Italiaanse monnik uit 14de eeuw wist al van Amerika
Middeleeuwen In Italië is een document gevonden van een Milanese monnik uit 1340, waarin gebieden in Noord-Amerika beschreven staan die toen alleen in Scandinavië bekend waren.
door Hendrik Spiering
Al in de veertiende eeuw bestond er in Noord-Italië kennis over de gebieden die door Vikingen waren ontdekt in Noord-Amerika. In een onlangs opgedoken wereldkroniek van de Milanese monnik Galvaneus Flamma uit ca. 1340, wordt beschreven dat ten westen van IJsland het eiland Grolandia ligt (Groenland) en ten westen daarvan het land Marckalada, waar volgens Galvaneus reuzen leven en groene bomen met dieren en veel vogels.
Dat Marckalada uit deze Cronica universalis verwijst zonder twijfel naar het Markland uit middeleeuwse IJslandse geschriften: het rijke kustgebied waar leden van Vikingnederzettingen in Groenland regelmatig hout en mogelijk ook slaven gingen halen. Mogelijk lagen de teruggevonden Vikingwoningen in het Canadese L’Anse aux Meadows (Newfoundland) in dat Markland (‘bosland’), al worden die traditioneel toegewezen aan Vinland, een ander moeilijk precies te lokaliseren Atlantisch kustgebied uit de IJslandse sagen over de verkenning van Noord-Amerika. Deze onverwacht vroege Italiaanse verwijzing naar Markland wordt beschreven door Paolo Chiesa, hoogleraar middeleeuwse letterkunde aan de Universiteit van Milaan, in het wetenschappelijk tijdschrift Terrae Incognitae.
Kleine kring
Voor zover bekend is deze vroeg veertiende-eeuwse Italiaanse kennis van Amerika beperkt gebleven tot een kleine kring. De bewoning van IJsland door Noormannen, vanaf de negende eeuw, was wel redelijk bekend geraakt in Europa. Maar de kennis van de daaropvolgende ontdekking van Groenland en de stichting van twee Groenlandse nederzettingen rond het jaar 1000 bestond vrijwel alleen in de Scandinavische gebieden, laat staan dat er daarbuiten iets bekend was over de toch al nooit langdurig door Vikingen bewoonde Noord-Amerikaanse fourageergebieden als Vinland, Helluland en Markland.
Hoewel Galvaneus, zoals zoveel middeleeuwse kroniekschrijvers, zijn informatie nergens kritisch beoordeelt, is de Milanese dominicaan in al zijn geschriften wel zorgvuldig in de bekendmaking van zijn bronnen. Zijn geografische kennis over Noord-Amerika noemt hij in een lange beschouwing over exotische gebieden zoals China, de poolgebieden en Afrika, waarin hij onder meer de in zijn tijd al beroemde geschriften van Marco Polo aanhaalt. De kennis over Marckalanda heeft Galvaneus naar eigen zeggen opgedaan bij „zeelieden die de zeeën bij Denemarken en Noorwegen bevaren”. Het lijkt er niet op dat die zeelui ooit zelf in Noord-Amerika waren geweest, want zoals Galvaneus schrijft: „Niemand van de zeelui kon overigens iets met zekerheid zeggen over het land en het zijn eigenschappen”.
Of Galvaneus zélf met zeelieden heeft gesproken in Genua, de belangrijkste zeehaven bij Milaan, of de informatie weer van anderen heeft, is onduidelijk. Chiesa merkt wel op dat de woordspelling met ck, zoals in Marckalada, extreem zeldzaam is in Italiaanse manuscripten van die tijd. „Dat wijst op de weergave van een vreemde keelklank, die vermoedelijk moet zijn overgenomen uit een oudere bron.”
Zeelieden uit Genua
Hoogleraar Chiesa denkt dat de informatie afkomstig moet zijn geweest van zeelieden uit Genua die handel dreven met Scandinavië, precies zoals Galvaneus ook zelf zegt. Noorse zeelui kwamen toen vrijwel nooit in Italië. De kennis van deze Noord-Amerikaanse gebieden, die hoe vaag verder ook rond 1340 Milaan bereikte, heeft zich verder niet verspreid. De kroniek van Galvaneus is zelfs nooit afgemaakt, waarschijnlijk door zijn dood, en is slechts over in één afschrift, uit het einde van de veertiende eeuw.
[uit NRC, 7/8 oktober 2021]
RSS
Facebook
Twitter
