Historische dwarsverbanden van Suriname en China: kanttekeningen bij twee vriendschapsbezoeken
door William Man A Hing
Prominente personages op privé-bezoek: kunstenaar Zhang Songhe 1990 naar Suriname en minister Ronald Venetiaan 2004 naar Dongguan, provincie Guangdong, in China. Beschrijvingen die amper gelegenheid bieden om ook de achtergrond van een aantal Kantonese migranten nader te belichten.
Herkomst der Kantonese Hakka-immigranten
Bij veel Chinese immigranten staat op de identiteitsdocumenten als plaats van geboorte de naam Kanton (voor de hoofdstad: [Guangzhou]) of Kwangtung [Guangdong] vermeld. (1) De laatstvermelde naam die vaak abusievelijk wordt gespeld als “Kwantung” verwijst naar een zuidelijke provincie van China waarvan ook HongKong geografisch deel uitmaakt. Aangezien de provincie Kwangtung een slag groter is dan Suriname en tussen de 70 en 80 miljoen inwoners telt kan een dergelijke vermelding dus niet geacht worden een correct antwoord te zijn op de gestelde vraag naar de plaats van geboorte. Over het algemeen zullen slechts weinig nakomelingen de juiste geboorteplaats kennen van hun Chinese (voor-)ouders. En een nog veel kleiner aantal van hen zal ooit een bezoek hebben gebracht aan het voorouderlijk dorp dat vaak een onuitspreekbare naam draagt. (2)
I. Zhang Songhe: weerzien met verwanten en oude bekenden
Het eerste geval betreft een vriendschapsbezoek in 1990 van Zhang Songhe (3), een beeldhouwer van nationale statuur en internationale bekendheid, aan Suriname. Deze kunstenaar werd 1912 geboren in de plaats PakLong [BaiLang] te Changgai [QingXi] in de prefectuur Tungkon [Dongguan] (4). Na een opleiding in de schilder- en beeldhouwkunst aan Kunstacademies te Kanton, de hoofdstad van de provincie Guangdong, werkte hij vanaf 1934 als leraar in zijn geboortedorp en op vele andere plaatsen in de provinciale regio. Onder roerige politieke omstandigheden trad hij 1938 toe tot de Communistische Partij en ging hij actief deelnemen aan verschillende werkzaaamheden in het verzet tegen de Japanse invasie. In dit kader gaf hij leiding aan een HuiDongBao-groep en vervaardigde hij een reeks van pamfletten en striptekeningen. Op deze wijze wist Zhang Songhe sterk de aandacht op zich te vestigen mede waardoor hij een solide naam kreeg als verzetsfiguur. Na de capitulatie van Japan vertrok hij 1946 naar NoordChina waar hij participeerde in activiteiten van zijn partij en diverse beeldhouwprojecten. Aanvankelijk werd hij 1949 docent aan de Universiteit van Noord-China, maar in 1951 werd hij verbonden aan de Beijing Normal University en 1958 aan het Instituut voor Kunstnijverheid van Beijing.
Zhang Songhe geflankeerd door zoon Zhang Fang en Anita Tjon Jhien (Paramaribo 1990, coll. auteur)
Revolutionair en kunstenaar
Naast eigen vrije creaties was Zhang Songhe in de gelegenheid mee te werken aan een groot staatsieportret van Voorzitter Mao Zedong (1951) dat geplaatst is aan de voorkant van het Plein van de Hemelse Vrede te Peking. Van zijn hand zijn verder een groot aantal standbeelden en beeltenissen van Voorzitter Mao Zedong in diverse uitvoeringen en posities, w.o. een welbekend reliëf portretbeeld en profil dat op grote schaal is verspreid.
Zhang Songhe: Reliëf portretbeeld en profil van Voorzitter Mao Zedong (1953).
Grote spraakmakende beeldhouwwerken van de Grote Leidsman met een nationaal karakter werden meestal door hem in een collectief met andere kunstenaars vervaardigd. Een bijzondere prestatie van Zhang Songhe is een paneel voorstellende “Heroïsche Volksstrijders tegen de Japanse agressor 1931-1945” dat hij gemaakt heeft in samenwerking met zijn vrouw Chen ShuGuang.
Zhang Songhe in samenwerking met echtgenote Chen ShuGuang: “Paneel Heroïsch Volksverzet tegen de Japanse agressor, 1931-1945”. Herdenkingsmonument op het Plein van de Hemelse Vrede te Peking;
Dit werkstuk maakt deel uit van een aantal afbeeldingen uit de geschiedenis van het Chinese Volk voor het Herdenkingsmonument op het Plein van de Hemelse Vrede, een bijna 40-meter hoge zuil. Verder heeft de kunstenaar beelden gemaakt van andere historische personages zoals: Lu Xun (dichter en schrijver). Een portretbeeld in reliëf van Karl Marx en Friedrich Engels dat 1962 door hem is vervaardigd werd opgenomen in de collectie van het Karl Marx-Haus in de Duitse stad Trier. Voor zijn werk ontving hij in Peking niet alleen de nodige algemene bekendheid maar werd hij ook in verschillende hoge functies benoemd. Om zich te verdiepen in de beeldhouwkunst van het Westen maakte hij 1979 een studiereis naar Frankrijk en Italië. In zijn thuisprovincie Kwangtung is overigens werk van Zhang Songhe opgenomen in verschillende Herdenkingsmonumenten voor Martelaren in de Tweede Wereldoorlog die zijn geplaatst in Shenzhen, Huizhou en Qingxi. Zhang Songhe wisselde zijn verblijf in Peking af met een (overwinterings-)periode in zijn geboortedorp PakLong waar hij eveneens een groot atelier tot zijn beschikking had. Bij een bezoek aan zijn atelier 1992 waren twee witte beelden (mogelijk in marmer) van een vrouwelijk naakt te bewonderen: een torso en een levensgroot staand model. In zijn geboorteprovincie Kwangtung is verder de hand van Zhang Songhe duidelijk herkenbaar aan Herdenkingsmonumenten voor Martelaren in de Tweede Wereldoorlog op de volgende plaatsen: Shenzhen, HuiZhou en QingXi. De veelzijdige kunstenaar uit Tungkon was niet alleen uitgegroeid tot een beeldhouwer van formaat, maar hij had zich ook verder weten te ontwikkelen tot een belangrijke kalligraaf, schilder en dichter op nationaal niveau. Zijn staat van dienst is indrukwekkend. Hij behoort zonder twijfel tot de voorhoede van Hakka-kunstenaars van de vorige eeuw.
Herdenkingsmonument op het Plein van de Hemelse Vrede. Foto Wikipedia.
Onderliggende dwarsverbanden met Suriname
Suriname is een land waar een groot aantal verwanten, clangenoten, buurtgenoten, oud-leerlingen en strijdmakkers van Zhang Songhe waren gevestigd. Van hen voeren de meesten de clannaam [Zhang] in de volgende romanisaties: Chang, Cheng, Cheung, Tjon en Tjong. (4)
Met een aantal van hen is de kunstenaar in contact gebleven. Tijdens zijn bezoek aan Suriname werd voor hem en zijn meereizende en eveneens schilderende zoon Zhang Fang een overzichtstentoonstelling van Chinese schilderijen (acquarellen) georganiseerd in het gebouw van de vereniging Kong Ngie Tong Sang. Van de gepresenteerde werkstukken werd praktisch alles verkocht.
Hij zou met zoon Zhang Fang nog ontvangen zijn door drs. R. Venetiaan, minister van Onderwijs, Wetenschap, Cultuur, Sport en Jeugd.
Opmerkelijk genoeg is dat van het uitzonderlijk bezoek van deze belangrijke kunstenaar en zijn expositie geen enkel woord of beeld kan worden aangetroffen in het Gedenkboek 135 jaar Kong Ngie Tong Sang 1880-2015. Zhang Songhe is 2005 op 92-jarige leeftijd overleden.
II. Minister drs. R. Venetiaan: naar bakermat van Suri-Hakka migranten
Het tweede geval betreft een bezoek aan China van voorjaar 2004 dat President Ronald R. Venetiaan bracht als eerste Staatshoofd van Suriname. Dit staatsbezoek vond plaats op uitnodiging van Jiang Zhemin, het toenmalig Staatshoofd van de Volksrepubliek China.
Drs R. Venetiaan (geboren 1936, Paramaribo), die aan de Rijksuniversiteit Leiden wis- en natuurkunde had gestudeerd, fungeerde aanvankelijk na terugkeer als leraar en directeur van de Algemene Middelbare School (A.M.S.) te Paramaribo. In het kabinet-Arron kreeg hij in 1973 als lid van de Nationale Partij Suriname (N.P.S.) de portefeuille van Onderwijs en Volksontwikkeling toegewezen. Na de eerste vrije verkiezingen die volgden op het militaire tijdperk werd hij in 1991 als deelgenoot van een politieke coalitie met de naam Nieuw Front voor Democratie en Ontwikkeling door de Nationale Assemblee verkozen tot President; vervolgens werd hij als resultaat van de algemene verkiezingen in 2000 door de Verenigde Volksvergadering, een vertegenwoordigend lichaam van landelijke afgevaardigden, voor een tweede termijn verkozen tot het hoogste ambt.
Runaldo Ronald Venetiaan. Portret door Nicolaas Porter.
De Surinaamse President aanvaardde bij zijn staatsbezoek aan China voorts een uitnodiging van een goede bekende voor een excursie naar diens ouderlijk dorp YuKamPu [YouGanBu], gelegen in de prefectuur Dongguan van de provincie Kwangtung. Hij werd daarbij persoonlijk geïntroduceerd en begeleid door zijn plaatselijke gastheer. Het bezoek van de Surinaamse President is niet geheel onopgemerkt gebleven. Een plaatselijke bewoner weet zich nog te herinneren dat het bezoek een louter privé-karakter moet hebben gehad want het werd zonder enige officiële plichtpleging uitgevoerd. Ook van deze nederzetting is een opvallend aantal migranten in Suriname gevestigd die de clannaam [Zhang] en [Jiang] voeren in de volgende spellingen: Chang, Cheng, Cheung, Tjon(g) voor [Zhang]; de clannaam [Jiang] is meer bekend onder de spellingsvariant Kong. (6)
Slot
Er zijn duidelijke aanwijzingen dat de Dongguan-prefectuur in de periode tot de jaren tachtig van de vorige eeuw de meeste migranten heeft geleverd aan Suriname. Verhoudingsgewijs hebben nazaten van de Tungkonezen het grootste aantal proefschriften afgeleverd. Zie hiervoor “Surinaams-Chinese auteurs van proefschriften” in Wi Rutu (2011). Opmerkelijk is dat het merendeel van de (volledige) persoonsnamen der primaire migranten genoemd in de noten 5 en 6 intact zijn gebleven aangezien ze in hun geheel door het nageslacht worden gevoerd als geregistreerde achternaam. Soms worden deze uitzonderlijk gevormde namen als “Surinaams-Chinese namen” aangeduid. Overigens kan deze ontwikkeling sui generis van achternamen genealogisch onderzoek naar de herkomst van Chinese voorouders in hun stamland in veel gevallen vergemakkelijken en enkele stappen bekorten.
Legenda:
Namen zijn weergegeven zoals ze worden gevoerd en gecomplementeerd met de spelling in de officiële taal, Hanyu pinyin, tussen vierkante haakjes en / of Chinese schrifttekens.
Noten:
(1) Provincie Kwangtung [Guangdong]: 廣 東 省；
Hoofdstad Kanton [Guangzhou]: 廣 州 市；
(2) http://www.cbajamaica.com/villages;
(3) Beeldend kunstenaar Zhang Songhe :
張 松 鶴 先 生 （1912 – 2005）, 廣 東 省， 東 莞 市， 清 溪 镇， 柏 朗 村 人：
中國 著 名 雕 塑 藝 術 家；又 畫 家， 書 法 家， 詩 詞 家；
主 要 作 品：
『毛 主 席 畫 像』（合 作），北 京 天 安 門 城 樓 ；
雕 塑 作 品 包 括 各 模 型 式 像：
『毛 主 席 像』； 『魯 迅 像』；
『馬 克 思 和 英 格 斯 像』浮 雕，
1962 ，德 國 博 物 館 保 藏；
『抗 日 游 擊 戰 』浮 雕，（陳 淑 光 合 造），
北 京 天 安 門 廣 場 『人民 英 雄 紀 念 碑』。
(4) Prefectuur Dongguan [ 東 莞 ] behoort met Huiyang [ 惠 陽 ] en Bao’An [寶 安 ] tot een regio van waar veel oudere Chinese Hakka-immigranten in Suriname afstammen; het gebied wordt vaak gezamenlijk met een acroniem aangeduid als: FuiTungPao [HuiDongBao];
(5) Voorbeelden van verwanten en clangenoten uit Changgai
[ 清 溪 ／ QingXi ], provincie Kwangtung, prefectuur Tungkon
[Dongguan / 東 莞 ] in Suriname:
Chang Tsang Yuan [Zhang ZuanYuan]; Chang Tsin Chiang [Zhang JinQiang]; Chang You Chen [Zhang YouZhen];
Cheung Sung King [Zhang ZongJing];
Tjon A Hen [Zhang AhXian]; Tjon A Jen [Zhang ZuanXiu]; Tjon A Tham [Zhang AhTan]; Tjon Jhien [Zhang Ying]; Tjon Joe Joen [Zhang YouYong]; Tjon Joe Ken [Zhang YouJian]; Tjon Joe Pien [Zhang YouBin]; Tjon Joe Tjoen [Zhang YouZhong]; Tjon Kwie Sem [Zhang GuiSen]; Tjon Man Tsoi [Zhang ManCai]; Tjon Sie Fat [Zhang SiFa]; Tjon Tien Ril [Zhang ZhengXi];
Cheung Sung King, geboren 1941 te Qingxi in China, is een verwant van Zhang Songhe.
Hij was gevestigd in Suriname aan de Maagdenstraat waar hij “O.K. Fotostudio” exploiteerde.
Vervolgens vestigde hij zich in HongKong en studeerde hij schilderkunst aan de Chinese University of Hong Kong waarvan hij thans docent in ruste is. Hij is fungerend lid en voorzitter van het plaatselijk Genootschap voor kunstschilders in HongKong. Zie over hem ook de geciteerde uitgave met Biografieën van Qingxi-prominenten;
(6) YuKamPu [ 油 甘 埔 ／ YouGanBu] ligt eveneens in Tungkon van de provincie Kwangtung.
Voorbeelden van verwanten en plaatsgenoten in Suriname:
mw Chang Pei Mei [Zhang PeiMei], gehuwd: Man A Hing;
Chang Ting Jin [Zhang TingYing]; Cheung Ting Hung [Zhang TingXiong]; Tjon Joe Gin [Zhang YouQuan]; mw Tjong Woen Tjauw [Zhang YunJiao], gehuwd: Liauw Kie Fa;
Van deze plaats is ook een tak van de Kong [Jiang] –clan bekend die in Suriname vertegenwoordigd wordt door families als: Kong Gai [Jiang Kai]; Kong Jong Foek [Jiang XiHua]; Kong Kon Foek [Jiang GuanFu]; Kong Tse Lam [Jiang ZiLian].
Tjon Joe Gin verkoos zich na zijn Surinaams verblijf op het vasteland van China te vestigen alwaar hij volgens info in zijn geboorteplaats zou zijn te ruste gelegd.
Chang Ting Jin was volgens zijn dochter voor de Tweede Wereldoorlog een alumnus van de Fudan Universiteit in Shanghai en werd leraar in Zuidoostazië. Om nog onverklaarbare reden vestigde hij zich daarna in Suriname.
Hij zou 1940 als tolk zijn opgetreden bij het verhoor van de Chinese scheepslieden van het s.s. Goslar die werden aangehouden na een een staking en muiterij.
Na zijn bedrijf in de jaren zestig van de vorige eeuw te hebben opgeheven in Suriname vertrok hij naar Taiwan waar hij een adviseursfunctie bekleedde bij de Overheid.
Deze nederzetting is ook de geboorteplaats van de moeder van de onderhavige auteur. Oktober 2017 deed een goede gelegenheid zich aan hem voor om met behulp van een aantal verwanten de plaats te bezoeken. Van het ouderlijk huis van zijn moeder was niet veel meer dan een bouwvallig optrekje overgebleven dat nu wordt omgeven door veel nieuw- en hoogbouw.
Geraadpleegd
1. Dongguan Shi Qingxi zhenzhi. [Biografieën van prominente Qingxi-plaatsgenoten]. Officiële uitgave van Dongguan-gemeentebestuur. Zhonghua shuju, 2010;
Betreffende: Biografie van Zhang Songhe, p. 636 – 637;
Biografie van Cheung Sung King [張 崇 敬 ];
2. Kong Ngie Tong Sang. Gedenkboek 135 jaar Kong Ngie Tong Sang 1880-2015. Paramaribo, s.d.;
3. Man A Hing, William L.:
– “Surinaams-Chinese auteurs van proefschriften: kanttekeningen bij hun namen en achtergrond”, in: Wi Rutu, december 2011, jrg 11 no. 2. P. 41 t/m 54;
– ” De Tjon-clan: van Tjon-Kwie-Sem en verwanten “, in: Wi Rutu, jrg. 15 no. 1, p. 8 – 17;
– ” Sranan Roots: van Opa Tjon Joe Joen en andere verwanten “, in: Wi Rutu, jrg 15 no. 2, p. 16 – 29;
4. Sullivan, Michael. Modern Chinese Artists. A Biographical Dictionary. UC Press (USA), 2006. ISBN 9780520244498.
Zie voor Zhang Songhe: p. 221;
5. Zhang Songhe. Songhe shixuan. BaoWenTang shudian, Beijing, 1989. ISBN 7-80030-161-3/I-113;
Bundel van geselecteerde gedichten van Zhang Songhe;
6.https://baike.baidu.com/item/%E5%BC%A0%E6%9D%BE%E9%B9%A4/3308194?fr=aladdin
(raadpleegdatum: 02-02-2018)
7.http://baike.sogou.com/h42333667.htm?sp=Snext&sp=l53124875#5 (raadpleegdatum: 02-02-2018)
8. http://www.cbajamaica.com/villages
(raadpleegdatum: 09-01-2018)
Website van de Chinese Benevolent Association of Jamaica met veel gegevens en info over Hakka-immigranten van Jamaica.
Overzicht van 290 nederzettingen van Jamaicaanse Hakka-migranten in China zowel in Hakka-spelling als in de officiële Hanyu pinyin-spelling van het Mandarijn, met bijbehorende kaart;
9. http://www.chinadaily.com.cn/china/2011-07/31/content_13017541.htm
“The legacy of Chairman Mao” by Li Jing;
(raadpleegdatum: 31-01-2018)
10. http://chineseposters.net/artists/zhangsonghe.php
(raadpleegdatum: 24-09-2017)
11. http://www.eeloves.com/memorial/info?mid=124507
(raadpleegdatum: 23-09-2017)
12. http://www.flacsoandes.edu.ec/libros/digital/41516.pdf
“ Zheng Bingwen: China’s Economic Development and the Relations between China and Latin America and the Caribbean”, p. 127; (raadpleegdatum: 23-09-2017)
13. https://goo.gl/images/3CaG1w (raadpleegdatum: 02-01-2018)
14.https://en.m.wikipedia.org/wiki/Monument_to_the_People%27s_Heroes (raadpleegdatum: 02-01-2018);
15. https://nl. Wikipedia.org/wiki/Guangdong …
(raadpleegdatum: 02-01-2018);
16.https://zh.m.wikipedia.org/wiki/%E5%BC%A0%E6%9D%BE%E9%B9%A4 (raadpleegdatum: 10-02-2018);
RSS
Facebook
Twitter
