gang na het hiernamaals te vieren – het paradijs – worden er diensten (slametan) gehouden waarbij het plaatsen van de sadyen ( opgedragen voeding) het allerbelangrijkste is. Je hoeft het niet groots te doen zolang je het maar doet”, legt Kaseran uit. Daarom worden er diensten gehouden op de derde, de zevende en veertigste dag na het overlijden. Vervolgens weer na een jaar, twee jaar en tenslotte na duizend dagen. “Die laatste is het derde jaar minus negentig dagen”.
Kasmiran was als jonge man in de jaren zeventig één van de weinigen in Suriname, die de nu bijna uitgestorven traditie van de ‘ande ande lemut’-dans die haar roots heeft in de Hindoeistische van de Ramajana. Eind jaren zeventig vertrok hij naar Nederland waar hij ook actief bleef op cultuurgebied. Hij beheerste de ludruk (het volkstoneel) en kende veel oude gamelanliederen. Na ruim dertig jaar keerde hij terug naar Suriname en stortte zich wederom in het cultuurveld alsof hij nooit was weggeweest. Ook nam hij de Surinaamse nationaliteit weer aan.
Waar hij zich intussen wel enorm in had verdiept was het geestelijke aspect van het Javanisme. Hij had zich eerst ingeschreven bij een lokale organisatie, maar zijn diepe overtuiging had ertoe geleid dat hij een eigen groep wilde oprichten onder de naam en lering van de ‘Sapto Darma’. Deze organisatie is internationaal bekend met haar hoofdkwartier in Indonesië. “Hij is daarnaartoe geweest en was bezig met de oprichting van de tempel. Echter, hij is ons komen te ontvallen voordat die is opgericht”, vertelt stiefzoon Kaseran, die leider is van onder meer de jarankepanggroep White Horse.
“Pak Kasmiran wilde alleen geen jaran kepang doen, omdat hij niet aan de diepe spirituele dingen wilde meedoen, maar hij zong wel in de gamelangroep.” Kasmiran was ook ceremoniemeester bij huwelijken. “Hij wist echt veel. Ik ben daarom blij dat, toen hij vorig jaar tachtig is geworden we hem echt hebben kunnen verassen met een cultuurfeest. Hij was zo dankbaar en emotioneel. Dat laat bij ons een goed gevoel achter.” Kasmiran werd dinsdagmiddag gecremeerd.
[uit de Ware Tijd, 08/07/2020]
RSS
Facebook
Twitter
