blog | werkgroep caraïbische letteren

In memoriam Enrique Muller

door Henry Habibe

Toen ik hoorde dat Enrique Muller was overleden bekroop mij een vreemd gevoel. Nauwelijks drie maanden geleden probeerde ik hem te bellen en kreeg ik (tot driemaal toe) geen gehoor. Nu verneem ik dat hij er niet meer is. Ik had een sterke band met hem.

Enrique-Muller

Enrique Muller

 

Sinds 1984, (ik ging in 1983 op Curaçao werken) is er een grote vriendschap ontstaan. Deze werd zodanig gekoesterd dat, toen ik uit Curaçao vertrok, die band bleef bestaan. Als ik even (of voor langere tijd) op zijn eiland terug was, gingen we telkens ergens zitten babbelen, of – vaker nog – geboeid met elkaar praten. Wij hadden veel gemeenschappelijke interesses. Een daarvan was de problematiek omtrent de invoering van het Papiaments in de basisschool. In de jaren zestig hebben zich daarmee beziggehouden o.a. Nelly Prins-Winkel en Jules de Palm. Enrique heeft zijn doctoraalscriptie (1975) daaraan gewijd (Naar een Papiamentstalige basisschool).

 

Het verschil tussen hem en de genoemde deskundigen is echter dat Enrique niet alleen aan onderwijspsychologie gedaan heeft, maar zich tevens bekwaamd heeft als taalwetenschapper. Aan de Universiteit van Amsterdam behaalde hij eerst zijn M.O. Nederlands en is daarna doorgegaan voor zijn doctoraal Algemene Taalwetenschappen. Zijn deskundigheid op dit gebied is te lezen uit verschillende essays. Een daarvan is ‘Some specific rules in Papiamentu syntax’, waarmee hij in 1981 deelnam aan de Conferentie ‘Papiamentu, Problems & Possibilities’, die in dat jaar op Curaçao gehouden werd. Andere taalkundige artikelen heeft hij o.a. in Kristòf en Homenahe na Raúl Römer gepubliceerd. In 1989 promoveerde Enrique op een proefschrift over de Grammatica van het Papiaments. Maar reeds in de jaren zeventig hield hij zich bezig met een methode om kinderen te leren lezen en schrijven in het Papiaments, waarbij de kinderen zelf hun verhalen schreven en ieder kind zijn eigen ‘woordenbank’ opbouwde.

Maar Enrique was niet alleen een briljante taalwetenschapper. Hij was bovendien een echte leermeester en een ‘man uit het veld’. Als gecommitteerde bij het examen Papiamentu op de Pedagogische Academie heb ik hem ooit mogen meemaken. Zoals hij de examens afnam! Op een zeer gedisciplineerde wijze. Mocht hij bv. het woord ‘luminada’ horen (ipv. ‘limonada’), dan corrigeerde hij, want dat woord – zo redeneerde hij – is door een onzorgvuldigheid ontstaan. In het onderwijs moet je tegen degene die ‘luminada’ gebruikt zeggen: ‘dat woord is verkeerd’. Enrique was van mening dat bepaalde woorden (gebaseerd op onwetendheid) gecorrigeerd dienden te worden. Zijn eigen woorden: ‘Je moet niet al te bescheiden zijn. Op een gegeven moment moet je durven zeggen: dit is fout’.

Enrique schitterde door zijn communicatieve eigenschappen. Hij maakte het publiek bewust van het belang van de eigen taal en van de verantwoordelijkheid om bij te dragen tot de ontwikkeling van deze taal. Zo verspreidde hij zijn gedachten via radio-uitzendingen (‘Papia Korsou’). Legio mensen, niet alleen zijn studenten, heeft hij in verschillende opzichten geholpen en begeleid. Al die namen opnoemen heeft nu geen zin. Ik beperk me gemakshalve tot die van Renée Hendrikse-Rigaud, wier studie 2000 Proverbio i Ekspreshon (2000 Spreekwoorden en gezegden) zonder de medewerking van Enrique niet tot stand zou zijn gekomen. Dit werk werd dan ook opgedragen aan ‘Dr. Enrique Muller’.

 

DSC01092

Enrique Muller en Henry Habibe

 

Ook met literatuur hield Enrique zich bezig. Het bewijs hiervan heeft hij geleverd door zèlf ook poëzie te schrijven (Seru Mesa, 1976). Papiamentstalige poëzie wel te verstaan. Ook bestudeerde hij andermans poëzie. In 1977 sprak hij zijn bewondering uit over de poëzie van Luis Daal. Daal is bekend geworden door zijn Papiamentstalige poëzie. Naar aanleiding van de Nederlandse vertaling van een selectie van Daals gedichten, verschenen als Na ora oradu (vertaling door Fred de Haas), gaf Enrique blijk van zijn deskundigheid op het literaire vlak. Hij drong door in de natuurlyriek die Daal in zijn bundels Kosecha di Maloa en Sinfonia di Speransa ontvouwd had. Hij was van mening dat Daal met zijn Papiamentstalige gedichten aan de eigen taal ‘een onschatbare dienst’ bewezen had. Zelf stelde hij dat literatuur een belangrijkere plaats innam dan taalkunde. Daarvan getuigden de volgende woorden uit 1989: ‘Via de literatuur ga je de hele cultuur binnen en ook de geschiedenis en de levens van mensen. Taalkunde is een ondersteunend iets waarbij men voortdurend met de levende stof, de literatuur, bezig is’. Zo bewees Enrique ook zelf een grote dienst aan het Papiamentu. Hij vertaalde fabels van Esopus in het Papiamentu. Zijn eerste kinderverhaal, Sin ni sikiera un welensali (Zonder ook maar een welensali; wilde salie) dateert uit 1980. Andere kinderverhalen zijn Shon Totolika (Meneer/ Mevrouw Grondduif) en Konsierto. Waarschijnlijk uit pedagogisch-didactisch oogpunt gaf hij meestal een bepaalde structuur aan die verhalen (zinnen volgens strofen opgebouwd). De verhalen uit de bundel Kuenta Folklóriko echter zijn niet volgens zulke strofen gestructureerd. Zelfs nadat hij blind werd ging hij ijverig door: hij hield lezingen, hielp met vertalingen, werd medewerker op het FPI, waar hij het presteerde in 2007 zijn linguïstische verhandeling Algun Fenómeno den Desaroyo di Papiamentu gepubliceerd te krijgen.

Nu Enrique is heengegaan is het niet meer mogelijk om, bij eventuele bezoeken aan Curaçao, met hem te praten over al die taalkundige en literaire thema’s, die wij samen plachten te behandelen. Hij ruste in vrede.

1 comment to “In memoriam Enrique Muller”

  • L.S.
    Beste Henry

    Bij het klaarmaken van een nieuwe bundel voor publicatie, ging ik verder op zoek naar gegevens over Enrique Muller. Begin jaren 90 was ik i e cultureel uitwisselingsakkoord bij jullie voor workshops met leerkrachten BO én de presentatie van de poster ‘Awe Mainta’ (ik nam dit gegeven op in de noten op het einde v d bundel die ik nu a h voorbereiden ben – zoals je hieronder kunt lezen).
    Ik ontmoette jou én ook Enrique (die mijn gedicht ‘Vanochtend’ vertaalde: wàt ‘n eer !) aan wie ik goede herinnering heb overgehouden !
    Ik vernam van zijn zus Maria (lang geleden) dat Enrique op h eind v zijn leven blind werd – maar wat ‘n moed zijn literaire werk verder te zetten !!!
    Nu lees ik in je artikel dat Enrique al enkele jaren niet meer is.
    Weetjenog dat ik ‘n gedicht van / voor jou in typo verzorgde ? Het hangt hier fraai ingelijst in ‘n Vlaamse leefkeuken …
    Weet dat ik nog contact heb met éen van Enrique’s studentes, zij geeft les i h Amsterdamse: Norinda Isberta !
    Het ga je goed, en veel groeten aan bekenden van toen: Ine, Reina, Jacky, Wilson …

    Hartelijke groeten,

    Jos
    ps/ Curacao blijft in me leven !

    ‘Vanochtend’ (p. 11), waarvan infra de vertaling* naar het Papiaments, werd als postergedicht gepubliceerd door INI, het Instituto Noshonal di Idioma, op Curaçao en is in 2002 opgenomen in ‘Vensters’, een productie van Musica i.s.m. DF/Infodok

    Awe Mainta

    mi a sinti
    un kos asina straño
    ku m’a kore konta mami
    ta kiko a pasa ku mi.

    El a halami pega
    duru asina kontra dje
    i dunami ku kariño
    un sunchi na mi band’i kara.

    Anto ketu ketu el a bisa papi
    un kuenta di
    ‘bira grandi awor’.

    M’a sinti un krenchi bèrgwensa;
    mami n’ tabatin nodi
    di bai reda tampoko.

    (tradukshon Enrique Muller*
    dr. in de Algemene Taalkunde)

    – *docent aan de PABO op Curaçao (†2015)

Your comment please...

  • RSS
  • Facebook
  • Twitter