In memoriam Cecilia Lichtveld
door Michiel van Kempen
Op vrijdag 21 april 2018 overleed in Amsterdam Cecilia Lichtveld. Ze was de oudste van de drie kinderen die haar vader Lou Lichtveld, beter bekend onder zijn schrijversnaam Albert Helman (1903-1996), kreeg met zijn eerste echtgenote Lenie Mengelberg (1903-1984). Zij overleefde haar jongere broer Peter, overleden in 2010, en haar zusje, de vorig jaar overleden illustratrice Noni Lichtveld. Cecilia werd net geen 90 jaar.
Cecilia Lichtveld in 2013. Foto © Michiel van Kempen
Cecilia Wilhelmina Maria Lichtveld werd geboren op 4 mei 1928 in Abcoude-Proosdij . Op 5-jarige leeftijd verhuisde zij met haar ouders mee naar Spanje, waar haar vader zich nabij Barcelona vestigde als krantencorrespondent en schrijver. Bij het uitbreken van de Spaanse Burgeroorlog ging zij met haar moeder – inmiddels niet meer samen met Lou -, haar zusje en broertje mee terug naar Nederland. Anders dan haar vader die in zeven verschillende landen zijn domicilie koos en haar zusje Noni die jarenlang op Ibiza woonde, zou Cecilia altijd in Nederland blijven wonen.
Cecilia (links), haarzusje Noni (rechts) en broertje Peter, San Cugát, Spanje, januari 1933.
De oorlogsjaren bracht Cecilia door in Landsmeer, net ten noorden van Amsterdam, waar haar moeder met de kinderen was neergestreken bij het artsenechtpaar Odinot. Achter het grote doktershuis stond een eierenpakhuis waarvan de wanden met stro waren bedekt. In dit ‘stropaleis’ huisde een hele reeks ondergedoken kunstenaars: Leentjes nieuwe man de architect Ben Merkelbach, de musici Karel en Rahel Mengelberg, de schrijvers Maurits Dekker en Willem de Geus, de schilder Wim Schuhmacher, de fotograaf Carel Blazer, de graficus Jan Bons, en ook Hanny Veldkamp, spraaklerares aan de Amsterdamse Toneelschool. In het charmante boekje Tussen doktershuis en stropaleis riep ‘Cieltje’ Lichtveld in 2002 die tijd op in fragmenten uit haar tienerdagboek.
Cecilia ging naar het Vossiusgymnasium, volgde de Toneelschool en begon een acteercarrière bij het Amsterdams Toneelgezelschap en de groep Puck, vooral in komedies voor de jeugd van o.m. Mies Bouhuys. Ze acteerde behalve op de planken ook in het hoorspel Herberg ‘De Wereld’ (1957), en in televisieseries als Tinkeltje (1957), Varen is fijner dan je denkt (1958) en Woord voor Woord (1965). Maar een grote actrice vond zij zichzelf niet, ‘eerder derde garnituur’ zoals ze zelf zei. Wel zag ze kans flink bij te verdienen met het nasynchroniseren van Lassie-films. Later, in 1976, sprak zij ook het commentaar in bij het filmportret dat Ton van der Horst van haar vader maakte: Onafhankelijkheid, een kostbaar goed.
Zij huwde in 1956 de jurist Phlip van Vliet. Een jaar later trokken zij in bij haar moeder en stiefvader op het grote landhuis van de buitenplaats Frankendael aan de Amsterdamse Middenweg in de Watergraafsmeer. Cecilia en Phlip kregen twee zoons: Flip en Bas. Frankendael werd een gastvrij huis dat de deuren wijd opende voor velen uit de wereld van letteren, muziek, film en theater. Tot 2003 heeft Cecilia in het statige landhuis gewoond. Phlip van Vliet zou vele jaren lang de financiële en juridische zaken van Albert Helman behartigen.
Voor de Vereeniging ter Bevordering van de Belangen des Boekhandels/ Commissie voor de Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek maakte Cecilia in de Kinderboekenweek van 1969 Spelen met spullen, een boekje waarin zij aan kinderen uitlegde wat er allemaal bij komt kijken als je toneel wilt spelen.
Flegmatisch, met een groot gevoel voor de relativiteit der dingen en een gezonde dosis ironie sloeg Cecilia zich door het leven en wist zelfs met haar lang niet altijd gemakkelijke ‘oude heer’ Lou altijd goed te verstaan. Omringd door de foto’s en kunstvoorwerpen uit haar eigen huwelijk en uit het leven van haar beroemde vader, behartigde zij na het verscheiden van Helman diens uitgeverszaken, tot zij dat niet meer zelf kon. In 2011 werd haar het eerste exemplaar van de heruitgave van De sfinx van Spanje, Helmans boek over de Spaanse tijd die zij als kind had meegemaakt, aangeboden. Op 17 september 2016 ontving zij, frêle, voorzichtig bewegend, maar met indringende woorden, de biografie van haar vader, Rusteloos en overal. Eigenlijk was zij het tegendeel van haar vader geweest: honkvast en de rust zelve, maar vol sprankelend, vriendelijk leven.
RSS
Facebook
Twitter
In mijn kinderjaren mocht ik graag naar Cecilia luisteren in Woord voor Woord.
Haar prettige manier van spreken en aangenaam uiterlijk staan mij na zoveel jaren e nog scherp voor de geest.