Hindostaanse muziekinstrumenten (22) – Mridangam
Mridangam
door Prem Dihal
De mridangam is een trommel afkomstig uit Zuid-India en vormt een onmisbaar onderdeel van de klassieke Zuid-Indiase muziek, waar het vocalisten en andere instrumenten zoals de vina (snaarinstrument uit sitargroep) begeleidt. Het woord “mridangam” komt uit het Sanskriet en bestaat uit de woorden “mrid” (klei, aarde) en “ang” (lichaam). Oorspronkelijk werden mridangams gemaakt van uitgeharde klei, maar later werd hout gebruikt vanwege de duurzaamheid.
Wat betreft de productie, wordt de mridangam vervaardigd uit een uitgeholde stam van de jackfruitboom (Artocarpus heterophyllus). Beide open uiteinden, waarvan de ene kleiner is dan de andere, worden bedekt met een leren vel, vaak gemaakt van geitenhuid. Lange leren bandjes worden door de vellen gestoken en gespannen over de zijkant van de trommel. Het kleine vel bevat een cirkel in het midden van zwarte pasta genaamd ‘satham’ of ‘karnai’, gemaakt van rijstmeel, ijzeroxide en stijfsel, waardoor het kleine vel een metaalachtig geluid krijgt. Met ronde houten kurken kan de spanning van de leren bandjes en daarmee van de vellen worden aangepast.
Het vergt jaren van toewijding voordat iemand volledige beheersing over het bespelen ervan verwerft. De evolutie van de mridangam heeft geleid tot de ontwikkeling van het ‘tala’-systeem, een complex ritmisch systeem in Zuid-India. In de vroege jaren 1920 kwamen er toonaangevende mridangam-spelers naar voren, die scholen oprichtten met kenmerkende speelstijlen, zoals de Puddukottai-school en de Thanjavur-school.
Vlak voor een optreden wordt het grotere membraan van de mridangam bevochtigd en wordt stempasta aangebracht, een mengsel van water en rijstmeel (deeg), dat de toon verlaagt en het geluid een diepe resonerende bas geeft. Het stemmen gebeurt door met een zwaar voorwerp, zoals een steen, tegen de houten of kurkenstokjes tussen de gespannen banden te slaan. Bij het bespelen zit de muzikant in kleermakerszit, met de rechtervoet aan de bovenkant. De mridangam rust op deze voet en op een opgerolde doek, waarbij de rechterhand het kleinere membraan bespeelt.
Tegenwoordig wordt de mridangam vooral gebruikt in muzikale uitvoeringen die typerend zijn voor Karnataka, en deze zijn niet alleen populair in Zuid-India, maar over de hele wereld. De mridangam levert het hoofdritme en speelt een cruciale rol bij het in toom houden van alle musici. In hedendaagse Karnatische muziekconcerten zijn percussiesolo’s hoogtepunten, waar verschillende percussionisten samenwerken naar een grand finale. Bij concerten speelt de mridangam-speler vaak solo’s en gaat soms de uitdaging aan met spelers van andere trommels. De mridangam is ook regelmatig te horen in de Indiase popmuziek, die grotendeels afkomstig is uit de Indiase filmindustrie.
Volgens oude hindoeïstische beeldhouwkunst, schilderkunst en mythologie wordt de mridangam vaak afgebeeld als het favoriete instrument van bepaalde goden, waaronder Ganesha (de verwijderaar van obstakels) en Nandi, het voertuig en de volgeling van Shiva. Nandi zou de mridangam hebben bespeeld tijdens Shiva’s oorspronkelijke tandava-dans, waardoor een goddelijk ritme door de hemel weerklonk. Daarom staat de mridangam ook bekend als ‘deva vaadyam’ of ‘goddelijk instrument’.
Gerelateerde instrumenten: dholak, dholki en pakháwaj.
Wie de hele reeks ‘Hindostaanse muziekinstrumenten’ wil volgen: klik op de tag ‘Hindostaanse muziekinstrumenten’ hieronder.
RSS
Facebook
Twitter
