Het pyawspel in Suriname: nostalgie hardnekkig gekoesterd (2 en slot)
door William Man A Hing
Van de bestuurlijke perikelen bij de rechtshandhaving
De organisatie van de pyawspelen had reeds geruime tijd de aandacht van de autoriteiten. Het ging hier immers om een bij wet verboden hazardspel dat een ongemeen grote populariteit en grote verspreiding had weten te bereiken onder de bevolking. Onbevestigde berichten hielden het erop dat deze gokactiviteiten zeer omvangrijke omzetten voor een kleine groep chinese medeburgers zouden opleveren. Met de handhaving van het verbod op hazardspelen leek alles in orde. Regelmatig werden verdachte chinese burgers als agent/tussenpersoon en deelnemer aan pyawspelen aangehouden en aan de kantonrechter voorgeleid.
Veel publiciteit kreeg in dit verband de zaak van een pyawrecidivist. Bij resolutie van de Gouverneur dd 22 januari 1930 is de verwijdering uit de kolonie gelast van de exploitant Chin A Woen(g), ook bekend als Pipo of Piauwkoning. Deze beslissing werd genomen toen de Chinees na een reeks van eerdere veroordelingen voor hetzelfde feit in december 1929 door de rechter werd verwezen tot drie maanden gevangenisstraf met openbare tewerkstelling.
Exceptie: preventieve hechtenis voor overtreding
Minder bekend is dat de hele commotie en problematiek rond het pyawspel eveneens aanleiding heeft gegeven tot wijziging van het Wetboek van Strafrecht (1928).
In november 1932 keurde de Koloniale Staten een wet goed die toestond dat (chinese) personen die betrokken waren bij de organisatie van het gokspel in voorlopige hechtenis werden gehouden. De gebruikelijke sanctie hiervoor was een onvoorwaardelijke gevangenisstraf met openbare terwerkstelling.
Interessant was de opstelling van het opponerend lid Simons bij de behandeling van wetsvoorstel met zijn retorische vraag: “Maar ik vraag U, mijnheer de Voorzitter, welke ambtenaar, die van het Parket niet uitgezonderd, heeft niet eens piauw gespeeld of in de Chineesche sociëteit aan “mai-tan spel” deelgenomen.”
Het onderwerpen van verdachten aan een voorlopige hechtenis in geval van overtreding, in casu van de wet op het Hazardspel, kan inderdaad een uitzondering worden genoemd. Als regel geldt dat voorarrest gereserveerd is voor misdrijven. In de aanloopperiode naar de fatale politie-inval in de sociëteit van de vereniging Kong Ngie Tong en de daarop gevolgde opheffing van de vereniging bij beschikking van het Hof van Justitie in 1930, was de overheid echter niet in staat gebleken om op effectieve wijze op te treden tegen de pyawloterijen. Corruptie en tegenwerking binnen het ambtelijk apparaat verhinderden de algehele stillegging van de pyawspelen.
Om in elk geval de wettelijke greep op de gokspelen, in het bijzonder van pyawloterijen, te vergroten diende de Gouverneur in 1928 een wetsvoorstel in voor het wijzigen van de wetboeken van strafrecht en strafvordering. Voorgesteld werd om naast de organisatoren/bankiers, eveneens de agenten/tussenpersonen en deelnemers aan het gokspel onder het regiem van de voorlopige hechtenis te stellen. Deze maatregel tegen (alle) betrokkenen bij het “moreel verderfelijke piauwspel” ging de Koloniale Staten te ver. Bij zijn stemmotivering heeft het opponerend lid Simons kennelijk niet zonder heimelijke instemming van menigeen de retorische vraag gesteld: “Maar ik vraag U, mijnheer de Voorzitter, welke ambtenaar, die van het Parket niet uitgezonderd, heeft niet eens piauw gespeeld of in de Chineesche sociëteit aan “mai-tan spel” deelgenomen.”
Het onderwerpen van verdachten aan een voorlopige hechtenis in geval van overtreding, in casu van de wet op het Hazardspel, kan inderdaad een uitzondering worden genoemd. Als regel geldt dat voorarrest gereserveerd is voor misdrijven.
Het compromis mocht er zijn: bankiers/beroepsmatige organisatoren en agenten konden in voorarrest worden gehouden. Dat kwam in de praktijk goed uit, want deze groepen bestonden grotendeels uit chinese medeburgers, die na verbalisering vaker uit het zicht, zo niet uit het land, verdwenen. De deelnemers daarentegen, meestal niet-Chinezen, hoefden niet vastgehouden te worden in afwachting van hun berechting.
Manifest sociaal-culturele impact
Het pyawspel genoot een ongelooflijke populariteit in de samenleving in en rond Paramaribo. De eenvoud van spel en spelregels, de mogelijkheid van variabele inzet met een laag minimum, twee speelrondes per dag en een vlotte uitbetaling bij winst, zijn factoren die daaraan een belangrijke bijdrage hebben geleverd.
Menig oudere Surinamer koestert nog zekere levendige herinneringen aan de dagen van weleer toen op heimelijke wijze briefjes moesten worden afgegeven bij “omu sneysie” alias de pyawagent in de winkel. Het bekende pyawlied, een onafscheidelijke evergreen, roept als een soort anecdote onvergetelijke beelden op van deze episode. Razend knap is de tekst die in twee strofen het wezen van het spel en zijn verloop op accurate wijze weet te typeren. Immers hoe goed men zijn best ook doet om de juiste karaktertekens aan te stippen, telkens weer blijkt men er naast te zitten. Dat de afloop van een rondje pyaw ook fortuinlijk kon zijn getuigt de odo: “Pjaw meki fjofjo go na barkon”(uit: Sranan Pangi van Johanna Schouten-Elsenhout, 1974).
Hoogst opmerkelijk is de volgende anekdote van een attente lezer. Het was zijn vader gelukt om tot twee keer toe een hoofdprijs te winnen. Met de opbrengst hiervan kon hij uiteindelijk de overtocht van zijn moeder uit China bekostigen.
Het merken van de tekens heette bij ingewijden in navolging van het Chinees (het plaatsen van) een “ai” (= oog). Met een chinees penseel en inkt wordt een dikke zwarte “O” op de gekozen karakters met een draaiende beweging geplaatst. Maar ook het aanstippen was mogelijk.
Met het verdwijnen van het pyawspel is overigens de invloed van Chinese spelen niet geheel verdwenen uit de samenleving. Jarenlang bleef het “fan-tan”-gokspel nog populair. Hierbij wordt gewed op een restaantal fiches na het telkens elimineren van een viertal uit een onbekende(d.i. willekeurig) en afgezonderde hoeveelheid. Tegenwoordig wordt alom het “matjok-spel” beoefend, maar dit behoort niet tot de categorie van kans- of gokspelen.
Het boekje Van de roemruchte teloorgang van de Chinese vereniging Kong Ngie Tong (1880-1930) kost 15,00 euro inclusief portokosten en kan besteld worden door storting op rekening ING-bankno. 4221241. Besteladres bij de auteur W.L. Man A Hing, Marathonlaan 37, 1183 VC Amstelveen of op mijn emailadres: william.manahing@gmail.com. (Bestellen worden niet afgehandeld tussen eind november 2013 en eind december 2013.)
RSS
Facebook
Twitter
