Kappler in Suriname
door Jerry Egger
In de 19de eeuw zijn er verschillende buitenstaanders geweest die naar Suriname kwamen en een boek schreven over het land. August Kappler is daar een voorbeeld van. Hij arriveerde in 1836 en ging in 1842 terug. Kort daarna besloot hij weer te komen en hij vestigde zich in het Marowijnegebied. Deze omgeving had veel indruk op hem gemaakt toen hij daar enkele maanden verbleef.
Kappler kwam als een van de manschappen van het leger dat in Suriname was gevestigd om het land te beschermen tegen zowel buitenlandse als binnenlandse vijanden. In de opvattingen van die tijd behoorden slaafgemaakten tot laatstgenoemde categorie. Het boek Zes jaren in Suriname. August Kappler: Een Duitser in Suriname 1836-1842, heeft een inleiding van Michaël Ietswaart, die een moderne vertaling ervan heeft gemaakt, en ook eentje uit1853 van de auteur zelf. Daarna volgen 7 hoofdstukken waarin diverse aspecten worden beschreven: plaatsen, de natuur, flora en fauna en gebruiken en gewoonten van de volkeren in Suriname. Dit is het tweede boek dat Ietswaart heeft gemoderniseerd voor de Walburg Pers – Stedmans Reize naar Surinamen was de eerste – zodat een lezer van de 21ste eeuw er vlot doorheen kan.
August Kappler
Kappler is in 1815 geboren en begon op 14-jarige leeftijd te werken in een specerijenzaak in Stuttgart-Duitsland. Al vroeg had hij grote belangstelling voor de natuur. Zijn vele natuurbeschrijvingen in Suriname van alles wat hij aantrof, behoren dan ook tot de meest boeiende passages in dit boek. Een heel leven in een handelszaak zag hij niet zitten. Hij probeerde in militaire dienst zijn geluk te beproeven. Uiteindelijk belandde hij in Nederland en per toeval is hij met een legereenheid naar Suriname gekomen. Hij heeft uitgebreide aantekeningen gemaakt en nadat hij was afgezwaaid, heeft hij enkele jaren later, in 1854, een boek geschreven dat in Duitsland verscheen en bijna gelijktijdig ook in Nederlandse vertaling.
Als soldaat wordt hij naar diverse posten in het Surinaamse binnenland gestuurd. Dit is al tegen het einde van de slavernij, dus heel veel heeft hij niet te doen. Hij had alle tijd en ruimte om in de omgeving van deze posten te zwerven in de bossen, allerlei insecten te verzamelen en zeden en gewoonten van de mensen in de kolonie te bestuderen. Een hoge dunk heeft hij bepaald niet gehad van de mensen die hij aantrof. Zijn medesoldaten behoren niet tot het meest voorbeeldige volk dat je je kan voorstellen. Het enige dat telt is overmatig drankgebruik. Bijna alles wordt omgezet in drank. Kappler drinkt nauwelijks en dat maakt hem tot een buitenbeentje in het gezelschap. Hij is het gelukkigst wanneer hij op een post gestationeerd wordt ver van de stad met maar enkele manschappen. Dan kan hij in de omgeving zwerven, flora en fauna bestuderen, verzamelen en een collectie aanleggen, lezen en schrijven en alles doen wat hij maar wil. Heel af en toe zijn er slaafgemaakten die hun vrijheid kiezen en de plantages verlaten, maar dat gaat bijna geheel aan hem voorbij.
Wat zegt hij over inheemsen, marrons, en andere gemarginaliseerde groepen in de kolonie? Niet veel goeds. Inheemsen zijn lui, de vrouwen zien er verschrikkelijk uit en het enige dat heel goed aanslaat is sterke drank. Marrons zijn ook nauwelijks te bewegen om te werken, de jonge vrouwen zien er veel beter uit dan de inheemse meisjes – hij beschrijft ze zelfs met de nodige bewondering – maar vanwege hun lichaamsgeur is het niet uit te houden in hun omgeving. Slaafgemaakten komen er niet beter van af. Bovendien is scholing zinloos. In een voetnoot op pagina 57 zegt Kappler het volgende: ‘Verstand en goede eigenschappen zoals de blanke die bezit, komen bij de neger bijna nooit voor en figuren als de goede Oom Tom zijn hersenschimmen.’ In de inleiding wijst Ietswaart erop dat de visie van Kappler vanuit het heden bekeken ‘als politiek zeer incorrect of misschien wel erger’ (p. 11) kan worden gezien. Hij had liever gewoon kunnen zeggen dat deze visie racistisch is. Het heeft niks met politieke incorrectheid te maken. Het past bovendien in de tijdgeest van de 19de eeuw toen het wetenschappelijk racisme vorm begon te krijgen en aan rassen allerlei kwalificaties werden toegemeten.
Nauwelijks 15 jaar na het verschijnen van Kapplers publicatie kwam Darwin met zijn Origin of Species waarin de evolutietheorie uiteen werd gezet. Die werd gebruikt om de blanke superioriteit te verklaren. Toch is het dezelfde Kappler die vol bewondering kan schrijven over de verschillende groepen. Een oude inheemse vrouw geeft hem een drankje dat hem binnen een dag afhelpt van verschrikkelijke maagklachten. Marrons werken keihard om de stad te voorzien van goed hout. Hun kennis van de rivieren is ongeëvenaard. Ook inheemsen hebben hem enkele malen van een dood door verdrinking geholpen. Ietswaart wijst er op dat Kappler blijkt geeft van een milde kijk op zijn medemens in de kolonie wanneer hij op de verschillende posten is en daar afhankelijk is van inheemsen en slaafgemaakten. Het lijkt er veel meer op dat Kappler zijn eigen tegenstrijdigheden niet door heeft. De steeds terugkerende negatieve beschrijvingen van inheemsen, marrons en slaafgemaakten geven zijn gevoelens waarschijnlijk beter weer dan de enkele keren dat hij iets positiefs weet te ontdekken. Toch is de heruitgave van dit boek gerechtvaardigd omdat het een ooggetuigeverslag is van een periode in de Surinaamse geschiedenis toen de slavernij in een eindfase was en vrije arbeid steeds meer de norm werd. Bovendien weet Kappler boeiend te vertellen over zijn avonturen in het bos.
August Kappler: Zes jaren in Suriname. August Kappler: Een Duitser in Suriname 1836-1842, 255 pp.. Moderne vertaling: Michaël Ietswaart. Zutphen: De Walburg Pers, 2014. ISBN 978 90 5730 301 2
RSS
Facebook
Twitter
