Hindostaanse muziekinstrumenten (9) – Dantál
Dantál, dhantal, dandtal, dantaal, dhandataal
door Prem Dihal
Een dantál is een muziekinstrument dat niet alleen een zeer specifiek geluid voortbrengt maar ook heel simpel van ontwerp is. Waar komt het vandaan?
De dantál is een op een lange stalen staaf gebaseerd percussie-instrument dat vergelijkbaar is met de triangel. Het is een ‘idiofoon’, een zelf-klinkend instrument. De dantál heeft een staalachtige klank. Danda betekent stok en tál betekent ritme.
Speelwijze
De dantál wordt bespeeld door op een metalen staaf, meestal gemaakt van ijzer/staal of van een bronzen legering, te slaan met een metalen klopper in de vorm van een hoefijzer. De hoeveelheid resonantie wordt gecontroleerd door de hand die de staaf vasthoudt te openen en te sluiten en in hoogte te variëren. Het geluid van de dantál is scherp en metaalachtig, en het levert een duidelijk gedefinieerd ritme of tál om het ensemble in het ritmische patroon te houden. Het basisritme van de dantál is simpel maar heel specifiek. Een voorbeeld van hoe de dantál wordt bespeeld is het beste te zien op YouTube-video’s (‘Dhantal Lesson’).
Bouw
De oorspronkelijke klopper, die een keer kartaal en dan weer eens een bajauni wordt genoemd, was eigenlijk een hoefijzer, een vorm die behouden is gebleven in de moderne context van de dantál als muziekinstrument. De bovenkant van de dantál kan stomp of taps toelopend zijn om een grotere resonantie mogelijk te maken, en het onderste uiteinde is gevormd tot een cirkel die rust op de grond, tafel of ander oppervlak wanneer het wordt bespeeld. De dantál is meestal om en bij 100 tot 125 cm lang en ongeveer 1,5 cm dik. Het is inmiddels een belangrijk instrument geworden in de Indo-Caribische muziekstijlen zoals Chutney Music, Baithak Gáná en Taan Singing. De dantál-speler, ook wel bekend als een “dantálist,” bepaalt het ritme of tál voor de dholak/tablá-speler.
Belang
Vroeger werd dit instrument alleen door mannen bespeeld, zoals alle Hindostaans-Surinaamse muziekinstrumenten behalve de dhol en het harmonium. Later gebeurde dit ook door vrouwen alsof het nooit anders geweest was. De dantál wordt in combinatie gespeeld met dhol en harmonium. Dit zijn ook de drie instrumenten waarmee tegenwoordig de Surinaamse qawwáli-zang wordt begeleid.
De dantál heeft ook nog een belangrijke rol op Fiji, waar het wordt gebruikt tijdens religieuze zang. Dit percussie-instrument, samen met de dholak, harmonium, kartaal en jhanj, vormt de basis van de muziekinstrumenten in een Rámáyan mandali (groep die reciteert uit het Rámáyan).
Waar komt dit instrument vandaan?
De dantál, ook wel dhandataal genoemd, vindt zeer waarschijnlijk zijn oorsprong in India maar is het meest voorkomend in het Caribisch gebied. Het instrument zou gemaakt zijn van de ijzeren “bogen” waarmee de ossen waren aangespannen aan de karren op de plantages in Guyana, Suriname, Trinidad en Tobago en andere delen van het Caribisch gebied. Er zou ook een verband kunnen zijn met paardenkarren zijn aangezien de klopper een hoefijzer was.
Sommige Surinaamse muziekkenners beweren dat de dantál in Suriname zelf is ontwikkeld. Echter, de dantál is ook populair op Trinidad, en de Fijische dantál is identiek aan de Trinidadiaanse versie. De dantál is wijdverspreid in Guyana en wordt ook aangetroffen in de staat Bihar, India. Opvallend is dat de dantáls in de diasporalanden vrijwel identiek zijn.
Een andere theorie suggereert dat de dantál nauw verwant is aan een ouder instrument (uit India) genaamd de dandatal, dat een houten stok was met een rechthoekige slagstok. Het feit dat het instrument niet alleen in Suriname, maar ook op Fiji, Trinidad en Guyana wordt aangetroffen, waar grote aantallen Indiase contractarbeiders zich vestigden, suggereert dat het uit India is ‘meegenomen’. Het kon gemakkelijk worden vervaardigd of gereproduceerd in de andere landen met de daar beschikbare materialen. Deze theorie zou deze herkomst kunnen verklaren.
Maar er is nog een andere theorie: de terugkerende contractarbeiders hebben de dantál naar India gebracht en daar geïntroduceerd! Hierover is er meer te zien op een Youtube-film van Peter Manuel (Folk Music from India to the Caribbean’ op YouTube, waarin Narender Mohkamsing over deze theorie vertelt.
Wie de hele reeks ‘Hindostaanse muziekinstrumenten’ wil volgen: klik op de tag ‘Hindostaanse muziekinstrumenten’ hieronder.
RSS
Facebook
Twitter
