Kartelvorming toen en nu – Leren van geschiedenis 61
door Hilde Neus
Bij kartelvorming spreken bedrijven af dat zij niet met elkaar concurreren. Dit is ongunstig voor de consument en de economische groei. Daarom zijn kartels verboden. Hoe wordt de kostprijs van een product berekend? Of welke minimumprijs vraagt men voor een bepaald product? Deze zaken druisen in tegen de wens op eerlijke handel en consumentenbescherming.
In de memorie van toelichting bij de begroting van 8 juli 2015 is wettelijk vastgelegd dat het toezicht op de naleving van de Mededingingswet is opgedragen aan het Surinaamse Mededingingsinstituut (SMI). Dit instituut moet het verbod op kartels en misbruik van een economische machtspositie handhaven en eveneens fusies en overnames in nationale context toetsen. Wil dat zeggen dat kartels niet voorkomen? Natuurlijk wel. Daarom is onderzoek naar prijsopdrijving van belang: zijn het de cambio’s die de wisselkoers omhoogdrijven, of zijn het de importeurs die een grote winstmarge eisen en de prijzen in de winkels exorbitant maken? En is er wel voldoende controle op aanbestedingen, waar ook wettelijke regels voor zijn? De laatste jaren is er nogal wat getornd aan de transparantie.
Huidige kartels
Internationaal is er ook het Caricom verdrag van Chaguaramas. Wereldwijd is de invloed van kartels desastreus, denk maar aan de drugsmaffia die met deze handelswijze een land in een verstikkende greep kan houden, zoals in Columbia gebeurde, en nu nog in Mexico. Een economische houdgreep is minstens even schadelijk. Bedrijven onderscheiden zich dan niet op prijs of op kwaliteit, maar stemmen af welke prijzen ze hanteren voor klanten of werkgebieden. Of ze spreken af wie welke aanbesteding mag winnen. We betalen hierdoor te veel, vaak zonder dat we het weten. Ook worden eerlijke bedrijven soms door kartels van de markt geweerd. Kartels zijn een schadelijke vorm van concurrentievervalsing. Daarom wordt er tegenwoordig hard tegen opgetreden. Maar de regels moeten dan wel duidelijk en transparant zijn. In Nederland kun je bijvoorbeeld clementie aanvragen bij de overheid, als je onbedoeld aan kartelvorming hebt gedaan. Anders ligt een hoge boete in het verschiet, zodra het wordt ontdekt, zo staat in een Besluit van 9 februari 2021 (Economische zaken).
Kartel van metselbazen
Op maandag 6 augustus 1736 werd er in de notulen van het Hof van Justitie en Politie verslag gedaan van een eerdere vergadering, waarin was gebleken dat bij de aanbesteding van de sluis voor de nieuwe fortificatie (Fort Nieuw Amsterdam) geen metselaarsbazen waren op komen dagen. Vervolgens had echter een van hen zich aangemeld bij zijne Edele (de gouverneur) en had hem gezegd dat hij wel bereid was het werk te verrichten binnen tien weken, als hem voor het arbeidsloon f 1500,- zou worden betaald. Wat de gouverneur wel bijzonder exorbitant voorkwam. Het was het Hof uit alle beraadslagingen over dit geval gebleken, dat ‘er een complot onder de gezamentlyke metselaersbasen moeste zyn omme, was ‘t doenlyk desen Ed. hove ten koste van ‘t gemeen te dwingen tot ‘t betalen van ‘t geen een yder van haer voor dat werk zouden komen te eisschen.’
Resolutie van de Gouverneur en raden over het verbod op kartelvorming van de metselbazen, 1736
Hier werd over vergaderd, en besloten dat dit kwade gevolgen zou kunnen hebben en uiterst nadelig was voor het land. Het was noodzakelijk om zonder uitstel een besluit te nemen tot welzijn van de gehele kolonie. Daarom zou het Hof handelen zoals ze eerder in 1701 had gedaan. Ze besloot alle metselaars te Paramaribo te ontbieden en hen voor te houden dat ze tegen een loon van f 60,- per maand (ze zouden zelf voor hun kost – voedsel – zorgen) het werk konden verrichten. Mochten ze weigeren, dan zouden 10 à 12 personen hiertoe gedwongen worden, om gezamenlijk de sluis voor het nieuwe fort te bouwen. Tegen de weigeraars zou worden geprocedeerd, zoals ‘gelyk men tegens alle wederstrevige ende ongehoorsamen onderdanen ende ingesetenen over dergelyke gevallen gewoon is te procederen.’ Deze resolutie was getekend door de heren Raye (gouverneur), Pater, Jerain, Van Sandick, de Brauw, Talbot en Labadie. Dit besluit (en andere) werd gepubliceerd in 1736.
Het is duidelijk: bij kartelvorming de deelnemende partijen dus bij elkaar roepen en ze tot wettelijk handelen dwingen. Anders moeten ze het werk uitvoeren tegen lagere beloning, of worden de vergunningen ingetrokken. Dat zal ze leren!
RSS
Facebook
Twitter
