Hindostaanse muziekinstrumenten (26) – Sankh
Sankh
door Prem Dihal
Ontstaan
In de hindoeïstische kosmologie is de Oceaan van Melk, bekend als Kshiroda Sagara, de oeroceaan waarin de slang Anantashesha zwemt. Deze oceaan dient als het bed voor de god Vishnu wanneer hij rust tussen kosmische era’s. In de mythe van Kurma, de schildpad-avatar van Vishnu, verliezen de goden hun onsterfelijkheid door een vloek van de wijze Durvasa. Om deze terug te winnen, adviseert Kurma de goden om samen met de demonen de oceaan van melk te karnen, bekend als Samudra Manthan, om amrit (nectar/onsterfelijkheidsdrank) te verkrijgen.
Met behulp van de berg Mandara en de slang Vasuki als draaipunt, karnen de goden en demonen gezamenlijk, maar wel tegenover elkaar opgesteld, de oceaan. Vishnu, in zijn schildpadvorm, fungeert als steunpunt voor de berg. De wrijving genereert hitte, waardoor de soma (melk) uit de oceaan stroomt inclusief verschillende schatten zoals de heilige koe Surabhi, de wijngodin Varuni, de boom Parijata, en andere goddelijke voorwerpen zoals de sankh (van Vishnu).
Tijdens het delen van de soma ontstaat een twist. Garuda, de adelaar van Vishnu, gaat er met de pot vandoor. Tijdens het gevecht in de lucht vallen enkele druppels van de nectar op aarde op de plaatsen Haridwar, Ujjain, Prayagraj en Nashik. Deze zijn sindsdien heilige plaatsen geworden waar de Kumbh Mela worden gehouden.
Welke sankh? Er zijn er verschillende. Een voorbeeld:
De Dakshinavarti shankh, ook wel bekend als Valampuri sankhu en Sri Lakshmi sankha, is een heilige hindoe-schelp met een zeldzame spiraal die tegen de klok in draait. Het is de schelp van een grote zeeslak uit de Indische Oceaan. In wetenschappelijk gebruik wordt een rechtsdraaiende schelp gekenmerkt door een opening aan de rechterkant.
De echte shankha is een zeldzame linksdraaiende Turbinella-schelp uit de Indische Oceaan, maar er zijn veel imitaties, zoals de Sinistrofulgur perversum uit de Atlantische kust van Noord-Amerika. Als authenticiteitstest wordt een röntgenonderzoek als de beste test beschouwd.
Echte Dakshinavarti Lakshmi-schelpen komen alleen voor in de Indische Oceaan, met belangrijke locaties nabij Rama’s brug, Sri Lanka, de Arabische Zee en de Golf van Bengalen. Ze zijn zeldzaam, en de imitaties komen voornamelijk uit Florida en de Golf van Mexico. Verschillende variëteiten worden gedefinieerd op basis van locaties en vertonen morfologische variaties. De zeldzaamheid van echte Lakshmi-schelpen, de variatie in morfologie en specifieke kenmerken, zoals een oranje gekleurde binnenlip en donkerbruine vlekken, beïnvloeden hun waarde.
De Turbinella pyrum-schelp heeft een sterk, hard, glanzend en enigszins doorschijnend oppervlak, vergelijkbaar met porselein. Er zijn ook andere soorten schelpen in omloop, maar het vermijden van vrouwelijke schelpen is van belang, omdat deze een minder gunstig geluid produceren.
Door de shankh, wordt lucht onder zeer hoge druk door het buitenste gat geblazen en passeert een klein gaatje binnenin de shankh. De lucht resoneert door de binnenwand en het geluid wordt geproduceerd wanneer de lucht door de onderste opening gaat.
Het wordt geassocieerd met Vishnu en Lakshmi in de hindoeïstische mythologie en diende vroeger als een oorlogstrompet. Er wordt geloofd dat de Lakshmi-sankh diverse zegeningen brengt, vooral op het gebied van materiële welvaart. Ritueel gebruik omvat het baden van godheden, het drinken uit de schelp en het reciteren van mantra’s gericht op godin Lakshmi.
Een schelp of sankh heeft nog een specifieke betekenis in het hindoeïsme; het geluid ervan wordt geassocieerd met het heilige Ohm, bekend als het eerste geluid van de schepping. Het wordt beschouwd als een heilig voorwerp. Bovendien is de sankh soms een integraal onderdeel van klassieke Indiase muziekinstrumenten en dient het als basis voor mudra’s (handgebaar) in de klassieke dans.
Wie de hele reeks ‘Hindostaanse muziekinstrumenten’ wil volgen: klik op de tag ‘Hindostaanse muziekinstrumenten’ hieronder.
RSS
Facebook
Twitter
