Het spits is afgebeten
Maandag 6 mei was de eerste dag van het Centraal Schriftelijk Eindexamen (CSE) 2024 voor het voortgezet onderwijs (vsbo, havo en vwo) in Curaçao. Het spits is afgebeten met het CSE Nederlands. Terwijl ik voor het examenlokaal zit te wachten tot het 11 uur is en het examen officieel klaar moet zijn, behalve voor kandidaten die bijvoorbeeld wegens dyslexie extra tijd krijgen, druppelen er al vanaf 10:30 uur kandidaten naar buiten. Enkele kandidaten van de havo op het Maria Immaculata Lyceum geven een eerste reactie.
Dit examen bestaat uit twee lange teksten, een met vragen om te beantwoorden en een met aandachtspunten om een geleide samenvatting te maken. Chahijn Mujica vertelt over het onderwerp van de eerste tekst, getiteld ‘De maakbare mens komt eraan’. Het gaat over het implanteren van chips, sensoren in een mens om data te verzamelen en door te geven over temperatuur, bloeddruk en andere fysiologische reacties, als die mens sport, werkt, ontspant, eet en slaapt. Ook hoe je met een elektrode stimulatiepunten diep in de hersenen kan activeren, en gedrag kan beïnvloeden. Of een ‘wet sensor’ die nauwkeurig kan bepalen hoeveel cc lithium uit een geïmplanteerd reservoir aan de persoon wordt toegediend. De gemakkelijkste vraag vond ze misschien wel ‘Benoem het verband tussen alinea 8 en alinea 9 met één woord.’
Eúgenderick Thodé Laker heeft 189 woorden gebruikt om zijn samenvatting te maken. De tekst van ongeveer 2.000 woorden had als titel ‘Laat sporters sporten’, en gaat over de vraag of sporters politiek gekleurde uitlatingen mogen doen bij internationale sportwedstrijden, zoals de Olympische Spelen. Wie meer dan 209 woorden gebruikt voor de samenvatting krijgt veel minpunten, per 5 woorden te veel 2 punten aftrek. Helaas gebeurt het elk examen wel weer dat een kandidaat zo ruim over het maximale aantal woorden zit dat hij bijna geen punten verdient met de samenvatting.
Voor de samenvatting kun je maximaal 19 punten verdienen, voor de eerste tekst 27. In de samenvatting moet duidelijk worden welk oordeel de schrijver over het onderwerp heeft, welke argumenten hij daarvoor aanvoert, welke oplossing hij ziet, met de bijbehorende motiveringen en welke Olympische visie ten grondslag ligt aan sport.
Yashna Balorian heeft 193 woorden gebruikt, dus die is ook veilig. Hij vond de moeilijkste vraag bij de eerste tekst die over visie en motivatie.
Op mijn vraag hoe ze het vinden dat ze Nederlands als vak krijgen en er verplicht eindexamen in doen, antwoorden ze dat het prima is als voorbereiding voor de verdere studie in Nederland.
Docent Clair Lanoy oefent al vanaf de voor-examenklas, havo 4 en vwo 5) met leesvaardigheid. Verwijs- en signaalwoorden herkennen, welke tekstverbanden we kennen, soorten argumenten benoemen, de stijl van twee teksten onderscheiden en woordenschat. De parate woordenkennis wordt ieder jaar kleiner. Leerlingen kunnen weliswaar in een tekst niet alle woorden opzoeken, daar is geen tijd voor, maar ze moeten de titel begrijpen, de kernwoorden en van elke alinea de eerste twee zinnen begrijpen. Wat leerlingen wel moeten weten is wat ieder woord in de vragen betekent. Als daarin ‘kanttekening’ staat of ‘tegenspraak niet dulden’ dan kun je de vraag niet beantwoorden.
De kandidaten die ik heb gesproken hebben drie verschillende profielen. Chahijn heeft Natuur en Techniek, Yashna Cultuur en Maatschappij, en Eúgenderick Natuur en Gezondheid. Normaal gesproken staat het correctiemodel direct na het examen op de site van het Expertisecentrum voor Toetsen en Examens (ETE), maar de commissie docenten Nederlands komt vanmiddag eerst bij elkaar om aan de hand van steekproeven te beslissen of het correctiemodel misschien enige aanpassing behoeft.
Zelf heb ik in 1975 op deze school mijn eindexamen gedaan. Toen was de opdracht om een opstel te schrijven. We kregen 10 onderwerpen waaruit we één konden kiezen. Ik heb toen voor een dichtregel van Han Lodeizen gekozen en daar een creatieve tekst bij geschreven.
Het CSE in Curaçao begint ruim een week eerder dan in Nederland. In Curaçao kunnen de kandidaten zes lokaal geconstrueerde CSE’s verwachten. Papiaments en Nederlands zijn verplichte CSE’s. De reden voor een lokaal CSE Papiamentu spreekt voor zich. Het CSE Nederlands is lokaal geconstrueerd vanwege de onderwerpen van de teksten. Het CSE Nederlands in Nederland gaat over boerka’s en boerenkaas, onderwerpen die ver van ons bed staan. Daarom wordt het CSE Nederlands niet simultaan afgenomen. In Nederland is dat onderdeel pas op 17 mei. De kandidaat in Nederland krijgt drie uur de tijd om het maken, hier drieënhalf uur. Logisch wanneer Nederlands een vreemde taal is. Kandidaten van Curaçao die het Nederlands niet als moedertaal hebben, verdienen eigenlijk twee diploma’s als ze slagen. Een voor de kennis van het examenvak en een voor het kunnen vertalen van en naar het Nederlands, de taal van de meeste examens.
De andere lokaal geconstrueerde CSE’s zijn geschiedenis en aardrijkskunde, vanwege het feit dat er in de Nederlandse CSE’s niets wordt gevraagd over de Caraïbische geschiedenis of geografie. Ons CSE aardrijkskunde valt overigens wel samen met dat in Nederland, namelijk op donderdag 23 mei. Omdat het simultaan afgenomen wordt begint het hier om 7:30 uur en daar om 13:30 uur. Wij hebben een half uur langer de tijd, in Nederland stopt het om 16:30 uur. Ook informatica is een lokaal examen, want in Nederland wordt dat vak niet meer centraal schriftelijk afgesloten. Maar in Nederland heb je wel CSE’s in vakken als Fries, Grieks, Latijn, Arabisch, Turks, Russisch en muziek, tekenen, kunst. In Curaçao is om een duistere reden geen CSE kunstvak meer, ook geen handvaardigheid en dergelijke creatieve vakken. Tenslotte wordt er ook voor Spaans lokaal een CSE geconstrueerd, omdat dat CSE uit Nederland voor ons te gemakkelijk is. Nederland heeft afgedwongen dat wij niet significant hoger mogen scoren dan de kandidaten in Nederland, dus moeten wij een pittiger CSE Spaans maken. Kijk voor meer informatie op www.examenblad.nl.
Jeroen Heuvel
eerder verschenen in Antiliaans Dagblad van 7 mei 2024
RSS
Facebook
Twitter
