blog | werkgroep caraïbische letteren

‘Ik ga je rammelen’

Columnist Sheila Sitalsing (Surinaams, Caribisch, in elk geval niet-Nederlands), moeder van twee, las een boek over de voordelen van Surinaams opvoeden en kan het er alleen maar hartgrondig mee eens zijn.

door Sheila Sitalsing
Zet met ervaringsdeskundigen een boom op over Surinaams opvoeden (of: Caribisch opvoeden, of niet-Nederlands opvoeden, of hoe je het ook wil noemen, in elk geval alles behalve dat ge-wat-vind-jij-Fleurtje en dat ge-hier-wordt-mama-een-beetje-verdrietig-van-Basje) en binnen tien tellen gaat het over de harde hand.

Kindermishandeling, denken de mensen hier die zijn opgegroeid met wil-je-boontjes-of-toch-liever-worteltjes-Sterre dan meteen. Maar dat moet je genuanceerd zien, zeggen de ervaringsdeskundigen dan.

Zeker, er wordt geregeld gedreigd met geweld als het kind zich niet conform de eisen gedraagt of onvoldoende presteert of brutaal is of zich in een vlaag van krankzinnigheid de gelijke heeft gewaand van zijn ouders. Er worden dingen gezegd als ‘Ik breek je benen’ of ‘Ik ga je rammelen’. Maar dat rammelen is vaak overdrachtelijk bedoeld.

Scratchen / (Al heb ik een vriend die graag vertelt dat het zijn moeder was die het scratchen heeft uitgevonden. Dj’s scratchen door een vinylplaat onder de pickupnaald heen en weer te trekken waardoor de muziek vervaarlijk gaat stotteren. Zijn moeder, zegt de vriend, scratchte lang voor die tijd al, door hem ritmisch af te ranselen met een slipper/opgerolde krant/lepel onder het roepen van de woorden ‘hè-hè-hè-hè-hèb ik je niet gezè-zè-zè-zègd dat je dat niet moet doe-oe-oe-oe-oen?!’ Hij lacht er altijd daverend bij als hij het vertelt. De rest ook. Behalve de mensen die een Nederlandse opvoeding hebben gehad. Die zijn stil en kijken ontsteld.)

In essentie draait het in de Surinaamse (of Caribische, of in elk geval niet-Nederlandse) opvoeding hier om: je kind is je vriendje niet. Je kind is een wezen dat beschaafd dient te worden, met twee woorden moet leren spreken, en gewapend moet worden tegen de hardheid van het bestaan. En diploma’s moet halen, want je diploma is je man zeggen ze in Suriname tegen meisjes, waarmee bedoeld wordt dat een diploma je altijd eten zal verschaffen, terwijl dat met een man maar afwachten is.

In dat beschavingsproces wordt meer beleefdheid geëist dan in Nederland, er wordt strenger gestraft en minder uitgelegd. Daarom is de titel Waarom? Daarom! van het boek dat cabaretier Roué Verveer schreef over Surinaams opvoeden zo goed gekozen. Als ouder omstandig in discussie gaan met je kind, vragen wat het zelf vindt: dat doe je niet. Als kind terugpraten, zaken openlijk in twijfel trekken, tegenspreken: dat doe je ook niet.

U zeggen heeft met respect en gepaste afstand betonen te maken, niet met leeftijd

Ook bij het tegenspreken dien je beleefd te blijven. Beleefd zijn betekent onder meer u zeggen tegen vreemden. Ik dacht dat u-zeggen tegen ouders – onder 40- en 50-plussers hoor je het nog – inmiddels wel was uitgestorven, tot ik een ontroerend televisiefragment zag: rapper Keizer die in De Wereld Draait Door zijn hit Sorry Mama live voor zijn moeder zingt en de je’s die er op de plaat zijn ingeslopen keurig door ‘u’ vervangt nu ze zo dicht naast hem zit.

Op dat u-zeggen kun je je in Nederland nogal verkijken, hier is u al snel niet goed. Mijn nichtje van 21, deels in Suriname opgegroeid, ergert zich te pletter, zegt ze, ‘aan mensen in Nederland die niet willen dat je u tegen ze zegt, omdat ze zich dan ‘zo oud’ voelen’. Typisch Nederlands kulargument, vindt ze. ‘U zeggen heeft met respect en gepaste afstand betonen te maken, niet met leeftijd. Maar hier mag niemand zich beter voelen dan een ander, dus wil iedereen jij’en en jou’en.’

Tegen mijn eerste hoofdredacteur zei ik nog u. Hij was diep beledigd. Daarna heb ik het afgeleerd. Tot ik een paar jaar geleden voor een sabbatical naar Suriname vertrok. Daar zeiden de moeders op het schoolplein u tegen elkaar. Behalve als ze ‘uit Holland’ kwamen.

Beleefd zijn / Beleefd zijn als kind betekent ook: tegen alle volwassenen. Dat hoef je Surinaams (of Caribisch of in elk geval niet-Nederlands) opgevoede kinderen niet uit te leggen. De geestigste scène uit Verveers boek gaat zo:

‘Er werd bij ons aangebeld, ik deed open. Het was Tim, een vriendje van Randy.

‘Hi, Tim.’

Tim zei: ‘Hoi.’ En toen liep hij door.

Dat schoot mij in het verkeerde keelgat. ‘Hoi’, zeg je tegen je vriendjes, en hoe vaak Tim ook bij Randy komt spelen, Tim wordt nooit mijn vriend.

Daarom heb ik Tim weer naar buiten gestuurd en de deur achter hem dichtgedaan. Hij was stomverbaasd. Ik heb hem pratend door de brievenbus geïnstrueerd.

‘Tim, je belt weer aan, dan doe ik open, dan zeg jij: ‘Goedendag, meneer Verveer’, dan zeg ik: ‘Hoi, Tim’, dan vraag jij: ‘Meneer Verveer, is Randy thuis?’, dan zeg ik: ‘Ja’, dan vraag jij: ‘Meneer Verveer, mag ik naar binnen?’, dan zeg ik: ‘Ja’ en dan begin je te lopen. Heb je ‘m?’

Ding dong.

‘Hey Tim, wat een verrassing!’

Er zijn mensen hier die dat autoritair vinden, en slecht voor de tere kinderziel. En ook voor de tere volwassenenziel trouwens. Toen ik in de jaren tachtig naar Nederland kwam om te studeren was er een buurman van een oom die in de uitkering zat, het werken lukte hem niet. Of hij ernstig ziek was, informeerde ik bezorgd. Nee, legde zijn vrouw uit, ‘Frits (hij heette Guus, maar uit privacy-overwegingen heb ik er Frits van gemaakt – S.S.) ‘heeft een probleem met autoriteit’. Als je in Suriname woont en ‘een probleem hebt met autoriteit’ kun je beter emigreren.

Niet onderhandelen / ‘Geweldloos opvoeden’ heette een Surinaams project een paar jaar geleden nog, geïnspireerd door het feit dat 90 procent van de kinderen in Suriname weleens een tik kreeg

Beleefd zijn betekent ook: niet zomaar dingen zeggen tegen volwassenen en niet in onderhandeling treden. Verveer begint zijn boek met de gruwel van elke Surinaamse (of Caribische, of in elk geval niet-Nederlandse) opvoeder: het kind dat in het openbaar een scène schopt om zijn zin af te dwingen. Kinderen doen dat alleen als ze het soort ouders hebben dat dan door de pomp gaat, of dingen gaat zeggen als ‘als je nu lief bent, krijg je straks een ijsje’, of dingen als ‘mama wordt er verdrietig van als je dit doet’. Bij Verveer heet de gruwel Mereltje, is ze een jaar of 7 en sluit ze haar krijsbui af met de woorden ‘stom wijf’, gericht tegen haar moeder.

Nu is het de beurt aan de mensen die een niet-Nederlandse opvoeding hebben gehad om stil te zijn en ontsteld te kijken. Voor de oningewijden legt Verveer uit wat de gevolgen zouden zijn geweest als hij ooit, in wat voor situatie dan ook en op welke leeftijd dan ook, op straat ‘stom wijf’ zou hebben gezegd tegen zijn moeder. ‘Dan had ik dit boek niet kunnen schrijven. Of misschien, met mijn linkerhand.’

Ze gingen de wereld over: de beelden van Toya Graham, een Amerikaanse moeder van zes kinderen in Baltimore, die haar 16-jarige zoon van straat plukte en naar huis sleurde toen ze hem afgelopen april zag meerellen in demonstraties tegen politiegeweld. Toya Graham vloekte, tierde, sloeg, schopte en trok vol overgave. ‘Mom of the year’, brulde de wereld unisono, en waren maar meer ouders zo.

Of nu ja, unisono. Het nette, hoogopgeleide blanke deel van Nederlandse bekenden keek vooral geamuseerd en vol ongeloof, zoals je naar een bijzonder maar ook wel vreemd dier in de dierentuin kijkt, en ging complexe metadiscussies aan over de diverse contexten waarbinnen deze moeder als held kon worden beschouwd en of het discriminatoir is om dit type ouderlijk optreden alleen toe te juichen voor een bepaald type kind.

Surinaamse (en Caribische en niet-Nederlandse) bekenden zeiden alleen maar: Ha, dat had één van mijn ouders waarschijnlijk ook gedaan. En toen Michael, de zoon van Toya Graham, later zei ‘Mama, toen ik je zag komen aanlopen, was mijn instinctieve reactie: vlucht!’, zeiden de Surinamers: dus dat!

Voor de lezers die denken: Nou, nou, slaan mag niet hoor, het wat hardere slaan, van dat scratchen van de vriend, is niet meer algemeen geaccepteerd.

‘Geweldloos opvoeden’ heette een Surinaams project een paar jaar geleden nog, geïnspireerd door het feit dat 90 procent van de kinderen in Suriname weleens een tik kreeg. Op scholen is de tik met de houten liniaal op de handpalm (ik had ooit een juf die cum laude was afgestudeerd in tikken op het pijnlijkste stukje van de handpalm: het zachte kuiltje in het midden) inmiddels verboden.

Overliggen / Er zijn nog wel andere bijzondere strafmaatregelen die op Nederlandse scholen onder het kopje ‘op zijn minst onwenselijk’ zouden worden geschaard en zouden leiden tot Kamervragen als ze hier worden toegepast.

Zo kwam mijn dochter tijdens voornoemde sabbatical een keer uit school met de mededeling dat ze van de juf had moeten ‘overliggen’. Overliggen houdt in dat de hele klas met het hoofd voorover op de lessenaar moet liggen, de mond stijf dicht, gedurende een kwartiertje. De maatregel wordt opgelegd als de klas kliert, de hitte ondraaglijk wordt en de juf zelf onbeheerst naar huis verlangt en naar de verlossende laatste bel.

De lieve Hollandse meisjes van de pabo die in Suriname, amper 20 jaar oud, stage kwamen lopen op de volksscholen, raakten er niet over uitgepraat. Ze verwonderden zich over de toon en het volume waarop kinderen op school worden aangesproken (‘Ga zitten!’ ‘Houd je mond!’), ze verbaasden zich over het collectief lesjes opdreunen (‘Een maal drie is drie, twee maal drie is…’), ze waren verbijsterd over het gedreig (‘Als je niet gaat zitten, ga ik je slaan!’). (Over dreigen zegt de wet die slaan op scholen verbiedt niks.)

Als de pabo-meisjes het over een andere boeg probeerden te gooien – ‘Ik ben niet boos op jou, ik ben boos op je gedrag’ – barstten de Surinaamse kinderen op hun beurt in ongelovig gelach uit.

Dat gelijkheidsdenken van hier dat zich uitstrekt tot de verhouding tussen ouder en kind is de bijl aan de wortels van een fatsoenlijke opvoeding

Surinaams opvoeden in Suriname betekent ook dat iedereen mee-opvoedt (‘Ben jij niet die kleine van Dankoor? Kom uit die lantaarnpaal voordat ik je vader roep om je benen voor je te breken’). Als je vervolgens geen benen breekt, ben je al snel de redelijke ouder met wie je kind het ontzettend heeft getroffen.

Verveer waarom daarom

Surinaams (Caribisch, in elk geval niet-Nederlands) opvoeden in Nederland vergt wat aanpassingen. Zo ben je veel tijd kwijt met het uitleggen aan je kinderen dat ze misschien de enige van hun vriendjes zijn die u moeten zeggen tegen de mevrouw van de ijsjes, maar dat ze daardoor nog geen sociale outcasts worden.

Toch even gecheckt bij mijn graadmeter voor moderniteit, m’n 21-jarige nichtje: is niet-Nederlands opvoeden hopeloos ouderwets? Nee hoor, stelt ze gerust. Dat gelijkheidsdenken van hier dat zich uitstrekt tot de verhouding tussen ouder en kind is de bijl aan de wortels van een fatsoenlijke opvoeding. ‘Dat vinden mijn Iraanse en Chinese vriendinnen ook, dat je onbehouwen zeikkinderen, en onbehouwen zeikvolwassenen, krijgt van al die ouders die vriendjes willen zijn met hun kind, en die alles wat hun kind doet geweldig vinden. Suriname is niet de uitzondering. Néderland is de uitzondering.’

Roué Verveer, Waarom? Daarom! Opvoeden op z’n Surinaams. Uitgeverij Atlas Contact.

[uit de Volkskrant, 30 mei 2015]

1 comment to “‘Ik ga je rammelen’”

  • Laat het rammelen maar achterwege, doet meer pijn dan goed. Was 7 jaar wachtcommandant politie bureau Ganzenhoef. De zwarte moeders hebben losse handjes. En hoe komt dat? Omdat papa zich nergens mee bemoeid. Laat staan met de opvoeding. Papa heeft het druk met zijn Bijvrouwen. Wat vindt ons aller Silvana daar nou van? Ooit werd dit voorgelegd aan een vrouwelijke gekleurde minister van justitie van de Antillen. Was de schuld van de witte mens. De zwarte man moest n.l. voor veel nageslacht zorgen op de plantages. Ik vraag mij dan af , nu de slaventijd en vooral op papier is afgeschaft, waarom er aan het einde van de eeuw meer dan 500.000.000 Afrikanen MEER aanwezig zullen zijn op de aardkloot. Ik vraag mij echt af waarom de gekleurden op aarde zo anti Wit zijn. Immers aan het eind v.d. eeuw zijn er geen Witte Mensen meer. Allemaal gemengd. Probleem opgelost? Leuk he al die verschillende opvattingen en kleurtjes. Komt allemaal goed in Utopia. Sarcastischer kan ik het niet schrijven.

Your comment please...

  • RSS
  • Facebook
  • Twitter