blog | werkgroep caraïbische letteren

Hoe het witte zwart is

door Marianne Bouman

‘Boy, Snow, Bird: a retelling of the Snow White myth’: Een hervertelling van het sprookje van Sneeuwwitje, zo wordt Helen Oyeyemi’s Boy, Snow, Bird (2014) op de achterflap beschreven. De roman ontleent zijn titel aan z’n drie hoofdfiguren. Boy verwijst naar Boy Novak, een jonge blanke vrouw die in 1950 van New York naar Flax Hill, New England, vlucht om aan haar gewelddadige vader te ontsnappen.

boy_snow_bird

 

In Flax Hill ontmoet zij Arturo Whitman een weduwnaar met wie zij uiteindelijk trouwt. Arturo heeft uit zijn vorig huwelijk een beeldschoon meisje, genaamd Snow. De dochter van Boy en Arturo is Bird, die door haar donkere huidskleur een jarenlang familiegeheim prijsgeeft: Arturo en zijn familie zijn ‘witte negers’, zwarte Amerikanen die zich voordoen als blanken. Boy vreest, dat het verschil in huidskleur tussen haar gekleurde dochter Bird en de blanke Snow een probleem zal opleveren. Ze besluit Snow naar Clara, de donkergekleurde zus van Arturo, te sturen. Dit doet ze, omdat vooral de moeder van Arturo Snow vanwege haar blanke huid beter behandelt dan Bird. Jaren later keert Snow terug.
Helen Oyeyemi is een jonge auteur van Brits-Nigeriaanse afkomst. In 2013 werd zij door het literaire tijdschrift Granta uitgeroepen tot een van Engelands beste jonge auteurs. Oyeyemi staat bekend om de manier waarop zij folklore, sprookjes en mythen incorporeert in haar romans. Zij beperkt haar keuze van inspiratieverhalen niet tot een bepaalde cultuur, maar haalt deze uit verschillende culturen en gebieden. Haar debuutroman Icarus Girl (2005, ze zat nog op de middelbare school) vermengde zowel Nigeriaanse als Britse beeldspraak. Niet verwonderlijk als zij in haar vijfde roman dezelfde formule toepast. Helaas slaagt zij er niet altijd in om de sprookjeselementen op een perfecte manier te verweven met realistische maatschappelijke elementen. In Boy, Snow, Bird combineert Oyeyemi delen uit sprookjes, zoals Sneeuwwitje en de Rattenvanger van Hamelen, met hedendaagse verhaallijnen. In haar hoofdfiguur, Boy Novak, vindt zij haar Sneeuwwitje. Ze maakt gebruik van het ‘huid zo wit als sneeuw’-ideaal als het vertrekpunt voor een waarschuwend verhaal over raciale ideologie, identiteitsverwisseling en de politieke ideologie van die tijd. Het verhaal is echter geen Disney-achtige vertelling.
De eerste verweving van een sprookje vindt al heel vroeg in het verhaal plaats. Boy’s vader, Frank Novak, is een rattenvanger, maar in tegenstelling tot het personage uit het sprookje stoot hij mensen van zich af in plaats van hen tot zich te trekken door middel van een spreuk. Als Boy van huis vlucht, springt zij in de eerste bus die zij ziet en belandt zo in Flax Hill. Hier verandert Oyeyemi Boy ineens van jonkvrouw-in-nood in een eenzame zwerver, een bekend personage in het Amerika van de vijftiger jaren. Met de verandering van Boy, verandert ook de verhaallijn van sprookje in een iets zwaardere thematiek. Oyeyemi schakelt over op haar volgende verhaallijn waarin zij de raciale grenzen die er in die tijd tussen blank en zwart bestonden, beschrijft. Als Arturo Boy ten huwelijk vraagt en zij een kind krijgt, komt de schrijver terug op haar originele verhaallijn.
Lezers, die een exacte herschrijving van Sneeuwwitje verwachten, zullen teleurgesteld worden. Het verhaal is een vrije vertaling van het sprookje. Oyeyemi haalt elementen uit het sprookje en verwerkt deze in het verhaal. Dit deed ze ook in de roman met de veelzeggende titel White is for Witching (2009). Zowel Boy, Snow als Bird hebben een vreemde obsessie met spiegels, een ode van de schrijver aan het originele sprookje. Boy vertoont steeds meer overeenkomsten met de stiefmoeder uit het sprookje, alleen zijn haar redenen voor het wegsturen van haar stiefkind niet gebaseerd op ijdelheid. Het steeds afwisselen van sprookje en verhaal doet afbreuk aan de karakterontwikkeling. Aan de start van de roman is het moeilijk te volgen waar Oyeyemi precies heen wil met de personages, omdat ze zich vastklampt aan de sprookjes en tegelijkertijd geen letterlijke herschrijving wil. De lezer verliest hierdoor soms de connectie met de personages, omdat hij probeert het verhaal te volgen en alle intertekstualiteit* te ontcijferen. Gesteld kan worden, dat de auteur zich bewust is van de verwarring, die de intertekstualiteit creëert, maar zij gebruikt deze om een breder beeld weer te geven.
Het identiteitsvormingsproces van de hoofdpersonages vormt de kern van het verhaal. Dit proces is niet rechtlijnig en ordelijk, maar is soms eerst chaotisch en verwarrend, voordat een samenhangend geheel gevormd wordt. Als het de bedoeling van de auteur is om de verhaallijn net zo chaotisch te maken als het identiteitsvormingsproces van een persoon, is zij daarin geslaagd. Boy, Snow, Bird is een boek met een duidelijke boodschap verpakt in een sprookje met psychologische elementen.

Your comment please...

  • RSS
  • Facebook
  • Twitter