Het kolfspel in Suriname – Leren van geschiedenis 81
door Hilde Neus
Met de verslechterde economie in Suriname, boet ook de broodnodige ontspanning in. Sport- en spelclubs hebben een tekort aan materiaal. Dit is jammer, want vooral voor de jeugd is bewegen belangrijk, en zij zouden veel meer buiten moeten spelen, al dan niet in clubverband. Ook op scholen is gymnastiek een bijvakje geworden. Gelukkig kunnen vele bewegingsvormen uitgevoerd worden zonder hulmiddelen, maar elke oudere onder ons weet nog wel hoe spannend een potje slagbal kan zijn. Sport en spel zijn belangrijk voor de beweging, maar ook voor de ontspanning. Even je hoofd richten naar iets anders dan de problemen in ons land. Ook de psychische gezondheid gaat daarmee samen. En vergeet u de sociale omgang niet, van een beetje sportieve competitie leren we omgaan met winnen en verliezen. Dat aanleren in je jeugd is weer belangrijke voor het op latere leeftijd goed kunnen functioneren in teamverband.
De kolfbaan
In de 18e eeuw was kolven een geliefd spel, ook in Suriname gespeeld. Het is een soort golf, of een voorloper daarvan. Het kolfspel wordt gespeeld met een kliek (= slagstok, met de vorm van een hockeystick) en een bal. Een partij bestaat uit vijf slagen en elke slag is onderverdeeld in drie klappen: de uitklap, de opklap en de puntenklap. Bij de puntenklap kunnen maximaal 12 punten worden verdiend, zodat een partij dus maximaal 5 x 12 = 60 punten kan opleveren.
Dat het kolfspel ooit algemeen zeer geliefd was, blijkt uit de nu nog gebezigde gezegden en uitdrukkingen:
Paal en perk stellen
Met de natte vinger
De eerste klap is een daalder waard
Dat is een kolfje naar mijn hand
Waar en wanneer het kolven is ontstaan, is niet bekend. Feit is dat het kolfspel al in de twaalfde eeuw overal werd gespeeld, vooral op grote pleinen, in lange straten. Dit weten we door overgebleven afbeeldingen.
De kolfstok
In de regel werd het spel beoefend met een houten stok met (fraai) omwikkeld handvat en een breed, gebogen stuk aan de onderzijde, en met een vrij zware houten bal. Men moest in zo min mogelijk slagen een doel raken, of in een vast aantal slagen een zo groot mogelijke afstand afleggen. Iedere kolfspeler had zijn eigen stok, die hij onder meer kon herkennen aan het gekleurde windsel en aan merktekens of versieringen die waren aangebracht op de bolle zijde van de slof. Uit de plaats van het vlakke slaggedeelte van de slof is af te leiden dat er linkshandige stokken bestonden; daarnaast waren er kleinere voor kinderen.
Veel kolfstokken waren met lood of ijzer verzwaard en dat had duidelijk een voordeel: de bal krijgt veel meer snelheid en kan dus aanzienlijk verder weg worden geslagen. (Denk aan de verschillende soorten golfclubs). Het verzwaren van de kolfstokken maakte het spel wel gevaarlijker.
Kolven bij ‘de Surinaamsche Beurs’
Op de afbeelding van de kolfbaan zien we een Indiaan, maar dit was niet hier. Dit is eigenlijk een spotprent, en de man staat symbool voor het Amerikaanse continent. Dat ook in Suriname kolf werd gespeeld, weten we uit de verhuur van een herberg. Op 17 juli 1758 werd er een contract gesloten tussen Jacon Vogt en Hendrik de Resee (als vertegenwoordiger van zijn vrouw) over de verhuur van ‘de Surinaamsche beurs’. Dit was een herberg die aan de hoogste bieder werd overgedaan, voor minimaal f 1600,- per jaar. Ook de inventaris was inbegrepen, deze werd naar waarde geschat, f 699,13 in totaal. Uit de opsomming van de voorwerpen blijkt dat de herberg, naast drinklokaal, ook een speelhuis was. In de inventarisatie zijn onder meer attributen voor het kolfspel te vinden.
44 stuks kolven, zo goed als kwaad.
150 stuk kolfballen, zo goed als kwaad. ‘Deze ballen werden niet geleverd en ook niets voor gedisconteerd, alzo dezelve aanstonds naar afnemen door de overnemer zijn in ‘t water laten gooien.’
De kolfbaan zal bij de herberg hebben gelegen, en daar moet dan wel ruimte voor zijn geweest. Misschien dat de locatie ooit zal worden achterhaald. Of de kolfstokken van bepaalde personen waren, kunnen we slechts vermoeden. Dat zou betekenen dat ze herkenbaar waren aan markante versieringen. Opmerkelijk is dat alle ballen, vanwege de slechte staat waarin ze verkeerden, in de rivier werden gekieperd. Nieuwe ballen maken zal niet zo’n probleem zijn geweest. In Suriname is er hout in overvloed.
Misschien is het een idee om dit spel weer in te voeren. Laten we vast de ballen tonen.
RSS
Facebook
Twitter
