Hindostaanse muziekinstrumenten (20) – Khartál
Khartál, kartal, karataala
door Prem Dihal
Een khartál is een oud percussie-instrument dat voornamelijk wordt gebruikt in devotionele en folkliederen. Het is een verzamelnaam voor verschillende soorten instrumenten. De naam komt van de Sanskrietwoorden kara, wat hand betekent, en tala, wat ritme betekent.
Een khartálspeler houdt meestal een ‘mannelijke’ en een ‘vrouwelijke’ khartál in elke hand, die gemaakt zijn van hout of metaal. De mannelijke khartál is meestal dikker en wordt met de duim vastgehouden, terwijl de vrouwelijke khartál dunner is en op de ringvinger rust. De oudste vorm van khartál bestaat uit een paar houten castagnetten met belletjes eraan bevestigd, die niet met elkaar verbonden zijn. Ze worden snel tegen elkaar geklapt om snelle en complexe ritmes te maken. De khartál wordt niet alleen gewaardeerd als begeleidingsinstrument, maar ook vanwege zijn draagbaarheid als percussie-instrument.
Er zijn verschillende soorten khartáls, zoals:
Houten blokken met belletjes of cimbalen. De muzikant houdt een paar in één hand en klapt ze snel tegen elkaar om snelle en complexe ritmes te maken.
Kleine platen: dit zijn een paar dunne, harde houten platen, die lijken op percussiebeenderen (instrument). Deze worden gebruikt in Rajasthan.
Cimbalen: dit zijn kleine cimbalen, ook wel majirá genoemd, en ze worden gebruikt in devotionele gezangen.
In Bangladesh, West-Bengalen en Maharashtra (waar ze beter bekend zijn als chipaḷyá) gebruikt men khartáls veel in religieuze liederen zoals kirtans en bhajans. In Odisha bestaat de dasakathi, een soortgelijk instrument dat voornamelijk wordt gebruikt in een vorm van volkstheater die dezelfde naam heeft als het instrument, dasakathia. De ramatali is een groter instrument dat volgens een legende iets te maken heeft met de Rámáyan.
In het Bhojpuri folk-genre biráhá gebruikt men een soort khartál die gemaakt is van twee paar smal toelopende metalen staven, elk ongeveer 23 centimeter lang
Deze soort khartál is bedacht door biráhá-zanger Bihari Lal Yadav en men gebruikt hem alleen tijdens het zingen van biráhá. De zanger slaat het paar in zijn handen om muziek te maken tijdens het zingen.
In Suriname gebruiken bands soms ook khartáls. Ze staan op oudere foto’s. De houten platen worden nog steeds gebruikt
Wie de hele reeks ‘Hindostaanse muziekinstrumenten’ wil volgen: klik op de tag ‘Hindostaanse muziekinstrumenten’ hieronder.
RSS
Facebook
Twitter
