blog | werkgroep caraïbische letteren

Het leven in slavernij zoals het écht was. De jonge lezer leert uit Suikerland meer over de slavernij dan uit menig geschiedenisboek op school

door Toin Duijx

‘Help!’ schreeuwde een man wiens arm in de suikerrietpers verdween. ‘Er zit niets anders op,’ zei een vrouw tegen Esi toen iemand de arm van de man met een kapmes afhakte. Illustratie: Renate Siepel

‘De zon stond loodrecht aan de hemel. De lucht trilde, zo heet was het. Toch holde Lano met een krukje op zijn hoofd van het dorp naar de rivier. Hij wilde zo gauw mogelijk bij zijn ouders terug zijn om te helpen met koken.’ Lano is een jonge slaaf die opdracht heeft gekregen om het krukje naar Esi te brengen, zodat deze zittend met een tak in het zand kan tekenen.

‘Help!’ schreeuwde een man wiens arm in de suikerrietpers verdween. ‘Er zit niets anders op,’ zei een vrouw tegen Esi toen iemand de arm van de man met een kapmes afhakte. Illustratie: Renate Siepel

Lano was goed bevriend met haar, maar sinds kort spreekt ze hem niet meer aan met zijn voornaam, maar als ‘jongen’. Ze beseft dat het voor Lano niet prettig is voortaan als slaaf te moeten leven, maar haar moeder zei ‘als hij het nu niet leerde, werd hij nooit meer een goede slaaf’.

Een slavengezin

Lano is erg kwaad dat hij voortaan ‘jongen’ genoemd wordt en voor Esi allerlei opdrachten moet uitvoeren. Zijn moeder zegt heel realistisch: ‘Sommige zaken zijn zoals ze zijn. Jij, je vader en ik zijn slaven van Esi’s gezin. De vader van Esi heeft jou twee seizoenen geleden op het verkeerde been gezet door je de hele dag met zijn kinderen te laten spelen en eten.’ En ze vervolgt verder in het verhaal: ‘Ze waren buitgemaakt in een oorlog van hun volk tegen dat van Esi, en slaaf geworden. Daarom was hij een paar jaar later als slaaf in dit dorp geboren.’

Het dagelijks leven van dit slavengezin, maar ook dat van het gezin van de plantage-eigenaar Aydan wordt heel realistisch en invoelbaar beschreven. De machtsverhoudingen komen duidelijk naar voren.

Ontvoerd

Als Esi en haar broer Yaa op een dag aan de rivier zitten komt er opeens een vreemde man uit de bosjes die hen vastpakt. ‘Lano voelde op dat moment ook twee stevige armen zijn middel omklemmen.’ De kinderen worden door de twee mannen naar de kust gebracht, waar een slavenschip ligt. Opgesloten in het ruim samen met veel andere slaven worden zij vervoerd naar een plaats waar zij van elkaar gescheiden worden.

Esi wordt ‘verkocht’ om te werk gesteld te worden op een suikerplantage. Ze wordt ‘huisslaaf’ en hoeft niet op de suikerplantage zelf te werken, maar in het huis van de meester.

Omkering

Het leven van Esi op de suikerplantage in Suriname wordt levendig verteld. Bijzonder is dat er een soort omkering van gedachten plaatsvindt, nu Esi geen bevelen aan een slaaf kan geven, maar zelf als slavin de bevelen moet uitvoeren. Daarbij denkt ze terug aan hoe het thuis was en hoe zij in Afrika met Lano omging.

Mooi in het verhaal wordt zowel de slavernij in Afrika als die aan de andere kant van de oceaan uitgewerkt. ‘Je bent over het zoute water, over de zee, hierheen gekomen (…) Daarom noemt de man jou een zoutwaternegerin.’

Op de suikerplantage moet Esi een bezemkamer delen met Jantje, zoon van een Amsterdamse opzichter en een zwarte vrouw. Esi ontdekt geheimen over Jantje die zo ernstig zijn dat ze besluiten om te vluchten. Henna Goudzand Nahar weet het verhaal met veel spanning te vertellen, zonder daarbij clichés te gebruiken.

Tekst en beeld

Het verhaal wordt afwisselend in tekst en beeld verteld. Regelmatig wordt het verhaal onderbroken door een reeks van paginagrote, kleurrijke illustraties, met op de tegenoverliggende pagina slechts weinig tekst. Tekst en beeld sluiten naadloos op elkaar aan en de beelden laten tot in detail afgrijselijke situaties zien, zoals een slavenkaravaan of de wijze waarop slaven ondergebracht zijn in het slavenschip. Veel indruk maakte op mij de illustratie waarbij een moeder haar dochter in zee werpt en daarna zelf overboord springt.

150 jaar Keti Koti

Het slavernijverleden is een zeer pijnlijk, belangrijk en tot voor kort onderbelicht onderdeel van onze geschiedenis. Van 1 juli 2023 tot 1 juli 2024, wordt hier in het hele koninkrijk extra aandacht aan besteed tijdens het Herdenkingsjaar Slavernijverleden. Het verhaal van Henna Goudzand Nahar sluit mooi aan bij deze herdenking.

De jonge lezer, maar zeker ook volwassenen, zal uit dit boek meer leren over de slavernij dan uit menig geschiedenisboek op school. En het verhaal van het slavernijverleden moet ook eerlijk verteld worden, hoe hartverscheurend het ook is. Daarin zijn auteur en illustrator erg goed geslaagd.

Suikerland (11+) van Henna Goudzand Nahar, met illustraties van Renate Siepel. Querido, € 20,00

[overgenomen van Friesch Dagblad, 13 mei 2023. Met toestemming van Friesch Dagblad/Anneke Hoogland, 3 januari 2024]


Over de presentatie van het boek, klik hier.

Your comment please...

  • RSS
  • Facebook
  • Twitter